Alfavita Newsroom Στις δύσκολες ώρες που περνάει η χώρα, πολλοί και διάφοροι παράγοντες και αναλυτές στο εξωτερικό και στο εσωτερικό καλούν την ελληνική κυβέρνηση να στραφεί στο «ρεαλισμό». Πρόκειται πράγματι για έκκληση για στροφή στο ρεαλισμό; Ισχυρίζομαι ότι αντίθετα καλούν για στροφή στον «αμερικανικό» πραγματισμό. Οι δύο επιστημολογικές προσεγγίσεις, του πραγματισμού και του ρεαλισμού, βρίσκονται στην πραγματικότητα σε αντίθεση. Μία απλή αναζήτηση στο Google στη λέξη «πραγματισμός» δίνει στην πρώτη σελίδα δέκα περίπου παραπομπές από τις οποίες χρησιμοποιούνται εδώ οι τέσσερις από τις πρώτες πέντε. Προτιμήθηκε η παραπομπή στο Google αντί σε φιλοσοφικά λεξικά ή άλλες βιβλιογραφικές πηγές για να είναι δυνατή η εύκολη πρόσβαση από όλους. Η ανάγνωση των παρακάτω τριών παραπομπών (1,2,3 –τα έντονα και πλάγια γράμματα είναι επιλογή του υπογράφοντος) αναδεικνύει άμεσα τον προηγούμενο ισχυρισμό ότι δηλαδή οι δύο επιστημολογικές προσεγγίσεις, του πραγματισμού και του ρεαλισμού, βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση αφού ο πραγματισμός είναι βαθιά αντιρρεαλιστικός. Πως δικαιολογείται τότε η επιμονή των αναλυτών κ.ά. στα ΜΜΕ για στροφή στο ρεαλισμό; Πιθανότατα από σχετική άγνοια. Ας σημειωθεί εδώ ότι ο κ. Ντράγκι και η εφημερίδα Γκάρντιαν κάλεσαν πρόσφατα τον πρωθυπουργό κ. Τσίπρα να γίνει περισσότερο πραγματιστής. Προφανώς γνωρίζουν καλύτερα τι ζητούν. Στην εσωτερική ελληνική πραγματικότητα τη σύγχυση επιτείνει η ελληνική ετυμολογία της λέξης πραγματισμός που οδηγεί πολλούς στη παρανόηση με τον ρεαλισμό.
Η παρακάτω αναγραφόμενη 4η παραπομπή αναφέρεται σε ένα άρθρο στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 21.12.2013 σχετικά με την απεργία των γιατρών και τις ενέργειες του τότε υπουργού κ. Άδωνι Γεωργιάδη. Ο συντάκτης εκφράζεται ειρωνικά και «κατηγορεί» τον υπουργό ότι εξυπηρετεί «αριθμητικά προαπαιτούμενα», ότι μετράει αυτά που έχει, ώστε να ξέρει τι μπορεί να δώσει και εγκαλεί να καταγγείλουν τον κ. Γεωργιάδη για πραγματισμό. Και συνεχίζει κυνικά «Υπάρχει περισσότερο ανθελληνική στάση από τον πραγματισμό; Συνιστά κατάφωρη προδοσία της θεμελιώδους αρχής του νέου Ελληνισμού: του δικαιώματος στο όραμα!» Στην πραγματικότητα βέβαια επαινεί (πριν 14 μόλις μήνες) τον κ. Άδωνι Γεωργιάδη για τον πραγματισμό του και ειρωνεύεται κυνικά το δικαίωμα στο όραμα. Τα κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα (και τα εκλογικά) των πολιτικών του τύπου που ακολούθησε η κυβέρνηση του τότε υπουργού κ. Άδωνι Γεωργιάδη είναι γνωστά.
