Alfavita Newsroom Στην Ελλάδα της βαθιάς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης ακούγεται παράταιρη η συζήτηση για θέματα που αφορούν την ευρεία εξάπλωση της χρήσης ρομπότ στην παραγωγή. Οταν, όμως, τελικά η οικονομία περάσει σε φάση - έστω αναιμικής - ανάπτυξης, πάνω στα ερείπια των εργατικών δικαιωμάτων, δεν θα αργήσει να ενσκήψει μια νέα επίθεση με στόχο το καπιταλιστικό κέρδος και θύμα την εργατική τάξη. Θα αφορά κι εκείνους που δουλεύουν στη μεταποίηση, αλλά και και εκείνους που δουλεύουν στις υπηρεσίες και το εμπόριο: Η αδυσώπητη επέλαση των ρομπότ σε μαζική κλίμακα σε συνθήκες καπιταλισμού, είτε με την παραδοσιακή βιομηχανική μορφή των ρομποτικών βραχιόνων, είτε με την ανθρωπόμορφη, είτε με τη «μορφή» λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης σε συνήθεις υπολογιστές (με διεσταλμένη ερμηνεία της έννοιας ρομπότ).
Η ΕΕ ετοιμάζεται γι' αυτή την επέλαση με αποκλειστικό κριτήριο την ανταγωνιστικότητα, ώστε όχι μόνο να μη μείνει πίσω από τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και να κερδίσει πόντους για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο στον σκληρό ανταγωνισμό με αυτά. Στο πλαίσιο αυτής της προετοιμασίας εντάσσεται πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, με τίτλο «Ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής». Από το ψήφισμα που πρότεινε η «Επιτροπή Νομικών Θεμάτων» αφαιρέθηκε το μόνο σημείο που έκανε μια νύξη στο τι περιμένει την εργατική τάξη και τα μεσαία στρώματα, αναφέροντας ότι: «Η εξέλιξη των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προκαλέσει την αντικατάσταση, σε μεγάλο βαθμό, της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ δίχως πλήρη αναπλήρωση των χαμένων θέσεων εργασίας, πράγμα που δημιουργεί ανησυχίες σχετικά με το μέλλον της απασχόλησης τη βιωσιμότητα των συστημάτων Κοινωνικής Πρόνοιας και Ασφάλισης, και υστέρηση συνεχών συνταξιοδοτικών συνεισφορών...».
Προ των πυλών;
Κατά την περίοδο 2010 - 2014, η μέση αύξηση των πωλήσεων ρομπότ ανήλθε στο 17% ετησίως, το δε 2014 οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 29%, η μεγαλύτερη κατ' έτος αύξηση που έχει καταγραφεί ποτέ. Οι πωλήσεις βιομηχανικών ρομπότ σημείωσαν νέο ρεκόρ το 2015, με 248.000 μονάδες παγκοσμίως, 12% περισσότερο από το 2014. Οι 66.700 μονάδες πουλήθηκαν στην Κίνα, από τις οποίες οι 20.400 κατασκευάστηκαν εκεί. Η Ασία οδηγεί την αγορά αυτή, με 156.000 μονάδες, αύξηση κατά 16%. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ρομποτικής (IFR) προβλέπει μέση ετήσια αύξηση 18% για τα έτη 2016 - '18.
Εκτός από τα βιομηχανικά ρομπότ, προωθούνται ακόμη τα ιατρικά ρομπότ, τα ρομπότ συντροφιάς (!) ως αντίδοτο στη μοναξιά της καπιταλιστικής απανθρωπιάς, τα ρομπότ παροχής πληροφοριών, βοήθειας σε οικιακές δουλειές, αυτόνομης οδήγησης, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για χρήση στη λογιστική, την αποθηκευτική (logistics) και ο κατάλογος δεν έχει τέλος.
Το θέμα της εντατικής εισαγωγής της ρομποτικής αυτοματοποίησης στην παραγωγή απασχόλησε ως βασικό θέμα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το Γενάρη του 2016, αλλά και το φετινό, με αναφορές για «Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» και μετάβαση του καπιταλισμού στην εποχή της ρομποτικής και των αυτοματισμών.
