Alfavita Newsroom Στις φετινές Πανελλαδικές Εξετάσεις 2025, οι μαθητές των Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) εξετάστηκαν στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών και κλήθηκαν να μελετήσουν απόσπασμα από το εμβληματικό έργο του Τζορτζ Όργουελ, 1984.
Το συγκεκριμένο απόσπασμα χρησιμοποιήθηκε ως Παράλληλο Κείμενο, εμπλουτίζοντας τη θεματολογία της εξέτασης με σύγχρονα νοήματα και αναφορές.
Σύμφωνα με την επίσημη εκφώνηση, το επιλεγμένο κείμενο περιγράφει έναν κόσμο στον οποίο το απολυταρχικό Κόμμα του «Μεγάλου Αδελφού» διαμορφώνει την πραγματικότητα μέσα από προπαγάνδα και συστηματική διαστρέβλωση της αλήθειας. Οι υποψήφιοι κλήθηκαν να συγκρίνουν το συγκεκριμένο απόσπασμα με το διδαγμένο κείμενο του Πλάτωνα, εντοπίζοντας ομοιότητες και διαφορές.
Το απόσπασμα που δόθηκε στις Πανελλήνιες 2025
Στο εν λόγω απόσπασμα, κυρίαρχο είναι το ζήτημα της αλήθειας και της χειραγώγησης. Η πλέον χαρακτηριστική φράση του ήρωα Γουίνστον, «Ελευθερία είναι να λες ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα», καταγράφει τον αγώνα για την αυτονόητη λογική απέναντι στην επιβολή του παραλόγου. Η εξουσία, όπως παρουσιάζεται, απαιτεί την απόρριψη της ίδιας της πραγματικότητας, ακόμα και της αίσθησης που παρέχουν οι αισθήσεις.
Εξεταστική Αξιολόγηση
Η ερώτηση που συνόδευσε το Παράλληλο Κείμενο αφορούσε τη σύγκριση με τη φιλοσοφική σκέψη του Πλάτωνα.
Οι μαθητές έπρεπε να εντοπίσουν μία ομοιότητα στην πρώτη παράγραφο και μία διαφορά στη δεύτερη, συγκρίνοντας το κείμενο του Όργουελ με συγκεκριμένα αποσπάσματα του φιλοσόφου.
Το απόσπασμα από το 1984 του Τζωρτζ Όργουελ που επιλέχθηκε ως παράλληλο κείμενο στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών για τις Πανελλήνιες 2025 είχε σκοπό να συνδεθεί θεματικά με το διδαγμένο απόσπασμα του Πλάτωνα (πιθανότατα από την Πολιτεία, όπου παρουσιάζεται ο μύθος του σπηλαίου). Παρακάτω σου παρουσιάζω πώς θα μπορούσε να απαντηθεί η ερώτηση που ζητούσε:
«Στην πρώτη παράγραφο του παράλληλου κειμένου να εντοπίσετε μία ομοιότητα και στη δεύτερη παράγραφο μία διαφορά ως προς το περιεχόμενο σε σχέση με το διδαγμένο κείμενο του Πλάτωνα. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφέροντας τα αντίστοιχα χωρία των δύο κειμένων».
Ομοιότητα (Α’ Παράγραφος)
1984 - Όργουελ:
«Η φιλοσοφία του Κόμματος σιωπηρά αρνιόταν όχι μόνο την εγκυρότητα της εμπειρίας, αλλά και την ύπαρξη της εξωτερικής πραγματικότητας. Η αίρεση των αιρέσεων ήταν η κοινή λογική.»
Πλάτων – Πολιτεία (μύθος του σπηλαίου):
Οι δεσμώτες του σπηλαίου ζουν σε μια πλαστή πραγματικότητα, βλέποντας μόνο τις σκιές των πραγμάτων και τις εκλαμβάνουν ως αλήθεια, διότι αγνοούν την ύπαρξη του πραγματικού κόσμου.
Ομοιότητα: Και στα δύο αποσπάσματα παρουσιάζεται η χειραγώγηση της αντίληψης της πραγματικότητας. Το κόμμα στον Όργουελ επιβάλλει στους ανθρώπους να αμφισβητήσουν ακόμη και τις αισθήσεις τους, ενώ στο σπήλαιο οι δεσμώτες ζουν παγιδευμένοι σε μια ψευδαίσθηση, χωρίς επίγνωση του πραγματικού κόσμου. Άρα, η απόρριψη της εμπειρικής γνώσης είναι κοινή και στα δύο κείμενα.
