«Καθώς ξεπερνάμε την πανδημία, καθώς προετοιμάζουμε τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και καθώς επιταχύνουμε τη δίδυμη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, πιστεύω ότι είναι καιρός να προσαρμόσουμε επίσης το κοινωνικό βιβλίο κανόνων. [...] Το οποίο θέτει τις δεξιότητες, την καινοτομία και την κοινωνική προστασία σε ισότιμη βάση» [Πρόεδρος της Επιτροπής von der Leyen (ομιλία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 20 Ιανουαρίου 2021)] .
Η έξαρση της πανδημίας επισκίασε χρόνια προβλήματα, τα οποία όμως, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της οικονομικής και, στην συνέχεια, της υγειονομικής κρίσης, συνεχίζουν να υποσκάπτουν τα θεμέλια της κοινωνίας, απειλώντας την συνοχή και την ίδια την υπόστασή της.
Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός ανέκαθεν αποτελούσαν βραδυφλεγείς βόμβες στους κόλπους κάθε κοινωνίας. Δύο έννοιες αλληλοεξαρτώμενες και ικανές να θέσουν τον ανθρώπινο βίο σε μιαν ατέρμονα, επαναλαμβανόμενη περιδίνηση, με δυσάρεστες συνέπειες στην ποιότητα ζωής.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός επηρεάζει αρνητικά τις σχολικές επιδόσεις και την υγεία, γεγονός που οδηγεί σε απομάκρυνση του ατόμου από τον χώρο της εκπαίδευσης, κατάσταση που ευθύνεται για μακροχρόνια ανεργία, η οποία οδηγεί το άτομο σε συνθήκες φτώχειας και, κατά συνέπεια, σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, επιτείνοντας ολοένα την ένταση και τις επιπτώσεις του σε ατομικό και, κατ’ επέκταση, σε κοινωνικό επίπεδο.
Είναι αυτονόητο πως η επίδραση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ήδη από τις μικρές ηλικίες έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην ικανότητα των παιδιών να επιτύχουν στη ζωή τους, αφού η πιθανότητα εγκατάλειψης του σχολείου συνδέεται ευθέως με λιγότερες πιθανότητες εύρεσης αξιόλογης (με την έννοια των ικανοποιητικών οικονομικών απολαβών και συνθηκών) εργασίας, γεγονός που εγκλωβίζει το άτομο στην ατέρμονα περιδίνηση που παραπάνω περιγράφηκε.
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για την εξάλειψη της φτώχειας, η οποία πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου, η Eurostat δημοσίευσε ενδιαφέροντα στοιχεία για την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό στις ευρωπαϊκές χώρες, στοιχεία που αφορούν σε δεδομένα του 2020.
Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, το 27,5% των πολιτών της χώρας μας κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 21,9%. Το αντίστοιχο μεγαλύτερο ποσοστό παρουσιάζει η Ρουμανία (35,8%) και το μικρότερο η Τσεχία (11,5%).
Επιπλέον, με τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται αντιμέτωπο το 31,5% των παιδιών (κάτω των 18 ετών) στην Ελλάδα, καταγράφοντας ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει αντίστοιχο μέσο όρο 24,2%. Υψηλότερα ποσοστά από την χώρα μας παρουσιάζουν η Ρουμανία (41,5%), η Βουλγαρία (36,2%), και η Ισπανία (31,8%), ενώ, αντίθετα, τα χαμηλότερα ποσοστά στην ΕΕ κατέγραψαν η Σλοβενία (12,1%), η Τσεχία (12,9%), η Δανία (13,5%) και η Φινλανδία (14,5%).
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στην χώρα μας το ποσοστό των παιδιών ηλικίας μικρότερης των 18 ετών που κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό είναι υψηλότερο κατά 4% από το αντίστοιχο του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποσοστά του κινδύνου φτώχειας στην χώρα μας σχετικά με το επίπεδο εκπαίδευσης. Οι έχοντες λάβει εκπαίδευση μέχρι και την Γ΄ Γυμνασίου, βλέπουν τα τελευταία πέντε έτη το φάσμα της φτώχειας να κινείται απειλητικά σε υψηλά ποσοστά, τα οποία όμως δεν φαίνεται να παρουσιάζουν τάσεις αποκλιμάκωσης: από 24,5% το 2016 σε 24,4% το 2020. Όσοι έχουν συμμετάσχει στην εκπαιδευτική διαδικασία μέχρι και το επίπεδο της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΙΕΚ, ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΕΠΑΛ) βλέπουν την τελευταία πενταετία τα ποσοστά κινδύνου φτώχειας να παρουσιάζουν σταθερή πτωτική τάση: από 21,7% το 2016 στο 16,9% το 2020. Πτωτική τάση παρουσιάζουν και τα αντίστοιχα ποσοστά που αφορούν στους έχοντες συμμετάσχει στο πρώτο ή – και – στο δεύτερο στάδιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (σπουδές πτυχιακού ή – και – μεταπτυχιακού και διδακτορικού επιπέδου): από 10,2% το 2016 στο 7,1% το 2020 (πίνακας 1).
