Λεωνίδας Βουρλιώτης Η τάση είναι σαφής και ανησυχητική: χρόνο με τον χρόνο, τα ελληνικά σχολεία υποδέχονται όλο και λιγότερους μαθητές. Δεν πρόκειται πλέον για μια θεωρητική ανησυχία, αλλά για μια ζωντανή πραγματικότητα που επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας και της ΕΛΣΤΑΤ: η χώρα βαδίζει σε μια περίοδο πληθυσμιακής συρρίκνωσης που επηρεάζει άμεσα το εκπαιδευτικό σύστημα.
Δραματική μείωση στις εγγραφές: Η Α’ Δημοτικού ως «βαρόμετρο» της κρίσης
Το 2010, οι εγγραφές στην Α’ Δημοτικού ανέρχονταν σε 115.000 παιδιά. Το 2024, ο αριθμός αυτός έπεσε στις 71.181 — μείωση κατά 40% μέσα σε μόλις 15 χρόνια. Η συρρίκνωση αυτή δεν είναι απλώς στατιστική, αλλά αποτυπώνει την επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος και τις άμεσες συνέπειες του στη δημόσια εκπαίδευση.
Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση παίρνει σειρά
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, η επίδραση της υπογεννητικότητας έχει ήδη φτάσει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί:
| Σχολικό Έτος | Μείωση Μαθητών στο Γυμνάσιο |
|---|---|
| 2023-24 | -11.874 |
| 2024-25 | -17.562 |
| 2025-26 | -20.632 |
| 2026-27 | -14.279 |
| Σύνολο | -64.347 |
Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές σε πολλά σχολεία, ιδιαίτερα στην περιφέρεια: συγχωνεύσεις τμημάτων, μείωση του διδακτικού προσωπικού και αβεβαιότητα για τη βιωσιμότητα μικρών σχολικών μονάδων.
Συρρίκνωση σχολείων – Συρρίκνωση δυνατοτήτων
Το υπουργείο Παιδείας προχώρησε κατά τη σχολική χρονιά 2024–2025 σε μαζικές συμπτύξεις τμημάτων, κάτι που προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις από γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Η στρατηγική αυτή, παρότι εξοικονομεί πόρους, δημιουργεί υπερφορτωμένες αίθουσες και υποβαθμισμένο μαθησιακό περιβάλλον. Σε αυτή τη συγκυρία, η εκπαιδευτική ποιότητα απειλείται από τις ίδιες τις πληθυσμιακές εξελίξεις.
Η Ελλάδα «μικραίνει» – μια χώρα με φθίνουσα δυναμική
Η πληθυσμιακή κορύφωση της Ελλάδας σημειώθηκε το 2011 με 11,1 εκατ. κατοίκους. Το 2023, ο πληθυσμός είχε μειωθεί σε λίγο πάνω από 10 εκατομμύρια. Οι εκτιμήσεις της Eurostat είναι ακόμη πιο δυσοίωνες: έως το 2100, ο πληθυσμός ενδέχεται να πέσει στα 7,3 εκατ. – μια απώλεια 30%, επιστρέφοντας στα επίπεδα της δεκαετίας του 1960.
Το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών.
Το ποσοστό των άνω των 80 ετών διπλασιάστηκε σε δύο δεκαετίες (2004-2024).
Μέχρι το 2050, η Ελλάδα θα είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων στην ΕΕ (35%).
Ο δημογραφικός «εκφυλισμός» της χώρας δεν είναι πρόβλημα μόνο για τα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι και εκπαιδευτικό, πολιτισμικό και αναπτυξιακό.
Η υπογεννητικότητα οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων: οικονομική ανασφάλεια, υψηλό κόστος διαβίωσης και στέγασης, έλλειψη υποστήριξης για τις νέες οικογένειες. Παρά τις εξαγγελίες, οι πολιτικές στήριξης παραμένουν ασυντόνιστες ή ανεπαρκείς.
