Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο των φοιτητών Ιατρικής και συναφών επαγγελμάτων υγείας παγκοσμίως εμφανίζουν συμπτώματα άγχους, με πολλούς να αναφέρουν και σοβαρές ψυχοσωματικές επιπτώσεις. Πολλοί αντιμετωπίζουν διαταραχές ύπνου, γαστρεντερικές ενοχλήσεις ή κρίσεις πανικού. Ωστόσο, παρά τα ανησυχητικά αυτά στοιχεία, το άγχος σπάνια αναγνωρίζεται ή συζητείται ανοιχτά στις ιατρικές σχολές.
Το επάγγελμα συχνά θεωρεί ότι όσοι επιλέγουν την ιατρική είναι από τη φύση τους ανθεκτικοί, ψύχραιμοι υπό πίεση, δυνατοί εξ ορισμού και ικανοί να καταπνίγουν το άγχος. Αναμένεται όχι μόνο να το διαχειριζόμαστε, αλλά να το κυριαρχούμε. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική.
Είναι δύσκολο να εξηγήσεις γιατί νιώθεις εξάντληση πριν καν ανοίξεις ένα βιβλίο ή γιατί ο πόνος στο στομάχι γίνεται αφόρητος κάθε εξεταστική περίοδο. Στην αρχή νόμιζα πως απλώς ήμουν πιο αγχώδης από τους συμφοιτητές μου. Με τον καιρό, κατάλαβα ότι η αδιάκοπη επιδίωξη της άψογης εικόνας σε ακολουθεί σε κάθε στάδιο της ιατρικής εκπαίδευσης, επηρεάζοντας τόσο την ακαδημαϊκή απόδοση όσο και την προσωπική ζωή. Αρχισα να αναρωτιέμαι αν η ιατρική απαιτεί εξαντλητική υπερπροσπάθεια, σπρώχνοντας τους φοιτητές στα όριά τους. Πώς, λοιπόν, καλλιεργείται αυτή η κουλτούρα τελειομανίας; Και ποιοι επιβιώνουν από το στίγμα των λαθών και τη συντριπτική ενοχή που τα συνοδεύει; Είναι όσοι μαθαίνουν να συμβιβάζονται ή όσοι μαθαίνουν να σιωπούν;
Η ιατρική ωθεί τους ανθρώπους στα όριά τους μέσα από έναν μοναδικό συνδυασμό εκπαίδευσης, ευθύνης και κουλτούρας. Παραδοσιακά μοντέλα βασισμένα σε ατελείωτες ώρες και συνεχή έκθεση, διαιωνίζουν την ιδέα ότι η επάρκεια αποκτάται μόνο μέσω της αντοχής. Οι γιατροί φέρουν τεράστια ευθύνη, γεγονός που ενισχύει την πεποίθηση ότι κάθε προσωπική αδυναμία μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες.
Η κοινωνία ενισχύει αυτή την πίεση, εξιδανικεύοντας τους γιατρούς ως ακούραστους, ανιδιοτελείς ανθρώπους που πρέπει να αποδίδουν άψογα. Μέσα στο ίδιο το επάγγελμα, οι αυστηρές ιεραρχίες διατηρούν τον φαύλο κύκλο: οι ανώτεροι γιατροί που έχουν υπομείνει αυτές τις δυσκολίες τις αντιμετωπίζουν ως τελετουργική μύηση, μεταφέροντας τις ίδιες απαιτήσεις στις νεότερες γενιές. Μαζί, αυτές οι δυνάμεις κανονικοποιούν την υπερκόπωση, παρουσιάζοντάς την όχι ως εξαίρεση, αλλά ως βασικό χαρακτηριστικό του επαγγέλματος.
Αυτή η τελειομανία ξεκινά πολύ πριν οι φοιτητές μπουν στα νοσοκομεία. Η ιατρική προσελκύει συνήθως άτομα υψηλών επιδόσεων και υπεύθυνα, που ήδη θέτουν υπερβολικά υψηλά πρότυπα για τον εαυτό τους. Αυτές οι τάσεις ενισχύονται από τα συστήματα αξιολόγησης που δίνουν έμφαση στην αψεγάδιαστη απόδοση, όπου ακόμα και μικρές αποτυχίες μεγεθύνονται σε φαινομενικά διά βίου αποτυχίες.
Παράλληλα με το επίσημο πρόγραμμα σπουδών, ένα «κρυφό πρόγραμμα» διδάσκει ότι η ευαλωτότητα είναι αδυναμία, η ξεκούραση πολυτέλεια και τα λάθη ντροπή. Η επαγγελματική ταυτότητα χτίζεται γύρω από το ιδανικό του «καλού γιατρού»: άψογος, πάντα διαθέσιμος και αυτοθυσιαστικός. Οι οικογενειακές προσδοκίες μπορούν να ενισχύσουν αυτό το πρότυπο, καθώς η ιατρική συχνά παρουσιάζεται ως η ύψιστη επιτυχία, καθιστώντας την επίτευξη όχι μόνο προσωπική υπόθεση, αλλά και συλλογική, συνδεδεμένη με την υπερηφάνεια και την τιμή.
Το στίγμα των λαθών στην ιατρική είναι βαθύ. Κάποιοι επιβιώνουν μαθαίνοντας να αποδέχονται την ατέλεια· άλλοι αντέχουν μόνο μέσω της σιωπής, θάβοντας τα λάθη τους κάτω από την παράδοση και τον φόβο της κρίσης.
Η δική μου οπτική άλλαξε βαθιά μετά την πρώτη επαφή με πραγματικούς ασθενείς. Οταν με κοίταξαν με απόλυτη εμπιστοσύνη –σαν να ήμουν κάτι περισσότερο από άνθρωπος– ήταν τότε που ένιωσα το τεράστιο βάρος του ρόλου μας.
Εκείνη τη στιγμή, η τελειότητα έπαψε να είναι ένα αφηρημένο ιδανικό· έγινε μια βαθιά προσωπική προσδοκία, συνδεδεμένη με τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου και τις ελπίδες της οικογένειάς του. Κι όμως, συνειδητοποίησα επίσης ότι η ιατρική δεν αφορά την τελειότητα. Αφορά την ανάληψη ευθύνης με ειλικρίνεια και ανθρωπιά, ακόμα κι όταν τα λάθη είναι αναπόφευκτα.
Αναλογιζόμενη αυτή τη διαδρομή, δεν μπορώ να αγνοήσω το τίμημα της ιατρικής σχολής: εξάντληση, επαγγελματική εξουθένωση, άγχος και σιωπηλή συσσώρευση σωματικής και ψυχικής κόπωσης. Αυτοί οι αγώνες ξεπερνούν τα όρια του νοσοκομείου, επηρεάζοντας τις προσωπικές σχέσεις και την ταυτότητα του ατόμου. Η ιατρική μάς διδάσκει ότι η τελειότητα είναι απαραίτητη, αλλά η κουλτούρα της τελειομανίας κινδυνεύει να καταστρέψει τις ίδιες ζωές που σκοπεύει να προστατεύσει.
Η ελπίδα μου για το μέλλον τόσο ως γυναίκας όσο και ως γιατρού υπό εκπαίδευση είναι αυτή η κουλτούρα να αρχίσει να αλλάζει. Θέλω να εξελιχθώ σε μια χειρουργό που επιδιώκει όχι την αψεγάδιαστη τελειότητα, αλλά την αριστεία, ισορροπημένη με συμπόνια, ανθεκτικότητα και το θάρρος να παραμένω μια ολοκληρωμένη και αυτόφωτη προσωπικότητα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