Είναι γεγονός ότι την τελευταία πενταετία στην Ελλάδα, όσον αφορά στην ηλικιακή ομάδα των παιδιών ως και 17 ετών, ο κίνδυνος φτώχειας παρουσιάζει κάμψη: από 26,3% το 2016 μειώθηκε στο 20,9% το 2020. Μείωση υφίσταται και στην ηλικιακή ομάδα των 18 – 64 ετών (πίνακας 1).
Το 2020, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχεδόν το ένα τρίτο (34,7 %) όλων των ατόμων ηλικίας 18 ετών και άνω με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (επίπεδα ISCED 0-2) στην ΕΕ ήταν αντιμέτωπο με κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, σε σύγκριση με το 10,5% των ανθρώπων στην ίδια ηλικιακή ομάδα με τριτοβάθμιο (υψηλό) μορφωτικό επίπεδο (επίπεδα ISCED 5-8). Το αντίστοιχο ποσοστό για άτομα με μέσο μορφωτικό επίπεδο (επίπεδα ISCED 3-4) ήταν 19,9 % (πίνακας 2).
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2020, εκτιμάται ότι το 21,9 % του πληθυσμού της — ή περίπου 96,5 εκατομμύρια άνθρωποι — διέτρεχε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, με τις γυναίκες να είναι στον κίνδυνο αυτό περισσότερο επιρρεπείς από τους άντρες (22,9 % έναντι 20,9 %), ενώ πάνω από τα δύο πέμπτα (42,1%) του πληθυσμού της ΕΕ που αφορά σε μονογονεϊκές οικογένειες με εξαρτώμενα παιδιά διέτρεχε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού το 2020. Ακόμη, ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ήταν επίσης σχετικά υψηλός μεταξύ των μονογονεϊκών οικογενειών χωρίς εξαρτώμενα παιδιά και των νοικοκυριών που αποτελούνταν από δύο ενήλικες με περισσότερα από δύο παιδιά.
Ο κίνδυνος της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού δεν εξαρτάται αυστηρά από το επίπεδο εισοδήματος ενός νοικοκυριού, καθώς μπορεί επίσης να αντανακλά την ανεργία, τη χαμηλή ένταση εργασίας, την εργασιακή κατάσταση ή μια σειρά από άλλα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Για τον υπολογισμό του αριθμού ή του ποσοστού των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού συνδυάζονται τρεις ξεχωριστοί παράγοντες, οι οποίοι αναφέρονται στα άτομα που βρίσκονται σε μία, τουλάχιστον, από τις παρακάτω τρεις καταστάσεις:
- Άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, όπως προσδιορίζονται τα άτομα, τα οποία διαθέτουν ισοδύναμο εισόδημα που είναι κάτω από το όριο κινδύνου φτώχειας.
- Άτομα που υποφέρουν από σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση, όπως προσδιορίζονται τα άτομα που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τουλάχιστον επτά από τα δεκατρία είδη στέρησης (έξι που σχετίζονται με το άτομο και επτά σχετίζονται με το νοικοκυριό) που θεωρούνται από τους περισσότερους επιθυμητά ή ακόμη και είναι απαραίτητα για μια ικανοποιητική ποιότητα ζωής .
- Άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, τα οποία ζουν σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας, όπως προσδιορίζεται η εργασία στην οποία οι ενήλικες εργάζονταν λιγότερο από το 20% του συνολικού συνδυασμένου δυναμικού χρόνου εργασίας τους, τους προηγούμενους δώδεκα μήνες.
