Αναστασία Αρτεμιάδη Σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για την πολιτική της στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση άσκησε ο τομεάρχης Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Σταύρος Παραστατίδης, μιλώντας στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για τις Ακαδημίες Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΑΕΚ).
Ο κ. Παραστατίδης χαρακτήρισε την επαγγελματική κατάρτιση «μεγάλο ασθενή της ελληνικής εκπαίδευσης» και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι, παρά τις εξαγγελίες, αντί να δημιουργήσει ένα ενιαίο και ισχυρό πλαίσιο, προχωρά σε διαρκείς τροποποιήσεις νόμων που οδηγούν σε πολυδιάσπαση, ασάφεια και γραφειοκρατία.
«Έξι ολόκληρα χρόνια διακυβέρνησης είναι επαρκές διάστημα για να κριθούν τα αποτελέσματα. Αντί για ενοποίηση και αναβάθμιση, είδαμε πολυδιάσπαση, νέες δομές που προκαλούν σύγχυση και αύξηση της γραφειοκρατίας», τόνισε, ζητώντας «στρατηγικό σχεδιασμό δεκαετίας» και ουσιαστική ενίσχυση των ΣΑΕΚ με προσωπικό, υποδομές και χρηματοδότηση.
Αναλυτικά η ομιλία
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η σημερινή μου ομιλία δομείται σε τρία μέρη. Στο πρώτο θα περιγράψω πού βρίσκεται σήμερα η επαγγελματική κατάρτιση στη χώρα. Στο δεύτερο μέρος θα περιγράψω τους λόγους για τους οποίους δεν τα έχουμε καταφέρει και στο τρίτο μέρος θα αναλύσω το παρόν νομοσχέδιο και πού θέλουμε να πάμε γενικότερα ως χώρα.
Που βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα. Να συμφωνήσουμε στο ότι έξι ολόκληρα χρόνια διακυβέρνησης είναι επαρκές χρονικό διάστημα για να κρίνουμε την επίδοση της Κυβέρνησης αξιοποιώντας στατιστικά δεδομένα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και την Ευρώπη. Να συμφωνήσουμε, επίσης, στην πηγή των στοιχείων που θα παραθέσω. Οπότε, θα αναφερθώ σε αδιαμφισβήτητους δείκτες που τηρεί ο CEDEFOP και για τους οποίους υπάρχουν στοιχεία του 2024.
Παραθέτω στοιχεία. Προτελευταίοι στους ενηλίκους που έλαβαν οποιαδήποτε μάθηση μόνο πάνω από τη Βουλγαρία. Προτελευταίοι στους αποφοίτους επιπέδων 3 και 4, ηλικίας 18 – 24, που συμμετείχαν σε οποιαδήποτε κατάρτιση πάνω μόνο από τη Λιθουανία. Προτελευταίοι στους ενηλίκους 55 έως 64 ετών, που είχαν οποιαδήποτε κατάρτιση τον τελευταίο μήνα πάνω μόνο από τη Βουλγαρία. Τελευταίοι στους ενήλικες αποφοίτους χαμηλής μόρφωσης που έλαβαν οποιαδήποτε κατάρτιση τον τελευταίο μήνα, χωρίς καμία βελτίωση την τελευταία πενταετία. Τρίτοι από το τέλος στο ποσοστό των ανέργων με οποιαδήποτε κατάρτιση τον τελευταίο μήνα. Πρωταθλητές στην ανεργία των νέων. Προτελευταίοι στην απασχόληση των πρόσφατων αποφοίτων.
Όλα αυτά την ίδια στιγμή που γινόμαστε μάρτυρες σαρωτικών εξελίξεων στην τεχνολογία, με την επιρροή της τεχνητής νοημοσύνης, να δημιουργεί ένα νέο πρωτόγνωρο και πρακτικά άγνωστο πεδίο, σε σημείο τέτοιο που η εργασία, οι μηχανισμοί απόκτησης επαγγελματικών δεξιοτήτων και η ίδια η εκπαίδευση μπορεί να μην υπάρχουν σε πολύ λίγα χρόνια με τη μορφή που τις γνωρίζουμε.