Η παραπομπή αυτή του Google θεωρήθηκε δώρο από τον γράφοντα γιατί προσδιόρισε χαρακτηριστικά και συνοπτικά τι απαιτείται από τον πραγματιστή πολιτικό: να εξυπηρετεί τα αριθμητικά προαπαιτούμενα, όλα τα άλλα είναι οράματα – ανεδαφικότητες – ουτοπίες - μπαρούφες. Θυμίζουν τα προαναφερθέντα τι απαιτείται από τον υπουργό οικονομικών κ. Βαρουφάκη από το ευρωπαϊκό συμβούλιο υπουργών; Τι σημασία άλλωστε έχει το ποσό αλήθειας για τους πραγματιστές, αληθές είναι μόνο ό,τι πρακτικά ωφελεί, η σχετική πρακτική ωφελιμότητα. Και μάλιστα στο παρόν πλαίσιο με βάση τις συγκεκριμένες πράξεις και τους πραγματικούς σκοπούς. Ζητούν δηλαδή οι εταίροι και δανειστές να μην αναλώνονται σε αφηρημένες θεωρίες για την φύση της (ευρωπαϊκής) πραγματικότητας. Έτσι ζητείται από τον κ. Βαρουφάκη να αφήσει την επιστημοσύνη και τη μακροοικονομική ανάλυση για την πραγματική κατάσταση στη χώρα και στην ευρωζώνη και να καταγράψει μετρημένα σε μια λίστα αυτά που έχει, ώστε να ξέρει τι μπορεί να δώσει. Όπως δηλαδή πρέπει να κάνει κάθε καλός λογιστής. Θεωρείται φυσιολογικό να μην συζητείται επιστημονικά η μακροοικονομία στο ευρωπαϊκό συμβούλιο υπουργών οικονομίας αλλά κοντοπρόθεσμοι πρακτικοί στόχοι λογιστικής φύσης. Ζητείται δηλαδή από τον κ. Βαρουφάκη να εγκαταλείψει τον επιστημονικό ρεαλισμό και να γίνει στυγνός πραγματιστής.
Μια από τις κεντρικές ιδέες στην επιστημολογία του κριτικού επιστημονικού ρεαλισμού είναι η ολιστική άποψη ότι η κοινωνική πραγματικότητα είναι δομημένη αιτιωδώς αποτελούμενη από “γενεσιουργούς μηχανισμούς,” οι οποίοι παράγουν τα “γεγονότα”. Μία πραγματικότητα η οποία είναι πολύπλοκη, πολυπαραμετρική και πολυπαραγοντική. Στον επιστημονικό ρεαλισμό η ολιστική προσέγγιση περιλαμβάνει ως βασική παράμετρο την εξέλιξη των συστημάτων, δηλαδή την ιστορικότητα. Δεν είναι δυνατόν να γίνει σοβαρή επιστημονική ανάλυση χωρίς την ιστορική διάσταση, δηλαδή αποκλειστικά στο παρόν πλαίσιο με βάση συγκεκριμένες πράξεις και σκοπούς, όπως πρεσβεύει ο πραγματισμός. Όμως αυτό φαίνεται να απαιτούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί παραβλέποντας την ιστορία της ίδιας της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη βάση των αρχών της δημοκρατίας, της ισότητας, της κοινής ευημερίας και της αλληλεγγύης.
