Χρήστος Κάτσικας Σε μια εποχή όπου η αποδοτικότητα, η αξιολόγηση και οι δεξιότητες κυριαρχούν στο εκπαιδευτικό λεξιλόγιο, αναδύεται επιτακτικά ένα ερώτημα που μοιάζει να έχει ξεχαστεί: γιατί μαθαίνουμε; Η τεχνοκρατική αφήγηση που διαμορφώνει τη σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, έχει αντικαταστήσει σταδιακά το ουμανιστικό υπόβαθρο της παιδείας με ένα σύστημα ποσοτικών στόχων και λειτουργικών αποτελεσμάτων.
Η τεχνοκρατική μετατόπιση στην εκπαίδευση
Η τεχνοκρατική προσέγγιση της εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται από:
Εστίαση σε δεξιότητες (skills): Η έμφαση μετατοπίζεται από τη βαθύτερη κατανόηση του κόσμου στην απόκτηση «χρηστικών» δεξιοτήτων, όπως ψηφιακός γραμματισμός ή οικονομική λογική.
Αξιολόγηση μετρήσιμων δεικτών: Οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία κρίνονται μέσα από test, πίνακες κατάταξης (rankings), και KPIs (Key Performance Indicators).
Εκπαίδευση ως προετοιμασία για την αγορά εργασίας: Η παιδεία εκλαμβάνεται κυρίως ως μέσο για επαγγελματική αποκατάσταση και οικονομική απόδοση.
Η καθιέρωση της PISA και η εισαγωγή της στην ελληνική εκπαιδευτική ατζέντα ενισχύει την εστίαση στη μέτρηση αποδοτικότητας, συχνά εις βάρος της δημιουργικότητας ή της ηθικής καλλιέργειας.
Το χαμένο «γιατί»: Η αξία της γνώσης για τη ζωή
Η υπέρμετρη τεχνοκρατικοποίηση οδηγεί στην απώλεια του νοήματος της μάθησης ως προσωπικού και κοινωνικού μετασχηματισμού. Αντί να εμπνέει την περιέργεια, τη φιλοσοφική αναζήτηση, τη δημοκρατική συμμετοχή και τον στοχασμό, η εκπαίδευση καταλήγει να υπηρετεί μια στενή αντίληψη χρησιμότητας.
Όπως έγραφε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Δεν πρέπει να διδάσκουμε στους ανθρώπους επαγγέλματα, αλλά να τους δίνουμε το πνεύμα να κατανοούν τι είναι σημαντικό.»
Επιπτώσεις στον μαθητή και στον εκπαιδευτικό
Ο μαθητής χάνει το ενδιαφέρον και τη σύνδεση με τη γνώση, αφού δεν βλέπει το βαθύτερο νόημα της εκπαίδευσης. Η σχολική εμπειρία συχνά βιώνεται ως αγγαρεία, ένας «αγώνας δρόμου» για βαθμούς και εξετάσεις.
Ο εκπαιδευτικός περιορίζεται σε ρόλο εκτελεστή προγραμμάτων και στόχων, με λιγότερο χώρο για παιδαγωγική πρωτοβουλία ή δημιουργία ουσιαστικής σχέσης με τους μαθητές.
Η κοινωνία καταλήγει να αναπαράγει ανισότητες και έλλειμμα κριτικής σκέψης, όταν το σχολείο μετατρέπεται σε «γραφείο σταδιοδρομίας» και όχι σε κύτταρο πολιτισμού.
Πέντε ερωτήματα για έναν επαναπροσδιορισμό της εκπαίδευσης:
Μαθαίνουμε μόνο για να εργαζόμαστε ή και για να ζούμε με πληρότητα;
Πώς ορίζουμε την «επιτυχία» σε ένα σχολείο ή πανεπιστήμιο;
Ποια είναι η θέση της ηθικής, της τέχνης και της φιλοσοφίας στο σχολικό πρόγραμμα;
Πώς δίνουμε φωνή στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς στον σχεδιασμό της εκπαίδευσης;
Τι σχολείο χρειάζεται μια κοινωνία που θέλει να είναι δημοκρατική και ελεύθερη;
Η τεχνοκρατική αφήγηση δεν είναι απαραίτητα αρνητική από μόνη της· μπορεί να προσφέρει εργαλεία οργάνωσης και αποδοτικότητας. Ωστόσο, όταν γίνεται ο κυρίαρχος λόγος, απογυμνώνει την εκπαίδευση από την υπαρξιακή και κοινωνική της διάσταση. Η επαναφορά του ερωτήματος «γιατί μαθαίνουμε» δεν είναι ρομαντική πολυτέλεια. Είναι θεμέλιο για μια ουσιαστική, δίκαιη και ανθρώπινη παιδεία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 19/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
