Νίκος Τσούλιας Γεμάτη αντιφάσεις η σχέση μας με την αρχαία Ελλάδα. Καμαρώνουμε με υπερβολική έπαρση για τον πολιτισμό της αρχαιότητάς μας, αλλά λίγα πράγματα γνωρίζουμε περί αυτής. Απλώς γνωρίζουμε τίτλους και μια επιδερμική προσέγγιση και ό,τι φέρνει η επικαιρότητα στην επιφάνεια.
Ας αναρωτηθούμε απλά και μόνο κάποια ουσιώδη ερωτήματα. Πόσοι Έλληνες έχουν διαβάσει τα Ομηρικά Έπη, που αποτελούν την απόλυτα εμβληματική μορφή της αρχαίας γραμματείας και που ήταν το αλφάβητο των Ελλήνων για αιώνες και αιώνες και πόσοι τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη, που αποτέλεσαν το πεδίο πάνω στο οποίο διαμορφώθηκαν τα σύγχρονα ρεύματα της πολιτικής;
Πόσοι Έλληνες έχουν μελετήσει τις αρχαίες τραγωδίες του Σοφοκλή, του Αισχύλου και του Ευριπίδη και έχουν εντρυφήσει στα βαθύτερα νοήματά τους και πόσοι έχουν επισκεφτεί την Ακρόπολη αναζητώντας τον πυρήνα της δημιουργίας της και το, όπου γης και όπου χρόνου, κλέος της;
Είναι λοιπόν ελλειμματική η σχέση μας με την αρχαία Ελλάδα, και το πιο σημαντικό είναι ότι δεν μας απασχολεί αυτή η κατάσταση. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε και ισχυρούς μύθους της και αρχέτυπά της, αλλά και πάλι δεν γνωρίζουμε τον πραγματικό πυρήνα αυτών των ζητημάτων. Βέβαια η αποκρυστάλλωσή τους ως αρχέτυπα πεδία – επί των οποίων γίνονται διαρκώς νέες θεωρήσεις και ερμηνείες – έγιναν αργότερα και κυρίως όταν ο αναγεννησιακός Διαφωτισμός «συνάντησε» τον αντίστοιχο Αρχαιοελληνικό.
Ας δούμε λοιπόν μερικές όψεις αρχετυπικών μορφών της αρχαιότητάς μας, οι οποίες παραμένουν ισχυρές όχι μόνο για τη χώρα μας αλλά συνολικά και για τον δυτικό τουλάχιστον πολιτισμό.
Προμηθέας. Είναι το πρόσωπο που παίρνει τη φωτιά από τους θεούς και τη δίνει στους ανθρώπους, με την οποία μετασχηματίζεται η ζωή και ο πολιτισμός των ανθρώπων. Παράλληλα, με το συμβολισμό του Φωτός εισάγεται ο συμβολισμός της ανθρώπινης προσπάθειας και πιο συγκεκριμένα της αναζήτησης της επιστημονικής γνώσης. Είναι εμβληματική μορφή χειραφέτησης του ανθρώπου!
Σίσυφος. Η προσπάθειά του να ξεγελάσει τους θεούς θεωρήθηκε Ύβρις. Γι’ αυτό τιμωρήθηκε. Η χωρίς σταματημό δοκιμασία του με τον βράχο να τον μεταφέρει σε ύψωμα και αυτός να ξανακυλάει κάτω συμβολίζει την χωρίς αποτέλεσμα και αδιέξοδη ενέργεια. Εδώ τίθεται και η αναζήτηση του νοήματος της ζωής και του υπαρξιακού μας προβλήματος.
Οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Η βαθιά και ασυνείδητη επιθυμία του παιδιού ή του νέου να κατακτήσουν ερωτικά το αντίθετο φύλο των γονέων τους και να απορρίψουν και να καταστρέψουν το ίδιο φύλο. Βασικό στοιχείο της Ψυχαναλυτικής θεωρίας. Η σφοδρή επιθυμία του ανθρώπου για αυτογνωσία.
Ναρκισσισμός. Η «μαύρη» όψη του εγωκεντρισμού, η διαρκής προβολή του εαυτού μας, ως το μοναδικό ενδιαφέρον μας, ο αυτοθαυμασμός.
Οδύσσεια. Ο αιώνιος πόθος επιστροφής στην πατρίδα, στην εστία, η αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής, η έρευνα νέων τόπων, η ευρηματικότητα και η επινοητικότητα για την υπέρβαση των «σκληρών» περιστατικών.
Μήδεια. Η δολοφονία των παιδιών της από τη μητέρα για λόγους εκδικητικούς απέναντι στον χαμένο έρωτα. Βέβαια η χρήση σήμερα συχνά αναφέρεται και χωρίς τη διαμεσολάβηση του ερωτικού πάθους και παροξυσμού.
Πρωτέας. Ο πρώτος δαίμονας. Μπορεί να αλλάζει μορφές για να δίνει απαντήσεις στα εκάστοτε νέα και δύσκολα προβλήματα. Φυσικά, η αναφορά δεν σταματάει εδώ. Μπορούμε ακόμα να σημειώσουμε τον λεσβιακό έρωτα, την Πηνελόπη κλπ.
Σε κάθε περίπτωση, οι ερμηνείες συνεχώς εξελίσσονται ανάλογα με το εκάστοτε πολιτισμικό περιβάλλον, αλλά πάντα μένει σταθερό το πιο βασικό μέρος των αρχέτυπων. Άλλωστε, γι’ αυτό τον λόγο και για τον ισχυρό συμβολισμό τους χαρακτηρίζονται ως τέτοια και ταξιδεύουν μαζί με το διάβα του χρόνου, χωρίς αυτός να μπορεί να τα αλλοιώσει! Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι υποθέσεις του παρελθόντος αλλά του παρόντος και το μέλλοντος. Παράλληλα, καταδεικνύουν το ισχυρό αποτύπωμα του αρχαιοελληνικού στοχασμού.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 8/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
