Άγγελος Ροδαφηνός Σκεφτείτε το λίγο: φέτος αποφοιτούν οι πρώτοι φοιτητές που πέρασαν μια ολόκληρη πανεπιστημιακή διαδρομή με την παρέα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Όλες οι εργασίες, οι διπλωματικές, ακόμα και οι μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές έχουν πιθανόν γραφτεί ολόκληρες από κάποιο εργαλείο ΤΝ. Κι εμείς; Κάνουμε πως δεν βλέπουμε.
Είναι σαν να εμφανίστηκε ξαφνικά το ηλεκτρικό ρεύμα στις αίθουσες, κι εμείς να συνεχίζουμε με λυχνάρια πετρελαίου επειδή «δεν έχουμε αποφασίσει ακόμα πώς να το χρησιμοποιήσουμε».
Η αμηχανία του θεσμού
Τρία και πλέον χρόνια μετά την έλευση των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια δεν έχουν καταρτίσει ούτε έναν στοιχειώδη κανονισμό. Δεν ξέρουμε αν το ChatGPT είναι συνεργάτης, απαγορευμένος καρπός ή απλώς ένας «φαντομάς» που τριγυρνά στις εργασίες. Το αποτέλεσμα; Απόλυτη σύγχυση. Ο καθηγητής δεν ξέρει τι βαθμολογεί, ο φοιτητής δεν ξέρει τι επιτρέπεται, και η κοινωνία ετοιμάζεται να υποδεχτεί αποφοίτους που θα δουλεύουν με ΤΝ στο γραφείο, ενώ στο πανεπιστήμιο υποκρίνονταν ότι δεν τη χρησιμοποιούν.
Και να σας πω κάτι προσωπικό; Εδώ και τρία χρόνια σηκώνω το χέρι μου στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος και λέω το ίδιο πράγμα: «Χρειαζόμαστε ένα πλαίσιο, μια καθοδήγηση για την ΤΝ στην εκπαίδευση».
Δεν έμεινα στα λόγια. Πρότεινα κανονισμούς, έφτιαξα δωρεάν διαδικτυακό μάθημα για εκπαιδευτικούς, έστησα μέχρι και chatbots για να βοηθήσουν συναδέλφους να προσαρμόσουν τα μαθήματά τους και προέδρους για να αλλάξουν τα προγράμματα σπουδών. Τα έστειλα σε πρυτάνεις, στο Υπουργείο. Και ξέρετε τι πήρα πίσω; Ένα εκκωφαντικό τίποτα. Ή τη γνωστή φράση: «Αυτό είναι θέμα της κυβέρνησης, της ΕΕ, του πανεπιστημίου· όχι δικό μας».
Τρία χρόνια έτσι. Αν το πανεπιστήμιο ήταν Netflix, θα είχε ήδη ακυρώσει τη σειρά.
Οι φοιτητές δεν περιμένουν
Κι ενώ στα συμβούλια σιωπούμε, στην τάξη η πραγματικότητα ουρλιάζει. Οι φοιτητές γράφουν με ΤΝ, οι διδάσκοντες διορθώνουν με ΤΝ, οι ερευνητές δημοσιεύουν με ΤΝ. Η τεχνητή και η ανθρώπινη νοημοσύνη μπλέκονται τόσο πολύ που κανείς δεν ξέρει πού τελειώνει η μία και πού αρχίζει η άλλη. Κι εμείς παριστάνουμε ότι δεν τρέχει τίποτα.
Η αγορά έξω, ο φόβος μέσα
Το παράδοξο είναι αστείο: οι εργοδότες περιμένουν αποφοίτους που ξέρουν να χειρίζονται ΤΝ σαν δεύτερη γλώσσα. Εμείς, αντί να τους προετοιμάζουμε, τους αφήνουμε να παλεύουν μόνοι τους. Είναι σαν να στέλνεις παιδιά σε αγώνα Formula 1, αφού πρώτα τα έχεις μάθει να οδηγούν… γαϊδουράκι.
Τι μας λένε οι φοιτητές;
Όχι «βοηθήστε μας να αντιγράψουμε». Αλλά «δείξτε μας πώς να το κάνουμε σωστά». Σε έρευνες, το 70% δηλώνει πως δεν έχει καμία εκπαίδευση για το πώς να χρησιμοποιεί την ΤΝ υπεύθυνα.