Προχωρώ. Μείωση των προσφερόμενων ειδικοτήτων και αποδυνάμωση του παράλληλου μηχανογραφικού. Ανενεργοί θεσμοί, όπως τα ΓΕΑΣ. Διαρροή καταρτιζομένων, ελλείψεις σε προσωπικό και εργαστηριακή υποδομή, εκτεταμένη γραφειοκρατία με αδυναμία υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, σπατάλη πόρων με υλικό αξίας εκατομμυρίων από το Ταμείο Ανάκαμψης να σαπίζει σε ακατάλληλα κτίρια. Την Παρασκευή μάλιστα κατέθεσα μια κοινοβουλευτική ερώτηση για τα ζητήματα αυτά. Το πρώτο ζήτημα που θίγεται είναι η έλλειψη υποδιευθυντών στα ΣΑΕΚ. Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση με το νομοσχέδιο αυτό επιφορτίζει με νέα καθήκοντα τους υποδιευθυντές στην Ακαδημία.
Αν αυτό δεν είναι άρνηση της πραγματικότητας, τότε τι μπορεί να είναι; Γιατί όμως βρισκόμαστε εδώ; Η περιγραφή είναι πολύ καθαρή και αδιαμφισβήτητη. Δεν είναι καλά τα πράγματα. Γιατί είμαστε όμως σήμερα εδώ; Διότι κατά κοινή ομολογία, η επαγγελματική κατάρτιση αποτελεί το μεγάλο ασθενή της ελληνικής εκπαίδευσης. Παρότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά κρίσιμο τομέα που αφορά στον κόσμο της εργασίας, την οικονομία, τις επιχειρήσεις της χώρας μας, την παραγωγή.
Σήμερα, θα δοκιμάσω να μιλήσω για τη μεγάλη εικόνα. Θα ασχοληθούμε με το τι ακριβώς έχει κάνει για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, μία Κυβέρνηση που διανύει τον έβδομο χρόνο διακυβέρνησης. Θα κρίνουμε τα αποτελέσματα της πολιτικής σας. Διότι φαντάζομαι, ότι συμφωνείτε πως εδώ δε νομοθετείτε από το μηδέν, ότι δεν είστε ζωγράφοι που έχετε μπροστά σας έναν λευκό καμβά. Αλλά έρχεστε να τροποποιήσετε για έβδομη φορά, ένα νόμο που η νυν Υπουργός Παιδείας, η κυρία Ζαχαράκη ως υφυπουργός, δήλωνε, ότι εισήγαγε μια ενιαία εθνική στρατηγική για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Ενώ, η κυρία Κεραμέως, η πρώτη Υπουργός Παιδείας της εξαετούς Κυβέρνησης, δήλωνε ότι επιδίωκε να καταστήσει την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, αναπτυξιακό εφαλτήριο στη συνείδηση της κοινωνίας, να την καταστήσει σύγχρονο εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής και να θεραπεύσει θεμελιωμένες παθογένειες μέσα από το τρίπτυχο ενοποίηση, στοχοπροσήλωση, αναβάθμιση των υπαρχουσών δομών. Τι ακολούθησε; Το ακριβώς αντίθετο. Η υπαναχώρηση στην πολυδιάσπαση, στη δημιουργία νέων δομών που δημιουργούν σύγχυση στους καταρτισμένους, τους εκπαιδευτές και τα στελέχη. Κατά συνέπεια, αύξηση της γραφειοκρατίας. Όλα αυτά, σε ένα συνεχιζόμενο περιβάλλον υποχρηματοδότησης, υποστελέχωσης, σπατάλης πόρων και ενέργειας.
Άλλαξε η Υπουργός, η κυρία Κεραμέως. Ήρθε ο νέος μεταρρυθμιστής Υπουργός ο κ. Πιερρακάκης και εξήγγειλε – Πρόεδρε, εδώ είμαστε όλα αυτά τα χρόνια – με στόμφο, τη δημιουργία «μεγαδομών», τα περίφημα ΚΕΕΚ, 60 ανά την Ελλάδα. Πήραν και τις κάμερες, παρέα με τον Πρωθυπουργό και σκηνοθέτησαν τη μεταρρύθμιση στο Πέραμα. Το θυμάστε; Όσοι είστε σε αυτή την αίθουσα, το θυμάστε; Φαντάζομαι ότι η Κυβέρνηση θα θέλει να το ξεχάσει, καθώς ο ν. 5082/2024 που εισήγαγε για τα ΚΕΕΚ, εξελίχθηκε σε ένα πρωτοφανές φιάσκο. Εξακολουθεί μάλιστα, ακόμη και σήμερα ο νόμος αυτός να παραμένει ανεφάρμοστος και θα παραμείνει ανεφάρμοστος.