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι μεταξύ των 96,5 εκατομμυρίων κατοίκων εντός της Ε.Ε. που αντιμετώπισαν τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού το 2020, περίπου 5,9 εκατομμύρια ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετώπιζαν ταυτόχρονα και τους τρεις κινδύνους φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Υπήρχαν 11,8 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ που ζούσαν τόσο σε κίνδυνο φτώχειας όσο και σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας (αλλά όχι σε σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις). Ακόμη, 9,1 εκατομμύρια ήταν σε κίνδυνο φτώχειας και ταυτόχρονα σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις (αλλά όχι σε ένα νοικοκυριό με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας). Επιπλέον, 1,3 εκατομμύρια ζούσαν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας, ενώ βίωναν σοβαρή υλική στέρηση (αλλά δεν διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας).
Ωστόσο, η πλειονότητα του πληθυσμού της ΕΕ που ζει σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αντιμετώπισε μόνο ένα από τα τρία επιμέρους κριτήρια: υπήρχαν 48,5 εκατομμύρια άτομα που κινδύνευαν αποκλειστικά από τη φτώχεια, 11,3 εκατομμύρια που αντιμετώπιζαν σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση και 8,1 εκατομμύρια που ζούσαν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας.
Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η νομισματική φτώχεια —με άλλα λόγια, τα άτομα που κινδυνεύουν από φτώχεια— ήταν η πιο διαδεδομένη μορφή φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, με 75,3 εκατομμύρια του πληθυσμού της ΕΕ να κινδυνεύουν από φτώχεια το 2020 (σε σχετικά μικρό βαθμό σε συνδυασμό με ένας ή και οι δύο από τους άλλους δύο κινδύνους), ενώ 27,1 εκατομμύρια του πληθυσμού της ΕΕ ζούσαν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας το 2020 (είτε ως μεμονωμένος κίνδυνος είτε σε συνδυασμό με έναν από τους άλλους κινδύνους) και 27,6 εκατομμύρια του πληθυσμού της ΕΕ αντιμετώπισαν σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση (είτε ως μεμονωμένο κίνδυνο ή σε συνδυασμό με έναν από τους άλλους κινδύνους).
Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στα στοιχεία της Eurostat επιβεβαιώνουν ότι oι γυναίκες, οι νέοι ενήλικες, τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και οι άνεργοι είχαν, κατά μέσο όρο, περισσότερες πιθανότητες να κινδυνεύσουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό το 2020 σε σχέση με άλλες ομάδες του πληθυσμού της ΕΕ.
Στους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πυλώνα για τα Κοινωνικά Δικαιώματα είναι ο αριθμός των ατόμων, τα οποία κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, να μειωθεί κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια έως το 2030 . Από τα 15 εκατομμύρια ανθρώπους που προσδοκάται να βγουν από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό , τουλάχιστον 5 εκατομμύρια θα πρέπει να είναι παιδιά.
Στην σχετική έκθεση επισημαίνεται ότι η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός έχουν μειωθεί στην ΕΕ την τελευταία δεκαετία. Ειδικότερα, το 2019, περίπου 91 εκατομμύρια άνθρωποι (εκ των οποίων τα 17,9 εκατομμύρια ήταν παιδιά ηλικίας 0-17 ετών) διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ, σχεδόν 12 εκατομμύρια λιγότερο από το 2008 και περίπου 17 εκατομμύρια λιγότερο από την κορύφωση στην 2012. Ωστόσο, ο φιλόδοξος κοινωνικός στόχος Ευρώπη 2020 για μείωση κατά 20 εκατομμύρια δεν επιτεύχθηκε. Η πανδημία του COVID-19 αναμένεται να επιδεινώσει την κατάσταση, οδηγώντας σε υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ανασφάλειας, φτώχειας και εισοδηματικής ανισότητας βραχυπρόθεσμα.
Η εστίαση στα παιδιά θα επιτρέψει όχι μόνο να παρασχεθεί σε αυτά πρόσβαση σε νέες ευκαιρίες, αλλά θα συμβάλει επίσης στην διάσπαση του διαγενεακού κύκλου της φτώχειας, αποτρέποντας το ενδεχόμενο να γίνουν ενήλικες που κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό και έτσι να παράγουν μακροπρόθεσμα συστημικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat:
- Το ποσοστό των νέων που αποχωρούν από την εκπαίδευση χωρίς να λάβουν πτυχίο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δεν βρίσκονται πλέον σε κατάρτιση μειώθηκε από 14 % το 2009 σε 10,2 % το 2019 και, ως εκ τούτου, ο στόχος του 10 % της ΕΕ επιτεύχθηκε ουσιαστικά. Αυτό το επίτευγμα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της παγίδας του χαμηλού επιπέδου δεξιοτήτων για τους νεαρούς ενήλικες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2019, τα άτομα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ηλικιακής ομάδας 18-24 ετών, τα οποία εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση ανέρχονται στο ποσοστό του 10,2%, με το 11,9% να αφορά στους άνδρες και το 8,4% στις γυναίκες. Σε επίπεδο αναφοράς εντοπιότητας, το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης για την ίδια ηλικιακή ομάδα ανέρχεται στο 8,9% για τους ημεδαπούς, ενώ για τους αλλογενείς στο 22,2%. Ο στόχος της Ε.Ε. είχε οριστεί το 2009 για τα άτομα ηλικιακής ομάδας 18-24, τα οποία εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση, ποσοστό μικρότερο του 10% ως το 2020.