«Χρυσή ευκαιρία» για ποιοτική εκπαίδευση ή εργαλείο περικοπών;
Tο υπουργείο Παιδείας περιμένει σαν «μάννα εξ ουρανού» τη δραστική μείωση του μαθητικού πληθυσμού για να ξετυλίξει τον σχεδιασμό που κρατάει χρόνια στο «μούσκιο». Σχεδιασμό που αν υλοποιηθεί θα αλλάξει δραματικά το εκπαιδευτικό τοπίο.
Θυμίζουμε ότι την κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά (2024 – 2025) η επιλογή του ΥΠΑΙΘΑ να προχωρήσει σε μαζικές συμπτύξεις τμημάτων επέφερε αναστάτωση σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. Η εκπαιδευτική διαδικασία αντί να βελτιωθεί βρέθηκε αντιμέτωπη με νέα εμπόδια γιατί θεωρείται κόστος που πρέπει να περικοπεί.
Παράλληλα, από τις αλλαγές στις εγγραφές νηπίων, προνηπίων και μαθητών/μαθητριών για το σχολικό έτος 2025-2026, εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς ότι το Υπουργείο Παιδείας επιδιώκει τη συγκρότηση πολυπληθών τμημάτων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τον αποκλεισμό παιδιών από το σχολείο της γειτονιάς τους.
Από την Έκθεση του ΟΟΣΑ του 2011, το 3ο Μνημόνιο (του 2015), μέχρι και την Έκθεση Πισσαρίδη (2020) και τη νέα συμφωνία υπουργείου Παιδείας – ΟΟΣΑ διατυπώνεται η οδηγία ότι οι συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων πρέπει να αποτελέσει ένα από τα βασικά manual της πολιτικής του υπουργείου Παιδείας.
Ωστόσο είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι τα πολυπληθή τμήματα περιορίζουν τις ευκαιρίες παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικών – μαθητών, γεγονός που μειώνει τόσο τις δυνατότητες αντιμετώπισης προβλημάτων στην μόρφωση των παιδιών όσο και τα περιθώρια αξιοποίησης των αναγκών, των κλίσεων και των ενδιαφερόντων τους. Η ανάγκη να υποστηριχθεί το εύλογο και αυτονόητο αίτημα για λιγότερα παιδιά ανά τμήμα είναι επιβεβλημένη σε μια στιγμή που η κυβερνητική προπαγάνδα επιχειρεί (και συχνά κατορθώνει) να κάνει το άσπρο μαύρο. Η υποστήριξη του αγώνα για ολιγομελή τμήματα είναι η υποστήριξη του δημόσιου σχολείου και έχει την ανάγκη όλων μας, εκπαιδευτικών και γονέων.
Τώρα είναι ευκαιρία, πέρα από τα μέτρα που αντιμετωπίζουν την υπογεννητικότητα και την ερήμωση της υπαίθρου, τα εκπαιδευτικά σωματεία και οι ενώσεις γονέων να εντείνουν τον αγώνα τους για μείωση των μαθητών ανά τμήμα έτσι ώστε να "αναπνεύσουν" οι τάξεις και να γίνεται καλύτερα το μάθημα.
Γιατί αν δεν το κάνουν όσοι αναπνέουν την κιμωλία στην τάξη είναι σίγουρο ότι θα το κάνουν τα υπουργικά επιτελεία και η κυρίαρχη εκπαιδευτική πολιτική η οποία ονειρεύεται να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες μέσα από τη μείωση των προσλήψεων αναπληρωτών εκπαιδευτικών.
Οι προτάσεις των Διευθυντών στο Υπουργείο Παιδείας
Η Πανελλήνια Επιστημονική Ένωση Διευθυντών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ζητά από το Υπουργείο Παιδείας:
- 20 μαθητές μέγιστο ανά τάξη, 12 ελάχιστο
- Δεύτερο νηπιαγωγό/δάσκαλο σε σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών
- Επέκταση των Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (Ε.Δ.Υ.) με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό
- Οργανικές θέσεις για παράλληλη στήριξη, νοσηλευτές, Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό
Η μείωση του αριθμού των μαθητών μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, αντί να οδηγήσει σε συγχωνεύσεις και περικοπές.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 30/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 30/05
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
