Alfavita Newsroom Η δημιουργία της επιστήμης
Φιλολογία είναι η επιστήμη της παράδοσης των κειμένων, του συνόλου των γραπτών ευρημάτων και της λογοτεχνίας ενός λαού. Η γέννηση του επιστημονικού κλάδου της Φιλολογίας ανάγεται σε χιλιάδες χρόνια πριν, συγκεκριμένα 2500, όταν συναντάμε τον Προναπίδη τον Αθηναίο να επιμελείται τα Ομηρικά Έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια, χωρίς, ωστόσο, να γνωρίζουμε κάτι σχετικά με το έργο του, ποιας αποδοχής έτυχε και βάσει ποιας μεθοδολογίας κινήθηκε. Ένας ακόμη φιλόλογος ο οποίος προσέγγισε κριτικά τον Όμηρο χάριν του μαθητή του Αλέξανδρου και ίδρυσε τη φιλολογική επιστήμη είναι ο Αριστοτέλης. Κατά τη διδασκαλία του μέλλοντα κατακτητή του τότε γνωστού κόσμου, ο μεγάλος φιλόσοφος προσέφερε στον μαθητή του μια «ἐκ τοῦ νάρθηκος διόρθωσιν». Ο Αριστοτέλης επέβαλε ριζικές αλλαγές στα Ομηρικά κείμενα και μαζί με τις όποιες μεταβολές που υπέστη από τον Προναπίδη, συντίθενται τα έργα του μεγάλου δημιουργού τους. Εκ νέου επεξεργάστηκαν από τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, από πρόσωπα όπως αυτό του Αριστοφάνη του Βυζάντιου, του Ζηνόδοτου του Εφέσιου, του Αρίσταρχου από τη Σαμοθράκη κ.α. Γενικότερα, οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι πραγματοποίησαν τεράστιο και σημαντικό έργο καθώς διέθεταν καθορισμένη μεθοδολογική προσέγγιση και κανόνες. Το φιλολογικό έργο συνεχίστηκε και κατά την Βυζαντινή περίοδο, με κριτική και υπομνηματιστική πραγμάτευση των κειμένων, συγγραφή σχολίων μαζί με την αναγκαία κατάταξή τους σε συλλογές. Αξίζει να σημειωθεί ότι η φιλολογία αποκαλείτο τότε «γραμματική» και ο μελετητής της «γραμματικός». Τον όρο «φιλολογία» και «φιλόλογος» βρίσκουμε στα χριστιανικά κείμενα της Κ. Διαθήκης και έκτοτε κυριάρχησαν έναντι των παλαιότερων.
Η προσφορά της Φιλολογίας
Χάρη στη Φιλολογία διαθέτουμε ένα ευρύτατο έργο από τα Αρχαία χρόνια, τα Βυζαντινά, ακόμη και από τον 16ο αιώνα και έπειτα με την άνθιση της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, μετά τη πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κάθε έργο, κάθε αξιέπαινο πόνημα, κάθε βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, έχει επιβλεφθεί από κάποιο φιλολογικό «μάτι». Εάν δεν ήταν οι φιλόλογοι καθώς και οι μοναχοί στα μοναστήρια των Μεσαιωνικών χρόνων οι οποίοι ενέκυψαν πάνω στα κείμενα με ιδιαίτερο ζήλο και θέρμη, δε θα διαθέταμε οργανωμένη γραπτή παράδοση, παρά μόνο προφορική.
Το φιλολογικό ενδιαφέρον σήμερα
Σήμερα, ως επί το πλείστον, οι φιλόλογοι δεν επιτελούν φιλολογικό έργο, τουλάχιστον υπό την έννοια της κριτικής προσέγγισης των κειμένων, της συστηματική επιμέλειάς τους και της έκδοσής τους. Δεν τυρβάζονται ανάμεσα στα κείμενα με τον τρόπο που γίνονταν όπως παλιά. Και αυτό είναι κατανοητό όταν εξετάσουμε τους λόγους: τα περισσότερα κείμενα έχουν σχολιασθεί, υπομνηματισθεί και προσεγγισθεί κριτικά εδώ και χρόνια, δίνοντας ικανοποιητικές απαντήσεις σε τεθέντα ερωτήματα της φιλολογικής έρευνας. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν επιτελείται φιλολογικό έργο. Ακόμη υπάρχουν οι φιλόλογοι οι οποίοι μελετώντας και εντρυφώντας στα κείμενά τους, προσπαθούν να υιοθετήσουν διαφορετικές και ρηξικέλευθες οπτικές και θεωρήσεις, προσπαθώντας να προσφέρουν κάτι το ανατρεπτικό για μια προηγούμενη αποδεκτή εξέταση. Αλλά αυτοί είναι πολύ λίγοι. Οι περισσότεροι φιλόλογοι βρίσκονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εκτελώντας χρέη εκπαιδευτικού και διδάσκοντας συγκεκριμένα κείμενα με συγκεκριμένες προσεγγίσεις που έχουν καθορισθεί από τη μέριμνα που επιδεικνύει το υπουργείο. Δε παρεκκλίνουν από την πορεία τους. Είναι βεβαίως εραστές του λόγου, οι περισσότεροι χειρίζονται πολύ καλά την ελληνική γλώσσα, διαβάζουν στον ελεύθερο χρόνο τους έργα που εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα ενός φιλολόγου, αλλά δε προσφέρουν κάτι καινούργιο και καινοτόμο. Λίγοι το κάνουν και αυτοί συναντώνται στα ακαδημαϊκά επίπεδα εκπαίδευσης.