Οι άλλοι κι εμείς
Δεν χρειάζεται να εφεύρουμε τον τροχό. Στην Αυστραλία η ρυθμιστική αρχή έστειλε οδηγίες στα πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ εφαρμόζει το περίφημο Two Lanes Approach (ελεγχόμενη και ανοιχτή χρήση), ή τη «χρωματική ζώνη» που ξεχωρίζει το πράσινο (ελεύθερη χρήση), το πορτοκαλί (υπό όρους) και το κόκκινο (απαγόρευση στις εξετάσεις).
Η ΤΝ μοιάζει λίγο με την επιλογή που κάνεις στο μετρό: σκάλα ή κυλιόμενη. Αν θες να γυμναστείς, να δυναμώσεις πόδια και αντοχή, παίρνεις τα σκαλιά – αργά, κοπιαστικά, αλλά με προσωπικό κέρδος. Αν βιάζεσαι να φτάσεις κάπου, πατάς στην κυλιόμενη: πιο άμεσο, πιο πρακτικό, πιο αποτελεσματικό (χωρίς όμως το ίδιο «εκπαιδευτικό» αποτέλεσμα). Κάπως έτσι είναι και το Two Lanes Approach: η «ελεγχόμενη λωρίδα» θυμίζει τα σκαλιά, σε βάζει να ιδρώσεις στη μάθηση· ενώ η «ανοιχτή λωρίδα» είναι η κυλιόμενη, χρήσιμη, αποτελεσματική, αρκεί να θυμάσαι ότι δεν γυμνάζει όλους τους μύες που θα χρειαστείς αργότερα.
Αυτές οι πρακτικές δείχνουν ότι η απάντηση δεν είναι «ναι» ή «όχι», αλλά πώς.
Η σιωπή δεν είναι στρατηγική
Είναι παράδοση άνευ όρων. Κι αν δεν μιλήσουμε, σε λίγο δεν θα φαντάζει «πρωτοπορία» να έχεις κανονισμό· θα μοιάζει με καθυστερημένη παραδοχή ήττας.
Γιατί, αλήθεια, τι εικόνα δίνουμε; Πανεπιστήμια που μιλάνε για καινοτομία και αριστεία, αλλά φοβούνται να λερώσουν τα δάχτυλά τους με την ΤΝ.
Για δεκαετίες τα πανεπιστήμια ήταν το μοναδικό «κατάστημα αλήθειας»: εκεί έβρισκες βιβλιοθήκες, έρευνα, καθηγητές· εκεί ξεχώριζες την έγκυρη γνώση από τον θόρυβο. Σήμερα, όμως, ο φοιτητής έχει περισσότερη πληροφορία στην παλάμη του χεριού του απ’ όση χωρούσε κάποτε σε ολόκληρο το campus. Κι όταν η Google ή η ΤΝ μπορούν να δώσουν άμεση, προσωποποιημένη απάντηση, η γνώση που προσφέρει το πανεπιστήμιο συχνά μοιάζει παλαιωμένη, σαν εφημερίδα τριών ετών. Το ερώτημα είναι σκληρό αλλά αναπόφευκτο: πώς θα σταθεί ο θεσμός που κάποτε κατείχε το μονοπώλιο της εγκυρότητας, σε έναν κόσμο όπου η εγκυρότητα – και η ψευδαίσθησή της – κυκλοφορούν με ταχύτητα swipe;
Πρέπει να διδάξουμε νέες ικανότητες και να καθοδηγήσουμε τους φοιτητές γύρω από τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα για κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη τους – σύντομα θα καταλάβουν ότι τους αφήσαμε χωρίς χάρτη στον ωκεανό.
Η ΤΝ δεν είναι πανδημία να την αποφύγεις. Είναι εργαλείο, και θα μείνει. Οπότε: ή διδάσκουμε πώς να τη χρησιμοποιούν με ήθος και φαντασία, ή βλέπουμε την επόμενη γενιά να απομακρύνεται από τα πανεπιστήμια – με ένα κλικ.
Ο Δρ Άγγελος Ροδαφηνός είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και διδάσκει Νέες Τεχνολογίες. Σπούδασε και εργάστηκε σε 13 πανεπιστήμια στην Αμερική, Αυστραλία, Κύπρο και Ελλάδα.
* Σημείωση του συγγραφέα: Το άρθρο δημιουργήθηκε με τη βοήθεια GPT που γράφει με στυλ Malcolm Gladwell. Ό,τι λάθος είναι της ΤΝ. Ό,τι έξυπνο, ανθρώπινο και χρήσιμο ανήκει στον Δρ Ρο, που έκανε τις σωστές προτροπές, τη σωστή επεξεργασία, και τις σωστές ερωτήσεις.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 3/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
