Μιχάλης Τσιλιβάκος Σοβαρές καταγγελίες για διαφθορά και πελατειακή διαχείριση στα προγράμματα χρηματοδότησης ερευνητικών έργων στην Ελλάδα έρχονται στο φως από πανεπιστημιακούς, μέσω της Κίνησης Πανεπιστημιακής Αναβάθμισης (ΚΙΠΑΝ).
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΚΙΠΑΝ, εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για τη διαφάνεια, την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητα των διαδικασιών αξιολόγησης των προγραμμάτων «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας» και «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας». Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης στη διαμόρφωση σχολίων και βαθμολογιών.
Προβληματικές διαδικασίες αξιολόγησης
Η ΚΙΠΑΝ επισημαίνει καθυστερήσεις στην προκήρυξη, προβληματική συγκρότηση της επιτροπής αξιολόγησης και ακατάλληλες συνθήκες κρίσης των προτάσεων: περιορισμένος χρόνος, ανάθεση κάθε πρότασης σε έναν μόνο αξιολογητή και έλλειψη συνάφειας μεταξύ γνωστικού αντικειμένου αξιολογητή και προτάσεων.
Τα αποτελέσματα δείχνουν σαφή κατεύθυνση και πιθανή πριμοδότηση συγκεκριμένων προτάσεων, εγείροντας υπόνοιες μεροληψίας και πελατειακού μηχανισμού.
Καθυστερήσεις και ανακολουθίες στο πρόγραμμα «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας»
Το πρόγραμμα εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης τον Οκτώβριο του 2022, αλλά η προκήρυξή του καθυστέρησε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, με προθεσμία υποβολής προτάσεων τον Ιούνιο του ίδιου έτους και λήξη χρηματοδότησης τον Δεκέμβριο του 2026.
Η συγκρότηση επιτροπής αξιολόγησης χρειάστηκε 15 μήνες και οι προτάσεις κρίθηκαν κάτω από ακατάλληλες συνθήκες: κάθε πρόταση κρίθηκε από έναν μόνο αξιολογητή, σε χρονικό περιορισμό σχεδόν δύο μηνών, χωρίς επαρκή σύνδεση γνωστικού αντικειμένου, ενώ οι αξιολογήσεις περιείχαν ασαφή ή γενικόλογα σχόλια, πιθανά παραγόμενα από τεχνητή νοημοσύνη.
Αποκαλύψεις για κατευθυνόμενη βαθμολόγηση
Τα διαγράμματα κατανομής βαθμολογίας δείχνουν σαφώς κατευθυνόμενη βαθμολόγηση, με προτιμήσεις που υποδηλώνουν λίστες πριμοδότησης, γεγονός που υποστηρίζει τις υποψίες για πελατειακή διαχείριση πόρων, αναλογικά με το «μεγάλο κόλπο» του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η ΚΙΠΑΝ ζητά από την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ και το Υπουργείο Παιδείας να επανεξετάσουν τα αποτελέσματα, να ακυρώσουν όσα διαπιστωθεί ότι είναι διαβλητά και να επαναλάβουν την αξιολόγηση με διεθνώς παραδεκτούς κανόνες δεοντολογίας. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, προειδοποιεί για την ανάγκη παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Αναλυτικά η ανακοίνωση
«Σκάνδαλο Αστέρια: όπως Συμπράξεις, όπως ΟΠΕΚΕΠΕ
Υπόνοιες και φήμες για αναξιοκρατική και μεροληπτική αξιολόγηση στα ελληνικά προγράμματα χρηματοδότησης ερευνητικών έργων υπήρχαν και τα προηγούμενα χρόνια. Δεν βασίζονταν μόνο στη δυσαρέσκεια όσων κόβονταν, αλλά και σε «περίεργες» γεωγραφικές, ιδρυματικές και προσωπικές κατανομές. Ο τόπος μας είναι μικρός και γνωριζόμαστε.
Η σκανδαλώδης όμως αξιολόγηση στις «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» [1, 2, 3] δεν είχε προηγούμενο: πρόδηλα πολωμένη βαθμολόγηση, χωρίς πραγματική κρίση, με τυποποιημένο γενικόλογο σχολιασμό (πιθανότατα προϊόν τεχνητής νοημοσύνης) - τον οποίο παραδέχτηκε το Υπ. Παιδείας (!) επικαλούμενο πίεση χρόνου (βλ. Καθημερινή 7-12-2024)[4].