Ερχόμενοι στο σήμερα, η Κυβέρνηση αλλάζει εκ νέου την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Έχω πει την άποψή μου γι’ αυτό. Δεν αλλάζουμε τους Υπουργούς Παιδείας σαν τα πουκάμισα. Υπάρχει μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική, η οποία θα πρέπει να υπηρετείται και κάθε Υπουργός βάζει το δικό του στίγμα. Αλλά, εδώ η πατέντα παραμένει η ίδια. Δηλαδή, επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση ήταν το νομοσχέδιο που είχε φέρει το φθινόπωρο ο κ. Πιερρακάκης. Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση ήταν, το πρώτο φθινοπωρινό νομοσχέδιο που φέρνει η νυν ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Απλά αντί για ΚΕΕΚ, έχουμε Ακαδημίες. Τουλάχιστον, λείπει ο στόμφος. Κάτι είναι κι αυτό.
Έχετε όμως μία ευθύνη, εσείς, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Να αξιολογήσετε και να αξιολογηθείτε και εσείς. Να αξιολογηθείτε για το έργο και τα αποτελέσματα της πολιτικής σας. Δε φεύγει ο Υπουργός και τελειώσαμε. Χωρίς υπεκφυγές. Εγώ ρωτώ και περιμένω απαντήσεις. Εφαρμόστηκε ή όχι η νομοθεσία που ψηφίσατε; Ήταν επιτυχημένη ή όχι; Ποιο το αποτύπωμα του νόμου 4763/2020 και των μετέπειτα νομοθετημάτων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και δια βίου μάθηση της χώρας; Ποιο το αποτύπωμα που άφησε ο νόμος του 2020, ο οποίος υπέστη και 7 τροποποιήσεις. Αλλά το κυριότερο είναι, εάν μπορείτε σήμερα, εν έτει 2025, να εξηγήσετε με απλά ελληνικά στον οποιοδήποτε πολίτη, ποιο είναι το όραμά σας για το εθνικό σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης;
Πάμε στο τρίτο μέρος στο επικείμενο νομοσχέδιο. Ας δούμε κάποιες βασικές ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου.
Να ξεκαθαρίσουμε κάποια πολύ βασικά σημεία, στα οποία θεωρώ ότι συμφωνούμε. Για εμάς η πεμπτουσία της επαγγελματικής κατάρτισης είναι η παροχή προσόντων σε καταρτιζόμενους για την άσκηση συγκεκριμένων επαγγελμάτων ώστε να απορροφηθούν στις τοπικές αγορές εργασίας. Ορθώς. Όπως, επίσης, χρειάζεται επί της αρχής ένα σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης, στο οποίο ο ιδιωτικός τομέας, οι επιχειρήσεις δηλαδή, να εμπλέκονται με τρόπο ενεργό.
Θεωρούμε κρίσιμο το να ασκούμε μία πολιτική προς την κατεύθυνση αυτή, που θα στοχεύει δηλαδή, στη δημιουργία ενός συστήματος που θα εξασφαλίζει αφενός μεν το απαραίτητο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό που θα καλύπτει τις ανάγκες της οικονομίας και της παραγωγής και αφετέρου υψηλό βαθμό απασχόλησης και τέλος αποκεντρωμένη περιφερειακή ανάπτυξη.
Το σχήμα της επαγγελματικής κατάρτισης, όπου το θεωρητικό κομμάτι της παρέχεται στις επαγγελματικές σχολές και το πρακτικό στον χώρο των επιχειρήσεων, υπηρετείται με διάφορους τρόπους και διαφορετικά μοντέλα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πράγματι. Όμως για το μοντέλο, το οποίο επιλέγετε να εισάγετε, ώστε να αντιμετωπίσετε αυτή την πρόκληση, έχουμε σοβαρούς προβληματισμούς και επιφυλάξεις και τους καταθέτω εμπροσθοβαρώς στην πρώτη Επιτροπή, έτσι ώστε να τις επεξεργαστείτε και να επανέλθουμε σε αυτή τη συζήτηση.