Τι οδηγεί στην απαξίωση της Φιλολογίας σήμερα
Οι φιλόλογοι εν γένει αρέσκονται, απολαμβάνουν και εφαρμόζουν καθετί παλαιό και συντηρητικό. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν διαβουλεύσεις σχετικά με την επαναφορά του πολυτονικού συστήματος στη γλώσσα μας με το οποίο ζήτημα ασχολείται συστηματικά μεγάλη μερίδα φιλολόγων ενάντια στον «επιβεβλημένο κατακερματισμό της γλώσσας». Γενικά, δυσκολεύονται ν’ αποδεχθούν οτιδήποτε το νεωτερικό και πρωτοποριακό εισάγεται στην πραγματικότητα και, όπως παρατηρώ, δεν έχουν ιδιαίτερα καλή σχέση με την τεχνολογία. Εξαίρεση αποτελούν οι νέοι φοιτητές της φιλολογίας οι οποίοι μεγαλώνουν σε τεχνολογικά περιβάλλοντα και φυσιολογικά και θα έχει άμεση επίδραση στη ζωή τους. Όλα τα παραπάνω οδηγούν στην οπισθοδρόμηση της φιλολογικής επιστήμης και στην ακολούθηση παραδοσιακών και συμβατικών μεθόδων προσέγγισης των κειμένων και του λόγου, γενικότερα. Δεν απαντάται εύκολα εκείνο το ζωηρό ενδιαφέρον που διακατείχε τους φιλολόγους του χθες. Το σήμερα, συνίσταται από ένα ανιαρό πλησίασμα της λογοτεχνίας. Είναι φανερό ότι χρειάζεται μια αλλαγή. Χρέος έχουμε να εμπνεύσουμε τους νέους ανθρώπους έτσι ώστε να ασχοληθούν με τη φιλολογία, να την αγαπήσουν και να την καταστήσουν γνώμονα της αντίληψης της ζωής τους. Ας μην το κρύψουμε· η φιλολογία είναι μια νοοτροπία, μια αντίληψη, ένας τρόπος ζωής. Πόση χαρά και ευχαρίστηση βρίσκει άραγε κάποιος ασχολούμενος με τα κείμενα, κανείς δε θα μάθει εκτός από τον ίδιο τον μελετητή-φιλόλογο. Επομένως, οφείλουμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά το φιλολογικό ενδιαφέρον, σ’ όποια διακρίνουμε έστω και μερικά ψήγματα ειλικρινούς πόθου, εμβάλλοντας, επί παραδείγματι, στη διδασκαλία τη τεχνολογία με την οποία σχεδόν ολόκληρος ο νέος κόσμος έχει μια άριστη επαφή. Τι προσφέρει η αναιτιολόγητη εμμονή σε παλαιούς τρόπους επαφής με το αντικείμενο; Περισσότερη αποξένωση από τα πραγματικά δεδομένα και απαξίωση, όπως άλλωστε διαφαίνεται και από τις προτιμήσεις των επιτυχόντων στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Ας μην προτρέξουμε ώστε να εξηγήσουμε τις επιλογές των υποψηφίων σύμφωνα με την απουσία οποιασδήποτε επαγγελματικής αποκατάστασης η οποία λαμβάνει χώρα εδώ και χρόνια, με τη συσσώρευση αποφοιτώντων φιλολόγων οι οποίοι μανιωδώς αναζητούν διεξόδους στο υπάρχον αδιέξοδο. Εάν υπάρχει ειλικρινές ενδιαφέρον και θέληση, υπάρχει για όλα λύση. Εν τούτοις, δε γίνεται να εμμένουμε σε πρακτικές που δε προάγουν την επιστήμη και δεν επικουρούν στην επιβίωσή της, παρ’ όλη τη συστηματική υποβάθμιση που παρατηρείται στο εκπαιδευτικό τομέα.
Είναι καιρός.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 17 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 17/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