Βιομηχανικά ρομπότ χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες. Αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε καμία υποτίμηση. Τώρα οι καπιταλιστές σχεδιάζουν ένα σαρωτικό κύμα εφαρμογής και των παλιών και των νέων ειδών ρομπότ σε κάθε κλάδο και τομέα της οικονομίας, στην προσπάθεια να βγάλουν το σύστημα απ' την κρίση, να υπάρξουν ανανεωμένα κίνητρα, προσμονή μεγάλων κερδών, που θα βάλει κεφάλαια της κρίσης υπερσυσσώρευσης και πάλι σε κίνηση. Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός και όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο. Οι στρατιωτικές εφαρμογές των ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να δώσουν ισχυρό πλεονέκτημα στο ιμπεριαλιστικό κέντρο που θα τις αναπτύξει γρηγορότερα και πλατύτερα (σ.σ. δε θα μας απασχολήσουν σε αυτό το σημείωμα). Οταν η εκκίνηση της κούρσας φτάνει να διατυμπανίζεται από φόρουμ όπως του Νταβός, όποιος καπιταλιστής καθυστερήσει διακινδυνεύει πολλά.
Το ίδιο όμως ισχύει και για την άλλη πλευρά. Το ταξικό εργατικό κίνημα, παρά την αδύναμη θέση του σήμερα σε διεθνές επίπεδο, δεν πρέπει να μείνει πίσω στις επεξεργασίες του μπροστά στη νέα επέλαση ενάντια στα εργατικά δικαιώματα με αφορμή την εντατική αυτοματοποίηση. Ούτε να επιτρέψει την ανάπτυξη οπισθοδρομικών, λουδιτικών αντιλήψεων στις γραμμές της εργατικής τάξης, που θα αποπροσανατολίσουν από το στόχο, που δεν πρέπει, βέβαια, να είναι οι μηχανές, αλλά το σύστημα που τις χρησιμοποιεί ως κρεατομηχανές, που αλέθουν τις ζωές των εργατών. Να μπορέσει να κάνει «λιανά» το γιατί και το πώς η αυτοματοποίηση αντί να κάνει τη δουλειά τους πιο ελαφριά, πιο ευχάριστη και πιο σύντομη, την παίρνει μακριά τους, τους ρίχνει στην ανεργία και την ανέχεια.
Το ψήφισμα
Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου στις 16 Φλεβάρη 2017 είναι η πιο πρόσφατη κίνηση, στο πλαίσιο προετοιμασίας και τοποθέτησης σε καλή θέση εκκίνησης του ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού κέντρου, που υποστηρίζεται και από άλλες συζητήσεις, π.χ. σχετικά με την ενίσχυση της υποδομής τεχνολογιών νέφους (cloud) στην ΕΕ. Αποκαλύπτει ότι αποκλειστικό κριτήριο των πολιτικών εκφραστών του ευρωπαϊκού κεφαλαίου είναι η εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας απέναντι στα άλλα κέντρα, ενώ ταυτόχρονα θίγει με ανησυχητικό τρόπο σοβαρότατα ζητήματα, που σχετίζονται γενικά με τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη.
Το ψήφισμα εκτιμά ότι «η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μιας εποχής, κατά την οποία όλο και πιο εξελιγμένα ρομπότ, bots, ανδροειδή και άλλες εκφάνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, αναμένεται να πυροδοτήσουν μια νέα βιομηχανική επανάσταση, η οποία είναι πιθανόν να μην αφήσει ανέγγιχτο κανένα κοινωνικό στρώμα, και συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικό ο νομοθέτης να εξετάσει τις νομικές και ηθικές συνέπειες και επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής, χωρίς να καταστέλλει την καινοτομία»... «...Υπογραμμίζει ότι το ζήτημα του καθορισμού προτύπων και της εξασφάλισης διαλειτουργικότητας είναι καίριο για τον μελλοντικό ανταγωνισμό στο πεδίο των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής».
Εκτιμά ότι «μακροπρόθεσμα, η τρέχουσα τάση θα οδηγήσει στην ανάπτυξη έξυπνων και αυτόνομων μηχανών, οι οποίες θα έχουν την ικανότητα να τυγχάνουν εκπαίδευσης και να λαμβάνουν αποφάσεις ανεξάρτητα, γεγονός που δεν αποφέρει μόνο οικονομικά οφέλη αλλά εγείρει και διάφορους προβληματισμούς σχετικά με τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία ως σύνολο».
Μιλώντας ουσιαστικά για την πορεία συγκεντροποίησης και γιγάντωσης των μονοπωλίων στον καπιταλισμό, παρατηρεί ότι «ενόψει των αυξανόμενων κοινωνικών διαιρέσεων και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια μιας μειοψηφίας».