Καταρχάς, ποιο ακριβώς κενό στο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης έρχονται να καλύψουν οι Ακαδημίες; Διότι οι ισχύουσες, προβληματικές βέβαια, διατάξεις του ν.4763 δεν εμπόδισαν την υλοποίηση ενός πολύ επιτυχημένου προγράμματος της Lidl για παράδειγμα. Σας θυμίζω στην περίπτωση του παραδείγματος της Lidl, οι παραπάνω βασικές αρχές υπηρετήθηκαν με τρόπο υποδειγματικό και είχαν και απόλυτη αποτελεσματικότητα. Δηλαδή, ένα μοντέλο όπου ο οικονομικός φορέας προσέφερε έτοιμο οδηγό κατάρτισης σε πειραματικό ΙΕΚ που κάλυψε το θεωρητικό μέρος, ενώ το πρακτικό το προσέφερε η επιχείρηση. Ένα μοντέλο στο οποίο οι καταρτισμένοι έκαναν μαθητεία, η οποία πληρώθηκε από την επιχείρηση και όπου το σύνολο τους απορρoφήθηκε από τα καταστήματα της εταιρείας.
Αντί λοιπόν, αυτό το μοντέλο να αξιοποιηθεί ως επιτυχημένο πείραμα, να επεκταθεί σε όλη τη χώρα με άλλους οικονομικούς φορείς και με διάφορες ειδικότητες, τι έγινε; Εγκαταλείφθηκε, με συνέπεια ο οικονομικός φορέας να γυρίσει την πλάτη του στο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Κατάρτισης και να φτιάξει κάτι δικό του.
Αντί αυτού λοιπόν, φτιάχνετε ένα νέο γραφειοκρατικό, με θολό οργανικό ρόλο στο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Διότι καταψηφίσαμε τα ΚΕΕΚ αλλά τουλάχιστον γνωρίζαμε τι ακριβώς είναι. Οι Ακαδημίες δεν έχουμε καταλάβει τι ακριβώς είναι. Είναι παράλληλη αποκεντρωμένη υπηρεσία; Είναι παράρτημα της ΣΑΕΚ; Είναι ΣΑΕΚ;
Το χειρότερο όμως είναι, πως και ο συντάκτης του νόμου ίσως και να μην το γνωρίζει ακριβώς αυτό. Με δυσκίνητα και ασαφή διοικητικά σχήματα που χαρακτηρίζονται από αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων -εξαιρετικά προβληματικό αυτό. Με διοικητική εξουθένωση στελεχών, όπως οι υποδιευθυντές των ΣΑΕΚ, το είπαμε, τεράστια η έλλειψη, προσθέτουμε ουσιαστικά ευθύνες. Την ίδια δηλαδή στιγμή που ο κόσμος της επαγγελματικής εκπαίδευσης βοά για την έλλειψη προσωπικού, που οδηγεί το σύστημα σε καθήλωση και τους καταρτισμένους που περιμένουν να πιστοποιηθούν σε απόγνωση και με θολές διαδικασίες σύνταξης οδηγών κατάρτισης, θέλω να δω και να μου εξηγήσετε περαιτέρω, πώς θα λειτουργήσει όλο αυτό από ένα πολυμελές όργανο, τη διοικούσα επιτροπή, που είναι αμφίβολο αν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις τεχνογνωσίας σύνθετων και εξειδικευμένων ειδικοτήτων. Με καμία εγγύηση και προστασία των ΣΑΕΚ, του κορμού της επαγγελματικής εκπαίδευσης, που θα κινδυνεύσουν με περισσότερη υποβάθμιση. Με απώλεια καταρτιζομένων. Με περαιτέρω συρρίκνωσή τους λόγω έλλειψης αιθουσών. Με δέσμευση του ήδη ανεπαρκούς εκπαιδευτικού και στελεχιακού τους δυναμικού.
Εγώ κρούω τον κώδωνα του κινδύνου εδώ σε αυτή την αίθουσα. Υπάρχει ο κίνδυνος λοιπόν και για τα ΣΑΕΚ τα ίδια, δηλαδή, να εξασθενήσουν ακόμα περισσότερο ως δομή, αλλά και οι Ακαδημίες, οι οποίες δεν ξέρουμε αν θα πετύχουν. Δηλαδή, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός και πολύ πολύ σημαντικός. Το λέω σήμερα εδώ, ας καταγραφεί στα πρακτικά και να δούμε πώς θα προχωρήσει.
