Η δημόσια παιδεία δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνεται εργαλείο διαφήμισης για τράπεζες ή μεγάλες εταιρείες. Η εισχώρηση του κεφαλαίου στα σχολεία δημιουργεί ανισότητες, υπονομεύει τη δημοκρατική εκπαίδευση και μετατρέπει τους μαθητές σε αντικείμενα προβολής αντί για ελεύθερους πολίτες. Η άρνηση στις εταιρικές χορηγίες τέτοιου είδους, αποτελεί πράξη πολιτικής και κοινωνικής αξιοπρέπειας, υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος.
Όταν οι τράπεζες μπήκαν στα σχολεία
Η απόφαση του δήμαρχου της Πάτρας Κώστα Πελετίδη να αφαιρεθούν πινακίδες τραπεζών από ανακαινισμένα σχολεία στην Πάτρα δεν είναι τοπική ιδιορρυθμία. Είναι πράξη πολιτικής συνέπειας που θυμίζει μια αυτονόητη αλήθεια: η δημόσια παιδεία δεν υπάρχει για να διαφημίζει χορηγούς, αλλά για να μορφώνει ελεύθερους πολίτες.
Σε μια χώρα όπου οι δαπάνες για την εκπαίδευση παραμένουν επίμονα χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, το κράτος έχει επιλέξει να αναζητά "εθνικούς ευεργέτες" για να καλύψει τα κενά που το ίδιο συστηματικά δημιουργεί. Οι τράπεζες, τα ιδρύματα, οι μεγάλες πολυεθνικές και τα επιχειρηματικά καρτέλ βρίσκουν έτσι τον ιδανικό χώρο να ξαναχτίσουν την κοινωνική τους εικόνα πάνω ακριβώς στα σχολικά κτίρια. Μην παραμυθιαζόμαστε: δεν πρόκειται για κοινωνική προσφορά. Πρόκειται για ιδεολογική διείσδυση — μια νέα, πιο διάχυτη μορφή εξάρτησης, όπου η γνώση βαφτίζεται προνόμιο εκείνων που επιλέγουν να τη χρηματοδοτούν.
Η φιλανθρωπία: μηχανισμός εξαγνισμού ή συναλλαγής;
Η λεγόμενη "εταιρική κοινωνική ευθύνη" δεν είναι ποτέ ανιδιοτελής πράξη. Είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος με τον οποίο το κεφάλαιο επιστρέφει ένα μικροσκοπικό κλάσμα από όσα αφαίρεσε, μετατρέποντάς τα σε επιμελημένες δημόσιες σχέσεις και αναπλάθοντας τη δημόσια μνήμη. Οι ίδιες τράπεζες που πλειστηριάζουν πρώτες κατοικίες και διαλύουν οικογένειες, βαφτίζουν "πρότυπα" τα σχολεία που χορηγούν. Οι ίδιες εταιρείες που στηρίζουν τη μερική απασχόληση, τον εργασιακό Μεσαίωνα του κατώτατου μισθού και την 13ωρη εργασία, εμφανίζονται μεγαλόψυχες ως "υποστηρικτές της εκπαίδευσης".
Η πράξη αυτή δεν είναι ούτε αθώα ούτε ουδέτερη. Είναι η συμβολική κατοχύρωση του ιδιωτικού συμφέροντος μέσα στον πιο ευαίσθητο δημόσιο χώρο. Η δημόσια παιδεία μετατρέπεται στον καθρέφτη όπου η ανισότητα παρουσιάζεται ως φιλανθρωπία, η κοινωνική διάλυση ωραιοποιείται σαν "εταιρική πρωτοβουλία", και η δημόσια υποχώρηση γιορτάζεται ως "συνεργασία".
Σχολεία δύο ταχυτήτων
Τα λεγόμενα "πρότυπα" σχολεία, που στηρίζονται από μεγάλα ιδρύματα όπως το Ίδρυμα Ωνάση ή άλλους ιδιωτικούς φορείς, δεν αποτελούν όραμα για όλους. Είναι το πείραμα μιας νέας ταξικής αρχιτεκτονικής: σχολεία υψηλών προδιαγραφών, πλούσιου εξοπλισμού και αισθητικής αρτιότητας για λίγους — και υποχρηματοδοτημένα, υποστελεχωμένα, υποβαθμισμένα σχολεία για τους πολλούς.
Ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι τεχνικός ή διοικητικός, είναι βαθύτατα πολιτικός-ταξικός. Διαμορφώνει από την παιδική ηλικία τη συνείδηση του αποκλεισμού: την πεποίθηση ότι η ποιότητα της εκπαίδευσης — και άρα το μέλλον σου — εξαρτάται όχι από το δικαίωμά σου ως πολίτη, αλλά από το ποιος "υιοθέτησε" το σχολείο σου. Και όταν η κοινωνία όχι μόνο ανέχεται αλλά και χειροκροτά τέτοια κανονικότητα, η ισότητα καταντά απλώς διακοσμητικός όρος σε επίσημες ομιλίες.
