Alfavita Newsroom Στις 19/06/2025, ο Σύλλογος Διδασκόντων Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ διοργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: «Η ερευνητική πολιτική στην Ελλάδα: τρέχουσα κατάσταση και προοπτικές»
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ως προσκεκλημένοι ομιλητές ο κ. Άγγελος Χανιώτης (Institute for Advanced Study), τ. μέλος Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, η κ. Ξένια Χρυσοχόου (Πάντειο Πανεπιστήμιο) τ. Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου ΕΛΙΔΕΚ, ενώ έκαναν σύντομες παρεμβάσεις η κ. Παυλίδη, ο κ. Κούζας και ο κ. Τύμπας ως εκπρόσωποι του Σωματείου Εργαζομένων στην Ερευνα και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και των Συλλόγων Διδακτικού Προσωπικού Φιλοσοφικής Σχολής και Διδασκόντων Θετικών Επιστημών ΕΚΠΆ αντίστοιχα.
Οι ερωτήσεις που τέθηκαν εκ μέρους του Συλλόγου από την αρχή της εκδήλωσης, η οποία συγκέντρωσε το ενδιαφέρον περισσότερων των εξήντα συναδέλφων, αφορούσαν στην επάρκεια της δημόσιας δαπάνης για την έρευνα, στο σχεδιασμό των προσκλήσεων και τον τρόπο αξιολόγησης των προτάσεων, καθώς και τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν στην χώρα μας οι νέοι ερευνητές. Άκολουθεί μία σύνοψη των όσων συζητήθηκαν. Στο Παράρτημα (*) δίνονται εκτενέστερες περιλήψεις τριών από τις παρεμβάσεις.
Στην τοποθέτησή του, ο κ. Χανιώτης ανέφερε ότι πέρα από τα προβλήματα που δημιουργούν για την έρευνα οι περιορισμένοι διαθέσιμοι πόροι, η κατάσταση της έρευνας στην Ελλάδα αντανακλά τις παθογένειες της ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας: έλλειψη μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής και ιεραρχήσεων, απουσία συντονισμού, γραφειοκρατία που πνίγει τη δημιουργικότητα, ευνοιοκρατία, δυσπιστία απέναντι στις αξιολογήσεις. Επί χρόνια η ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα ζητά για τη θεραπεία των ενδημικών προβλημάτων τη δημιουργία Υπουργείου Άνώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας για τον καλύτερο συντονισμό των ερευνητικών δραστηριοτήτων. Επιπρόσθετα, είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη Εθνική Άρχή για τη Ερευνα όχι ως γνωμοδοτικό όργανο της εκάστοτε κυβέρνησης, αλλά ως διαμορφωτής μακροχρόνιας στρατηγικής για την έρευνα, που θα ξεπερνά χρονικά κυβερνητικές θητείες, και θα αποτελεί τον εγγυητή της αξιοκρατικής διάθεσης των πόρων. Τόνισε ακόμη την σκοπιμότητα της συστηματικής και στοχευμένης χαρτογράφησης του ερευνητικού δυναμικού της διασποράς και τα οφέλη από τη δημιουργία ενός Ελληνικού Ινστιτούτου Ερευνας ως νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει σε απόδημους επιστήμονες το σημαντικότερο κίνητρο για την επιστροφή τους: τη χρηματοδότηση της έρευνάς τους. Ενα τέτοιο ίδρυμα δεν θα λειτουργούσε ως ανταγωνιστής, αλλά ως συνεργάτης ελληνικών ερευνητικών κέντρων και ΆΕΙ.