Ο πραγματισμός είναι μια αμερικανική φιλοσοφική παράδοση, όπου το βασικό χαρακτηριστικό είναι η ενότητα γνώσης και δράσης, αξιών και εμπειρίας. Η γνώση συνδέεται με την δράση και παράγεται από την εμπειρία ενώ η αλήθεια προσδιορίζεται από τις πρακτικές δραστηριότητες. Αποτελεί τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης στις ΗΠΑ. Πρέπει εδώ να αναρωτηθεί κάποιος αν αυτή η αντιρρεαλιστική (και χωρίς ιστορική διάσταση) επιστημολογική προσέγγιση μπορεί να αιτιολογήσει τη συχνά διατυπωμένη απορία, πως είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να διολισθαίνουν συνεχώς σε λάθος ενέργειες που δείχνουν ανιστόρητες. Να υπενθυμίσουμε από τα παλαιότερα το Βιετνάμ, το Ιραν, τη Σομαλία και από τα σύγχρονα το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Λιβύη, τη Συρία κ.ά. Στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο να αναφέρουμε τον άκρατο φιλελευθερισμό (στυγνό κοινωνικό πραγματισμό) των διοικήσεων Ρήγκαν και Μπούς ο οποίος οδήγησε στην χρηματιστική φούσκα και την επακόλουθη οικονομική κρίση του 2008 που μαστίζει ακόμα την παγκόσμια οικονομία. Πολλές αποτυχίες και επανειλημμένα ανιστόρητα λάθη για μία μεγάλη χώρα με κυρίαρχη θέση στον κόσμο, δυνατή οικονομία, κορυφαία πανεπιστήμια και σοβαρότατες δεξαμενές σκέψης και ανάλυσης (think tanks). Να σημειωθεί όμως ότι τις διοικήσεις Ρήγκαν και Μπούς (πρεσβύτερου και νεώτερου) διαδέχθηκαν αυτές των Κλίντον και Ομπάμα με πολύ περισσότερο ρεαλιστικές προσεγγίσεις, τουλάχιστον στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο.
Συμπερασματικά, η απάντηση στο αρχικό ερώτημα δείχνει να οδηγεί στην αντιτροφή του. Η ελληνική κυβέρνηση μάλλον εγκαλείται να εγκαταλείψει τον ρεαλισμό και να ενστερνισθεί το στυγνό πραματισμό, παρά το αντίστροφο. Το έλλειμα ρεαλιστικής ανάλυσης υψηλού επιπέδου και «επιστημοσύνης» στα κορυφαία όργανα της ΕΕ, της τρίτης δύναμης στον κόσμο, απειλεί το μέλλον της, την εσωτερική της συνοχή και επομένως την ανταγωνιστικότητά της και τη μοναδική της θέση στον κόσμο. Πρώτο παράδειγμα η παταγώδης αποτυχία (κοινωνική, οικονομική και πολιτική) του πενταετούς προγράμματος για τη χώρα μας, γεγονός που πεισματικά και ανιστόρητα αρνούνται να αναλύσουν και να αντιμετωπίσουν σοβαρά, επιστημονικά και ρεαλιστικά τα κορυφαία όργανα της ΕΕ και το παραπέμπουν αενάως σε τεχνικά-λογιστικά επίπεδα πραγματιστών.
Δρ. Ξ. Α. ΒΑΜΒΑΚΕΡΟΣ
Χημικός
Διευθυντής ΓΕ.Λ.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Η φιλοσοφική θεωρία κατά την οποία αληθές είναι μόνο ό,τι πρακτικά ωφελεί στη ζωή. Σύμφωνα με τοαν πραγματισμό η πράξη έχει προτεραιότητα έναντι της θεωρίας καθώς και η εμπειρία έναντι των αμετάβλητων αρχών. Οι ιδέες, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του πραγματισμού, δανείζονται τα νοήματά τους από τις συνέπειές τους και την αλήθειά τους που προκύπτει από την επαλήθευσή τους.
