Νίκος Μακρής Κάθε Ιούνιο το ίδιο σκηνικό: μαθητές βγαίνουν από τις αίθουσες των πανελλαδικών και αναρωτιούνται τι ακριβώς εξετάστηκαν. «Αυτό δεν το κάναμε έτσι στο σχολείο», λένε. Οι καθηγητές προσπαθούν να εξηγήσουν, οι γονείς μένουν με την απορία και η συζήτηση επαναλαμβάνεται.
Γιατί, όμως, τα θέματα των πανελλαδικών μοιάζουν όλο και πιο αποκομμένα από τη σχολική πραγματικότητα;
Τι πραγματικά αξιολογούν οι πανελλαδικές;
Θεωρητικά, οι πανελλαδικές είναι ένας αντικειμενικός μηχανισμός αξιολόγησης της γνώσης. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως εργαλείο κατανομής: ποιοι θα περάσουν, πόσοι θα μείνουν εκτός, πού θα διαμορφωθούν οι βάσεις.
Η λογική των «διαβαθμισμένων θεμάτων» (Α, Β, Γ, Δ) δεν υπηρετεί πάντα την παιδαγωγική κλιμάκωση της δυσκολίας. Συχνά χρησιμοποιείται για να διαχωρίσει τους υποψηφίους σε ομάδες, ώστε τα αποτελέσματα να ταιριάζουν στον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων στα πανεπιστήμια.
Με απλά λόγια, τα θέματα δεν μπαίνουν μόνο για να μετρήσουν τη γνώση, αλλά και για να “χωρέσουν” οι υποψήφιοι στο σύστημα.
Όταν τα θέματα δεν διδάσκονται έτσι
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η Φυσική το 2024. Το θέμα Δ4 απαιτούσε συνδυασμό γνώσεων από διαφορετικά κεφάλαια, με τρόπο που δεν είχε διδαχθεί στη σχολική τάξη. Ακόμη και άριστοι μαθητές βρέθηκαν απροετοίμαστοι.
Το αποτέλεσμα ήταν μια παράξενη βαθμολογική εικόνα: ελάχιστοι άριστοι βαθμοί και μεγάλη «συσσώρευση» γύρω από τη βάση, χωρίς φυσιολογική κατανομή.
Μαθήτρια από λύκειο της Αθήνας το περιγράφει απλά: «Δεν ήταν ότι δεν διαβάσαμε. Ήταν ότι δεν μας είχαν μάθει να λύνουμε έτσι».
«Αφύσικα» θέματα και παγίδες
Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάστηκε τα τελευταία χρόνια και στα Μαθηματικά και στη Χημεία. Θέματα που απαιτούν τεχνάσματα, συνδυασμούς και “κόλπα” τα οποία δεν αποτελούν μέρος της καθημερινής διδασκαλίας.
Καθηγητής Μαθηματικών σε δημόσιο λύκειο σχολιάζει: «Στην τάξη διδάσκουμε κατανόηση, όχι παγίδες. Αυτά τα θέματα δεν δείχνουν ποιος καταλαβαίνει, αλλά ποιος έτυχε να έχει δει κάτι παρόμοιο».
Έτσι, η εξέταση μετατρέπεται σε διαγωνισμό επιβίωσης, όχι σε αξιολόγηση γνώσης.
Η Ιστορία και η μαζική αποτυχία
Ιδιαίτερη συζήτηση προκάλεσαν τα θέματα της Ιστορίας το 2023 και το 2024, όπου περίπου το 60% των υποψηφίων έγραψε κάτω από τη βάση.
Τα θέματα απαιτούσαν εκτενή ανάλυση πηγών, χωρίς σαφή κριτήρια βαθμολόγησης και χωρίς καθαρή σύνδεση με την ύλη και τις δεξιότητες που καλλιεργούνται στο σχολείο.
Φιλόλογος το θέτει ξεκάθαρα: «Δεν μπορείς να ζητάς από έναν μαθητή να αγαπήσει την Ιστορία, όταν του ζητάς να λειτουργήσει σαν νομικός αναλυτής».
Η «ρύθμιση» της δυσκολίας
Πίσω από όλα αυτά, πολλοί εκπαιδευτικοί βλέπουν έναν μηχανισμό προσαρμογής της δυσκολίας των θεμάτων, ανάλογα με:
- τον αριθμό των εισακτέων,
- τις επιθυμητές βάσεις,
- την ανάγκη να προκύψουν συγκεκριμένες βαθμολογικές κατηγορίες.
Η δυσκολία ανεβαίνει ή κατεβαίνει, όχι με βάση το σχολικό πρόγραμμα, αλλά με βάση το τελικό αποτέλεσμα που πρέπει να προκύψει.
Σχολείο και φροντιστήριο: δύο διαφορετικοί κόσμοι
Όταν οι εξετάσεις λειτουργούν έτσι, το σχολείο χάνει την κεντρική του θέση. Οι μαθητές στρέφονται όλο και περισσότερο στη φροντιστηριακή λογική: όχι για να μάθουν, αλλά για να «διαβάσουν τον τρόπο σκέψης της Επιτροπής».
Μαθήτρια ιδιωτικού σχολείου το περιγράφει χαρακτηριστικά: «Στο σχολείο μαθαίνεις τη θεωρία. Στο φροντιστήριο μαθαίνεις πώς παίζεται το παιχνίδι».
Το κρίσιμο ερώτημα
Οι πανελλαδικές, όπως λειτουργούν σήμερα, δεν αξιολογούν μόνο τη γνώση. Παράγουν στατιστικές: πόσοι θα περάσουν, ποιοι θα κοπούν, πού θα μπουν οι βάσεις.
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι απλό αλλά κρίσιμο:
Μπορεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα να στηρίζεται σε έναν μηχανισμό που κατασκευάζει αποτυχίες αντί να μετρά τη μάθηση;
Η απάντηση δεν είναι μόνο εκπαιδευτική. Είναι βαθιά κοινωνική.
Όλα τα νέα και οι ειδήσεις που αφορούν τις Πανελλήνιες
Πανελλαδικές 2025: Νέα πανωλεθρία για τα επτά Τμήματα Φυσικής