Στην τοποθέτηση της η κ. Χρυσοχόου αναφέρθηκε στη σημασία της βασικής έρευνας ως μοχλού ανάπτυξης αφού δεν μπορεί να γίνει καμία εφαρμογή αν δεν έχει προηγηθεί βασική έρευνα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει στρατηγική για την έρευνα. Ο καθένας που αναλαμβάνει σε υπουργείο το θέμα της έρευνας κάνει ό,τι νομίζει και τα αποτελέσματα των επιλογών του δεν αξιολογούνται ποτέ. Είναι προφανές σε πολλούς από μας ότι δεν μπορεί να μην είναι ενιαίος ο χώρος της έρευνας. Το ΕΣΕΤΕΚ πρότεινε έναν ενιαίο φορέα με ρόλο αποφασιστικό στη στρατηγική αλλά δεν εισακούστηκε. Η χρηματοδότηση της βασικής έρευνας δεν είναι αντίστοιχη των αναγκών του ερευνητικού οικοσυστήματος. Άυτή τη στιγμή το ΕΛΙΔΕΚ δεν μπορεί να προκηρύξει νέες δράσεις και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος σύντομα να μην έχει καμία χρηματοδότηση. Το θέμα της οικοδόμησης ενός σταθερού περιβάλλοντος χρηματοδότησης της έρευνας με περιοδικότητα στις προσκλήσεις είναι πολύ σημαντικό και για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης που συμβάλλει στις καλύτερες αξιολογήσεις. Η έλλειψη ικανού αριθμού υποτροφιών για τους υποψήφιους διδάκτορες οδηγούν στην εντύπωση ότι το διδακτορικό είναι αυτό-χρηματοδοτούμενο χόμπυ ενώ στην ουσία είναι η βασική κοιτίδα καινοτόμου έρευνας περιέργειας. Επίσης δεν δημιουργούνται αρκετές θέσεις στελέχωσης των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων. Χωρίς προοπτικές καριέρας η ανάσχεση της διαρροής εγκεφάλων είναι εξαιρετικά δύσκολη. Τέλος, η ελεύθερη έρευνα χρειάζεται και ένα περιβάλλον λιγότερο γραφειοκρατικό που δεν θα μετατρέπει τους επιστημονικά υπεύθυνους σε διαχειριστές με τον φόβο καταλογισμών και θα τους επιτρέπει να ασχοληθούν με την επιστημονική τους εργασία. Το περιβάλλον των ΕΛΚΕ είναι ιδιαίτερα εξουθενωτικό με τον τρόπο που λειτουργεί.
Στην παρέμβασή της η κ. Παυλίδη, τόνισε ότι, ως συνέπεια της κυβερνητικής πολιτικής, οι συνθήκες εργασίας των νέων ερευνητών/τριών γίνονται συνεχώς δυσχερέστερες. Στον κλάδο τους μπορεί κανείς να βρει όλες τις σχέσεις εργασίας, από συμβάσεις ορισμένου χρόνου, μπλοκάκια, υποτροφίες έως και απλήρωτη εργασία. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι εντεταλμένοι διδάσκοντες/ουσες, οι οποίοι/ες καλύπτουν πάγιες ανάγκες του διδακτικού έργου στα Πανεπιστήμια, αλλά αμείβονται πενιχρά. Επιπλέον, η υποχρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα, εντείνει την πίεση στους/ις νέους/ες ερευνητές/τριες. Το ΙΚΥ απαιτεί πίσω τα δεδουλευμένα υπ. διδακτόρων ύψους 30.000 ευρώ, εφόσον δεν υποστήριξαν την διατριβή τους στην τριετία, ενώ το πρόγραμμα “Trust your stars” έχει καταντήσει ανέκδοτο αφήνοντας τους μεταδιδάκτορες/ισσες που περιμένουν απαντήσεις στο κενό.