- Για την προσχολική εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τα παιδιά ηλικίας άνω των 4 ετών είχε τεθεί στόχος συμμετοχής τους σε αυτήν το ποσοστό του 95% από το 2009 ως το 2020. Σήμερα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 94,8%. Αυτό το εξαιρετικά σημαντικό στάδιο της εκπαίδευσης μπορεί πλέον να συνεισφέρει πλήρως στα πρότυπα ποιότητας, ιδίως για τα παιδιά από μειονεκτούντα περιβάλλοντα.
- Οι μαθησιακές επιδόσεις των μαθητών/-τριών ηλικίας 15 ετών χαρακτηρίζονται ως χαμηλές στην κατανόηση κειμένου σε ποσοστό 22,5%, στα μαθηματικά σε ποσοστό 22,9% και στις θετικές επιστήμες σε ποσοστό 22,3%. Η ΕΕ συνολικά υστερεί και στους τρεις τομείς: περισσότερα από ένα στα πέντε παιδιά ηλικίας 15 ετών δεν μπορούν να ολοκληρώσουν απλές ασκήσεις σε αυτά τα διδακτικά αντικείμενα, και τα αποτελέσματα συσχετίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε θέσει ως στόχο το 2009 την μείωση των ποσοστών αυτών κάτω του 15% ως το 2020.
Κάποια ακόμη ενδιαφέροντα πρόσφατα στοιχεία που συνδέονται με τα δικαιώματα των παιδιών:
• Το 18,3% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού είναι παιδιά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε παγκόσμιο επίπεδο είναι 30,3%.
• Το 24,2% των παιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.
• Μόλις 1 στα 4 παιδιά θεωρεί ότι τα δικαιώματά του γίνονται σεβαστά από ολόκληρη την κοινωνία .
• Σχεδόν 3 στα 4 παιδιά σε όλο τον κόσμο μεταξύ 2 και 4 ετών υφίστανται τακτικά σωματική τιμωρία ή/και ψυχολογική βία από τους γονείς και τα άτομα που τα φροντίζουν .
• Το 3% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 10 και 18 ετών δηλώνουν ότι δεν αισθάνονται ασφαλή στο σπίτι τους. Το 9% δεν αισθάνεται ασφαλές στο σχολείο. και το 8% δεν αισθάνεται ασφαλές στο διαδίκτυο
• Πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών λένε ότι σπάνια ή ποτέ δεν νιώθουν θλίψη ή δυστυχία. Το ένα πέμπτο των παιδιών λέει ότι νιώθει λυπημένο τις περισσότερες φορές .
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, μεταξύ των είκοσι (20) αρχών – δράσεων περιλαμβάνονται και οι παρακάτω:
Εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση
Κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις μεταβάσεις στην αγορά εργασίας.
Φροντίδα και υποστήριξη παιδιών
• Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα καλής ποιότητας.
• Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία από τη φτώχεια. Τα παιδιά από μειονεκτικά περιβάλλοντα έχουν δικαίωμα σε συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση των ίσων ευκαιριών.
Κάθε παιδί στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να απολαμβάνει τα ίδια δικαιώματα και να ζει απαλλαγμένο από κάθε είδους διακρίσεις και εκφοβισμούς. Στη Στρατηγική της ΕΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η Επιτροπή αντιμετωπίζει τις επίμονες και αναδυόμενες προκλήσεις και προτείνει συγκεκριμένες ενέργειες για την προστασία, την προώθηση και την εκπλήρωση των δικαιωμάτων των παιδιών στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο του σήμερα .
Μένει οι στρατηγικές για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών να φέρουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, προκειμένου η κοινωνία μας να οδηγηθεί σε απάνεμα λιμάνια.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 17 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 17/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