Το κράτος ως υπεργολάβος της αγοράς
Το επαναλαμβανόμενο πρόσχημα της "συμπράττουσας συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα" κρύβει την πλήρη, την άνευ όρων παραίτηση του κράτους από τη στοιχειώδη συνταγματική του υποχρέωση: να εγγυηθεί ίση, ποιοτική και δωρεάν παιδεία για όλα τα παιδιά. Να εγγυηθεί την κάλυψη των κενών σε κάθε αίθουσα σχολείου με δασκάλους και καθηγητές, τερματίζοντας την ετήσια ομηρία των αναπληρωτών. Αντί για αύξηση δαπανών, για πραγματική προτεραιότητα στην εκπαίδευση, αναθέτει την ευθύνη στους ίδιους ακριβώς μηχανισμούς που γεννούν, αναπαράγουν και εμβαθύνουν την κοινωνική ανισότητα.
Έτσι, το σχολείο μετατρέπεται σταδιακά σε εταιρικό παράρτημα. Ο διευθυντής γίνεται διαχειριστής χορηγιών και fundraiser. Ο δάσκαλος, υπόχρεος ευγνωμοσύνης προς τον "δωρητή", μαθαίνει να υποκλίνεται όχι στη γνώση αλλά στη χρηματοδότηση. Ο μαθητής μετατρέπεται σε κοινό προβολής, σε υλικό για εταιρικά success stories. Η παιδεία χάνει την αυτονομία και την κριτική της διάσταση. Το κράτος χάνει το κύρος και τη νομιμοποίησή του.
Η παιδεία ως δημόσιο αγαθό, όχι ως φιλανθρωπικό έργο
Ο δημόσιος χώρος — και ιδίως το σχολείο — δεν είναι ιδιοκτησία κανενός χορηγού, όσο γενναιόδωρος κι αν φαίνεται. Η παιδεία δεν σώζεται με "δωρεές" και καλοπροαίρετες χειρονομίες, αλλά με σταθερή πολιτική βούληση, με προϋπολογισμούς που αντανακλούν πραγματικές προτεραιότητες, με δημόσια επένδυση που δεν ζητά άδεια από τους ολιγάρχες.
Η ιδέα ότι τα σχολεία πρέπει να επιβιώνουν με έρανους και χορηγίες είναι η τελική παραδοχή αποτυχίας του κοινωνικού κράτους. Είναι η αποδοχή ότι η εκπαίδευση των παιδιών μας εξαρτάται από τη διάθεση κάποιου να «υιοθετήσει» ένα σχολείο — όπως ακριβώς υιοθετούμε δρόμους, πάρκα, ή αδέσποτα. Αυτή η λογική δεν είναι απλώς επικίνδυνη — είναι εξευτελιστική για την ίδια την έννοια της δημοκρατίας.
Σε μια εποχή που η εξάρτηση από το ιδιωτικό κεφάλαιο παρουσιάζεται ως αναπόφευκτος "ρεαλισμός" και κάθε εναλλακτική στιγματίζεται ως ρομαντικός ακτιβισμός, η άρνηση να αποδεχτούμε το χορηγικό πρότυπο ως νέα κανονικότητα είναι πράξη πολιτικής αξιοπρέπειας. Όχι απέναντι στις τράπεζες — που ίσως ούτε θα το προσέξουν — αλλά απέναντι στην ίδια την ιδέα της ισότητας και του δημόσιου συμφέροντος.
Τοξικότητα με καλοσχεδιασμένες ταμπέλες
Η μεγαλύτερη κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι οικονομική, είναι αξιακή και ιδεολογική. Όσο η κοινωνία επιτρέπει στους ισχυρούς να εμφανίζονται ανενόχλητοι ως "σωτήρες" της παιδείας, τόσο βαθαίνει η πολιτική και πνευματική εξάρτηση. Η σύγχρονη φιλανθρωπία είναι η μεταμοντέρνα μορφή υποτέλειας… ένα καλοσχεδιασμένο χαμόγελο που καλύπτει και νομιμοποιεί τη λεηλασία, ένα λογότυπο που σβήνει τη μνήμη.
Αν η δημόσια παιδεία έχει ακόμη κάποιο ουσιαστικό νόημα, αν δεν έχει καταντήσει απλώς μηχανισμός αναπαραγωγής του υπάρχοντος, είναι γιατί παραμένει — θεωρητικά τουλάχιστον — το τελευταίο ανάχωμα απέναντι στη λογική της αγοράς. Και όταν κάποιοι τολμούν να αμφισβητήσουν αυτή την εξάρτηση, όταν αρνούνται να μετατρέψουν τα σχολεία σε διαφημιστικές επιφάνειες, υπενθυμίζουν κάτι θεμελιώδες: η μόρφωση δεν είναι επενδυτικό πεδίο, δεν είναι branding opportunity, δεν είναι CSR showcase.
Είναι δημόσιο δικαίωμα. Και όσο αυτό ξεχνιέται, όσο οι διαφημιστικές πινακίδες των τραπεζών κρέμονται ανενόχλητες στις αυλές των σχολείων μας, τόσο περισσότερο χάνουμε όχι απλώς κτίρια — χάνουμε το νόημα της ίδιας της δημοκρατίας και του δικαιώματος για ελεύθερη δημόσια παιδεία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 7/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