Ο κ. Κούζας στην παρέμβασή του εκτίμησε ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι καθώς, από τη μια πλευρά ακούγεται ότι υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος λόγω και της «ασυμβατότητάς» τους με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ενώ από την άλλη πλευρά, προβάλλεται ως μονόδρομος για την επιβίωση των αντικειμένων αυτών μέσα στο νέο ακαδημαϊκό τοπίο ο ψηφιακός μετασχηματισμός τους. Οπως όμως τόνισε, οι ανθρωπιστικές επιστήμες δεν μπορούν συνολικά να μετασχηματιστούν σε ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες. Ως εκ τούτου, τα ερευνητικά προγράμματα για τις ανθρωπιστικές επιστήμες δεν μπορούν να επικεντρώνονται αποκλειστικά σε ψηφιακές εφαρμογές και να αγνοούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο βασικοί ερευνητικοί άξονες. Επίσης τα μεταπτυχιακά προγράμματα χωρίς δίδακτρα πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν για να δίνεται η δυνατότητα σε όλους τους πτυχιούχους να μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
Ο κ. Τύμπας από την πλευρά του τόνισε ότι βρισκόμαστε ενώπιον πρωτοφανών υπαρξιακών απειλών, από την κλιματική αλλαγή και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης μέχρι τις πανδημίες και την πολυδιάστατη παρέμβαση στο γενετικό υλικό. Για να κατανοηθούν επαρκώς οι διαστάσεις της κρίσης και να προσδιοριστούν οι αλλαγές στο περιεχόμενο της γνώσης και της έρευνας που θα χρειαστούν για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών, είναι απολύτως απαραίτητη η επαρκής χρηματοδότηση της ανεξάρτητης έρευνας με δημόσιους πόρους. Σημείωσε ότι θεσμοί δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας, συγκροτήθηκαν μετά τη διαπίστωση ότι η νίκη της δημοκρατίας έναντι του φασισμού στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η αντιμετώπιση δηλαδή μιας μείζονος κρίσης, βασίστηκε και στην αποφασιστική χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας. Η πολιτεία και η κυβέρνηση πρέπει να ενισχύσει θεσμούς όπως το ΕΛΙΔΕΚ και το ΙΚΥ με προσωπικό και πόρους για υποστήριξη της έρευνας. Διαφορετικά θα έχουμε φαινόμενα όπως καθυστέρηση ακόμη και 14 μηνών για ανακοίνωση αποτελεσμάτων (ΕΛΙΔΕΚ) αλλά και απώλεια πολύτιμης θεσμικής μνήμης και τεχνογνωσίας στην υποστήριξη της έρευνας όπως έχει συμβεί με το ΙΚΥ.
Τόσο από τις τοποθετήσεις, όσο και από την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που ακολούθησε, έγινε σαφές ότι:
Πρέπει να υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας και όχι να εμπλέκονται πολλά υπουργεία με διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία. Χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και η ενεργή συμμετοχή των ερευνητών μέσω διαδικασιών δημοκρατικής εκπροσώπησης και όχι αυθαίρετης ανάθεσης από τις κυβερνήσεις.
Το ΕΛΙΔΕΚ είναι μια κατάλληλη δομή για τη χρηματοδότηση της έρευνας και δη της βασικής έρευνας. Πρέπει όμως να ενισχυθεί με τακτική, και όχι ευκαιριακή χρηματοδότηση, καθώς και με προσωπικό. Επίσης χρειάζονται διορθωτικές κινήσεις όπως η μείωση της γραφειοκρατίας, η διαμόρφωση συγκεκριμένων εργασιακών σχέσεων για κάθε κατηγορία ερευνητικού προσωπικού, καθώς και η επιστράτευση διεθνών αξιολογητών από τα κατάλληλα μητρώα γνωστικών αντικειμένων. Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα και οι ερευνητές που απασχολούνται σε κάθε πεδίο λίγο-πολύ γνωρίζονται μεταξύ τους.
Θα πρέπει να αναπτυχθεί ένας συντονισμός όλων των ερευνητών ώστε να κατατεθούν συγκεκριμένες προτάσεις από την κοινότητα με στόχο την δημιουργία μακροπρόθεσμης ερευνητικής πολιτικής, που μοιάζει την περίοδο αυτή να απουσιάζει ή να είναι τελείως αποσπασματική. Επίσης τονίστηκε η ανάγκη να φτιαχτεί ένα ανάχωμα στην έρευνα για πολεμικούς σκοπούς η οποία εκτός των άλλων απειλεί να στραγγαλίσει και κάθε άλλη ερευνητική δραστηριότητα.
* Παρέμβαση κ. Χανιώτη, Παρέμβαση κ. Χρυσοχόου, Παρέμβαση κ. Παυλίδη
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Διέγραψαν από σχολικό βιβλίο την λέξη Ιντιφάντα: Η "ουδετερότητα" που δεν είναι ουδέτερη
750 ευρώ σε 170.000 πολίτες - Πάρτε τα με μια μόνο αίτηση και όλα εξα αποστάσεως μέσω golearn
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 2/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