Με ανεπαρκείς εγγυήσεις απορρόφησης των καταρτιζομένων στον οικονομικό τομέα, αναρωτιέμαι για παράδειγμα, ποιο το νόημα για το μόνο 40% εγγυημένης απορρόφησης καταρτιζομένων στον οικονομικό τομέα. Γιατί όχι μεγαλύτερο ποσοστό; Πώς υπηρετείται η λογική της υπερεξειδίκευσης τοπικά προσανατολισμένων ειδικοτήτων σε μία ρηχή αγορά όπως η δική μας; Πώς καθορίζεται η έννοια της απορρόφησης;
Πώς θα ελέγχεται; Ποιος θα εγγυάται την απορρόφηση του υπόλοιπου 60%, σε ειδικότητες μάλιστα με μεγάλη εξειδίκευση και συγκεκριμένο προσανατολισμό;
Γιατί δεν υπάρχει η αυτονόητη δέσμευση η πρακτική άσκηση, μαθητεία, να γίνεται αποκλειστικά στον οικονομικό φορέα, ώστε να δικαιολογείται και ο διακηρυγμένος τουλάχιστον σκοπός της ακαδημίας. Γιατί αφήνετε αρρύθμιστη η συντριπτική πλειοψηφία των διοικητικών λειτουργικών εκπαιδευτικών ζητημάτων, παρά αφήνετε αυτή να καθοριστεί από τον ειδικό κανονισμό λειτουργίας. Πώς, επίσης, θα διασφαλίσετε την ολοκληρωτική εξαφάνιση των υποδιευθυντών. Διότι, με την απλά αλλαγή στον τρόπο επιλογής τους δεν αντιμετωπίζετε τη ρίζα του προβλήματος. Πότε επιτέλους θα εξοπλίσετε τις ΓΕΑΣ με εξειδικευμένο προσωπικό. Πότε επιτέλους θα λειτουργήσει ένας θεσμός για τον οποίο εσείς οι ίδιοι επενδύσατε πολιτικά επικοινωνώντας ότι θα διαδραματίσει ένα κομβικό ρόλο μεταξύ κατάρτισης και αγοράς εργασίας.
Εμείς επιφυλασσόμαστε επί της αρχής για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Η τελική μας στάση θα εξαρτηθεί από την έμπρακτη ανταπόκριση σας στους σοβαρούς προβληματισμούς μας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας στις Επιτροπές, αλλά και στην Ολομέλεια.
Κύριε Υπουργέ, ως προς το Υπουργείο Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση στη χώρα δεν χρειάζεται άλλη επικοινωνία. Δεν χρειάζεται φανταχτερούς τίτλους που κάνουν γκελ στα πρωτοσέλιδα και στις ιστοσελίδες. Μην κάνετε και εσείς ό τι έκαναν οι προηγούμενοι.
Χρειάζεται χρηματοδότηση, ώστε να μην εξακολουθεί να παραμένει ο φτωχός συγγενής στις χαμηλές εκπαιδευτικές δαπάνες της χώρας.
Χρειάζεται νέα εκπαιδευτικά εγχειρίδια. Χρειάζεται εκπαιδευτικούς και στελέχη. Κυρίως, όμως, και επαναφέρω μία πρόταση που είχαμε κάνει το 2024 όταν σας προειδοποιούσαμε για το Βατερλό που βλέπαμε να έρχεται με τα περίφημα ΚΕΚ του κ. Πιερρακάκη, ένα στιβαρό στρατηγικό σχεδιασμό με ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας, όχι καρκινοβασίες. Χρειάζεται έναν εκπαιδευτικό φορέα απόλυτα εξειδικευμένο στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και δια βίου μάθηση που θα αξιολογεί τα ευρήματα και τις καλές πρακτικές διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, όπως το Cedefop, και θα προτείνει δρόμους ενσωμάτωσης και διάχυσής τους στις εκπαιδευτικές μας μονάδες. Όχι άλλες χαμένες ευκαιρίες και εγκληματική αδιαφορία απέναντι σε επιτυχημένες πρακτικές. Σας ευχαριστώ.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 4/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