Παραδέχεται ότι «υπάρχει, σε τελική ανάλυση, η πιθανότητα μακροπρόθεσμα η τεχνητή νοημοσύνη να υπερκεράσει τις ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες», ενώ κάνει αναφορά σε συσκευές που «βελτιστοποιούν ανθρώπινα όντα», χωρίς επεξήγηση, αφήνοντας ανοιχτές ερμηνείες που μπορούν να φτάσουν έως τη δημιουργία κυβερνητικών οργανισμών (cyborg).
Βάζει ζήτημα νομικής υπόστασης των ρομπότ, εκτιμώντας ότι «σε τελική ανάλυση, η αυτονομία των ρομπότ εγείρει, υπό το πρίσμα των υφιστάμενων νομικών κατηγοριών, ερωτήματα για το ποια είναι η νομική θέση τους, ή για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αποτελέσματα». Για να μην υπάρχει αμφιβολία για το πού πάει το πράγμα, επισημαίνει ότι «τουλάχιστον στο παρόν στάδιο την ευθύνη πρέπει να φέρει ένας άνθρωπος και όχι ένα ρομπότ».
Προτείνει έναν «Κώδικα Δεοντολογίας για Μηχανικούς Ρομποτικής», ρίχνοντας εξαρχής την ευθύνη για ζημιές που τα ρομπότ θα προκαλούν σε περιουσία ή σε βάρος της ζωής ανθρώπων στους ερευνητές και τους μηχανικούς που θα τα σχεδιάζουν και θα επιβλέπουν την κατασκευή τους, απαλλάσσοντας τα μονοπώλια - κατασκευαστές, που θα κερδίζουν από την πώληση ή τη χρήση τους. Μάλιστα, οι οδηγίες είναι ηθικολογικές του τύπου «πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και παράδοσης τέτοιων τεχνολογιών». Καλεί τους μηχανικούς να θεσπίσουν με δική τους ευθύνη «ένα αξιόπιστο σύστημα αρχών σχεδιασμού, που να καλύπτει όλες τις πτυχές μιας λειτουργίας ρομπότ» κ.ο.κ.
Η θέση του ΚΚΕ
Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου πέρασε με τη θετική ψήφο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και των ευρωβουλευτών του Γκρίλο. Το ΚΚΕ το καταψήφισε, αναδεικνύοντας καθαρά την ουσία του ζητήματος. Οπως τόνισαν οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ Κ. Παπαδάκης και Σ. Ζαριανόπουλος «το ΚΚΕ είναι υπέρ της πιο πλατιάς ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος των εργαζομένων. Η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη δεσμευτικών όρων, ρυθμίσεων και κανόνων σχετικά με την έρευνα, παραγωγή και χρήση εξελιγμένων ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης, με κριτήριο το μέγιστο επίπεδο διασφάλισης της υγείας, της ασφάλειας, των δικαιωμάτων, της αξιοπρέπειας του εργαζόμενου ανθρώπου, της λαϊκής ευημερίας ευρύτερα. Η έκθεση όμως αντίθετα αντιμετωπίζει τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη από τη σκοπιά των μονοπωλιακών συμφερόντων. Σαν μέσο μεγιστοποίησης της κερδοφορίας του κεφαλαίου και όχι ικανοποίησης των σύγχρονων αναγκών των εργαζομένων, που θα πληρώσουν με κύματα απολύσεων και απώλεια δικαιωμάτων όχι την τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά τη χρήση της για τα καπιταλιστικά κέρδη. Αντί για δεσμευτικούς κανόνες στις επιχειρήσεις μετατοπίζει με "Χάρτες" και "Κώδικες Δεοντολογίας" το βάρος της ευθύνης σε ερευνητές και μηχανικούς, ενώ με νομικές κατασκευές, όπως της "ηλεκτρονικής προσωπικότητας" των ρομπότ επιχειρεί να απαλλάξει από κάθε ευθύνη τις επιχειρήσεις σε όλη την αλυσίδα, από την έρευνα μέχρι τη χρήση. Η επιστήμη και η τεχνολογία θα γίνουν πηγή και μέσο λαϊκής ευημερίας μόνο όταν αφαιρεθεί από τα χέρια των καπιταλιστών και περάσει στον εργαζόμενο λαό μαζί με την εξουσία κι όλο τον πλούτο που αυτός παράγει».
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.europarl.europa.eu, robohub.org, www.ifr.org μέσω της εφημερίδας Ριζοσπάστης
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