Δυστυχώς δεν διορθώθηκε τίποτε. Το σκάνδαλο μη-αξιολόγησης των «Συμπράξεων», συνδυασμός οργανωτικής ανικανότητας και πελατειακής μεροληψίας, επαναλήφθηκε με το πρόγραμμα «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας». Το έργο εντάχθηκε στο ταμείο Ανάκαμψης στις 11-10-2022, αλλά προκηρύχθηκε στις 15-2-2024, με προθεσμία υποβολής προτάσεων τις 25-6-2024. Και με διάρκεια 24 μήνες, αλλά λήξη της χρηματοδότησης στις 31-12-2026 (!). Μετά την αρχική καθυστέρηση στην προκήρυξη, αντί να επισπεύσει, το υπουργείο έκανε 15 μήνες να συγκροτήσει επιτροπή αξιολόγησης (5-5-2025, ΑΔΑ:6ΜΝΙ46ΝΚΠΔ-ΖΣ1), η οποία ανακοίνωσε αποτελέσματα της αξιολόγησης στις 22-7-2025 (ΑΔΑ: 6ΦΗΕ46ΝΚΠΔ-Ν5Τ).
Αξιολόγηση ναι αλλά με τι όρους; Εδώ είδαμε: κρίση κάθε πρότασης από έναν μόνο αξιολογητή, κρίση χωρίς αμοιβή, ανεπαρκή διαθέσιμο χρόνο, κρίση από αξιολογητή άσχετο με το επιστημονικό πεδίο, αφού τα γνωστικά αντικείμενα των αξιολογητών δεν καλύπτουν όλες τις επιστημονικές περιοχές, δηλαδή καμία σχέση με τη δεοντολογία και τη διεθνή πρακτική που διασφαλίζει συνθήκες αξιοκρατίας και εμπιστοσύνης. Οκτώ αξιολογητές για 731 προτάσεις στις «Συμπράξεις», δώδεκα αξιολογητές για 1.241 προτάσεις στα «Αστέρια», με διαθέσιμο χρόνο σχεδόν δύο μήνες. Κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν είναι ανθρωπίνως δυνατό να γίνει αξιοκρατική κρίση. Επόμενο λοιπόν να παρατηρηθούν μαζικά όσα καταγγέλλονται και αποδεικνύονται όπως γνωρίζουμε από τις ενστάσεις που κατατέθηκαν, για ασαφή, άσχετα, ατεκμηρίωτα, αβάσιμα, λανθασμένα, και τεχνητά παραγόμενα (από εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης) σχόλια.
Το αποτέλεσμα όμως της αξιολόγησης δεν είναι τυχαίο, με μια ομαλή κατανομή βαθμολογίας, όπως θα συνέβαινε αν είχαμε απλά ανεπαρκή, βιαστική, πρόχειρη κρίση κάθε πρότασης. Είναι σαφές και αυταπόδεικτο από τα διαγράμματα που παραθέτουμε (συχνοτικά ιστογράμματα βαθμολογίας), με την αφύσικη κατανομή της βαθμολογίας πριν και μετά τη βαθμολογική βάση (το κρίσιμο όριο των 70 μονάδων), ότι η βαθμολόγηση ήταν κατευθυνόμενη. Μόνο αν υπάρχει λίστα πριμοδότησης μπορεί να προκύψει τέτοια κατανομή βαθμολογίας.
Πίσω δηλαδή από την ανικανότητα διαχείρισης, τη δεοντολογική ανεπάρκεια και την αβελτηρία, τόσο στις «Συμπράξεις» πέρυσι (όπου μοίρασαν εκατομμύρια χωρίς να αναμένεται καμία «ερευνητική αριστεία») όσο και στα «Αστέρια» φέτος, υπάρχει το αντίστοιχο του «μεγάλου κόλπου» του ΟΠΕΚΕΠΕ στην έρευνα, ένας πελατειακός μηχανισμός διαμοιρασμού χρημάτων σε ημετέρους.
Μετά το πλήθος των ενστάσεων και καταγγελιών και τα αδιαμφισβήτητα στοιχεία που παρουσιάζουμε και καταδεικνύουν το διαβλητό της διαδικασίας, οφείλουν η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να ακυρώσουν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και να επαναλάβουν την αξιολόγηση με τους παραδεκτούς κανόνες δεοντολογίας. Σε διαφορετική περίπτωση, είναι απαραίτητη η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Τα διαγράμματα δείχνουν την κατανομή της βαθμολογίας αξιολόγησης των προτάσεων στα «Αστέρια» και στις «Συμπράξεις». Προτάσεις με βαθμολογία μικρότερη από 70 απορρίπτονται. Προτάσεις με μεγαλύτερη βαθμολογία χρηματοδοτούνται με τη σειρά κατάταξης μέχρι εξάντλησης του προϋπολογισμού.»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