Διαφορά (Β’ Παράγραφος)
1984 - Όργουελ:
«Το Κόμμα σού έλεγε να απορρίπτεις τη μαρτυρία των αυτιών και των ματιών σου. [...] Κι όμως, αυτός είχε δίκιο. [...] Ο υλικός κόσμος υπάρχει, οι νόμοι του δεν αλλάζουν. [...] “Ελευθερία είναι η ελευθερία να λες ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα”.»
Πλάτων – Πολιτεία: Η αληθινή γνώση δεν προέρχεται από τις αισθήσεις, αλλά από τη νόηση, τη διαλεκτική σκέψη, και την ανέλιξη της ψυχής προς την ιδέα του αγαθού.
Διαφορά: Ο Όργουελ επιβεβαιώνει την εγκυρότητα των αισθήσεων και της εμπειρικής γνώσης ως βάση της αλήθειας και της ελευθερίας. Αντίθετα, ο Πλάτων θεωρεί ότι η αλήθεια βρίσκεται πέρα από τον υλικό κόσμο, προσβάσιμη μόνο με τη νόηση. Άρα, το κείμενο του Όργουελ έχει εμπειριστική προσέγγιση της γνώσης, ενώ του Πλάτωνα ιδεαλιστική.
Ποιος ήταν ο Τζορτζ Όργουελ
Ο Τζορτζ Όργουελ (ψευδώνυμο του Έρικ Άρθουρ Μπλερ), γεννήθηκε το 1903 και θεωρείται μία από τις σημαντικότερες μορφές της αγγλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Έγινε γνωστός για τη μαχητική του γραφή, τον κοινωνικό του προβληματισμό και την έντονη κριτική απέναντι σε κάθε μορφή αυταρχισμού.
Ο Τζωρτζ Όργουελ, με πραγματικό όνομα Έρικ Άρθουρ Μπλερ, γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1903 στο Μοτιχάρι της Βρετανικής Ινδίας. Ήταν Βρετανός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος, γνωστός για την κριτική του ματιά στην εξουσία και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Το έργο του χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, πολιτική διαύγεια και έναν έντονο ανθρωπισμό.
Μεγάλωσε στην Αγγλία και φοίτησε σε διακεκριμένα σχολεία, όπως το Ήτον, αν και η καταγωγή του ήταν ταπεινή. Νέος ακόμα, εντάχθηκε στην Αυτοκρατορική Αστυνομία της Βιρμανίας, εμπειρία που τον σημάδεψε και ενίσχυσε τον αποτροπιασμό του για τον αποικιοκρατισμό. Επέστρεψε στην Ευρώπη για να ασχοληθεί με τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία, ζώντας για χρόνια σε συνθήκες φτώχειας, τις οποίες κατέγραψε στο πρώτο του βιβλίο, Κάτω και από τα πιο βαθιά (1933).
Το 1936 πήγε στην Ισπανία για να πολεμήσει στο πλευρό των δημοκρατικών στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Η εμπειρία του εκεί – και ειδικά η διαπίστωση της καταπίεσης και της προπαγάνδας ακόμη και από αριστερές δυνάμεις – επηρέασε βαθιά την ιδεολογική του στάση και αποτυπώθηκε στο Φόρος Τιμής στην Καταλωνία (1938).
Το 1945 κυκλοφόρησε το έργο Η Φάρμα των Ζώων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1949, εξέδωσε το αριστουργηματικό 1984, ένα δυστοπικό μυθιστόρημα που αποτελεί μία από τις πιο επιδραστικές πολιτικές αφηγήσεις του 20ού αιώνα.
Μέσα από το “1984”, ο Όργουελ περιγράφει έναν κόσμο ελέγχου, παρακολούθησης και κατασκευής της αλήθειας, εισάγοντας όρους όπως "Μεγάλος Αδελφός", "Νέα Ομιλία" και "Διπλή Σκέψη", που πλέον χρησιμοποιούνται παγκοσμίως.
Πέρα από τα λογοτεχνικά του έργα, ο Όργουελ υπήρξε βαθύς αναλυτής της γλώσσας και της πολιτικής. Στα δοκίμιά του καταπιάστηκε με θέματα όπως η κατάχρηση της γλώσσας, η λογοκρισία και η χειραγώγηση της κοινής γνώμης.
Ο Τζωρτζ Όργουελ πέθανε πρόωρα στις 21 Ιανουαρίου 1950, σε ηλικία μόλις 46 ετών, από φυματίωση. Παρ’ όλα αυτά, η φωνή του παραμένει ζωντανή, καθώς τα γραπτά του συνεχίζουν να αποτελούν εργαλεία ερμηνείας της σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας.