- Ελληνική Κοινότητα
Ανάλυσης Συμπεριφοράς
Πραγματισμός | |
Αγγλικός Όρος: | pragmatism |
Ορισμός: | Φιλοσοφική βάση του θεμελιώδους συμπεριφοριομού. Απορρίπτει τη δυνατότητα αντικειμενικής περιγραφής της πραγματικότητας -άρα το κριτήριο για την καλύτερη από δύο προτάσεις αναφορικά με τις αιτίες ενός φαινόμενου δεν είναι το σχετικό ποσό αλήθειας (όπως στο ρεαλιομό), αλλά η σχετική πρακτική ωφελιμότητά τους. Επιλέγει τις προτάσεις που καθιστούν την προέλευση του φαινομένου λιγότερο μυστηριώδη, πιο κατανοητή σχετικά με άλλα γνωστά φαινόμενα, περισσότερο προβλεπόμενη, και που, όπου είναι δυνατόν, αυξάνουν τη δυνατότητα ελέγχου του. Τέλος, ταυτίζει τη γνώση ενός φαινομένου με την πρακτική ωφελιμότητα της περιγραφής του (πρβλ. με ρεαλιομό). |
Πραγματισμός, Φυσιοκρατία και Ρεαλισμόςi
Πρόκειται για τρία φιλοσοφικά ρεύματα, που συνεισφέρουν κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις στο πρόβλημα της φύσης της γνώσης. Οι φιλοσοφίες αυτές, του πραγματισμού, της φυσιοκρατίας και του ρεαλισμού θεωρούνται ότι έχουν σημαντικά επηρεάσει την επιστημολογία στη μετά τον Kuhn περίοδο, παρότι για τις περισσότερες από αυτές οι ρίζες τους κι η περίοδος ωρίμανσής τους βρίσκονται αρκετά πίσω στο χρόνο.
Ο Πραγματισμός
Είναι η φιλοσοφική θεωρία κατά την οποία αληθές είναι μόνο ό,τι πρακτικά ωφελεί στη ζωή. Σύμφωνα με τον πραγματισμό η πράξη έχει προτεραιότητα έναντι της θεωρίας καθώς και η εμπειρία έναντι των αμετάβλητων αρχών. Οι ιδέες, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του πραγματισμού, δανείζονται τα νοήματά τους από τις συνέπειές τους και την αλήθειά τους που προκύπτει από την επαλήθευσή τους.
Ο πραγματισμός είναι μια αμερικάνικη φιλοσοφική παράδοση, που συνδέεται με τη σχολή φιλοσοφίας του Σικάγου και με τους μεγάλους διανοητές Charles Sanders Peirce, John Dewey, William James και George Herbert Mead. Το βασικό χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του πραγματισμού είναι η ενότητα γνώσης και δράσης, αξιών και εμπειρίας. Η γνώση συνδέεται με την δράση και παράγεται από την εμπειρία ενώ η αλήθεια προσδιορίζεται από τις πρακτικές δραστηριότητες.
Αντί δηλαδή να καταναλωνόμαστε με αφηρημένες θεωρίες για την φύση της πραγματικότητας, ο πραγματισμός πρεσβεύει ότι πρέπει να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στο παρόν πλαίσιο που ζούμε και να δημιουργήσουμε την αντίληψή μας για τον κόσμο με βάση τις συγκεκριμένες πράξεις που κάνουμε και τους πραγματικούς σκοπούς που έχουμε.
Η Φυσιοκρατία
Η φυσιοκρατία αποτελείται από ένα σύνολο ποικίλλων απόψεων που προσπαθούν να εξηγήσουν τα φαινόμενα του κόσμου μόνο με βάση έννοιες και θεωρίες που αναφέρονται στην ίδια την φύση. Επομένως, για την φυσιοκρατία, όχι μόνο ο φυσικός κόσμος (ανόργανη κι οργανική ύλη) αλλά ακόμη κι οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ατομικές ή κοινωνικές) συνιστούν φυσικά φαινόμενα. Επιπλέον, οι φυσιοκράτες πιστεύουν ότι σε όλα τα φυσικά φαινόμενα λειτουργούν σχέσεις αιτιότητας, οι οποίες ανακαλύπτονται από την επιστήμη ή πρόκειται να ανακαλυφθούν με την πρόοδο της επιστήμης. Για το λόγο αυτό, οι φυσιοκράτες απορρίπτουν τις μεταφυσικές ή φιλοσοφικές ερμηνείες και, ειδικότερα, θεωρούν τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες να αναπτύσσονται παρόμοια με τις φυσικές επιστήμες.
Οι Διάφοροι Ρεαλισμοί
Ο ρεαλισμός πιστεύει στην ύπαρξη μιας πραγματικότητας ανεξάρτητης από την ανθρώπινη σκέψη. Σε αντίθεση με τους εμπειριστές οι ρεαλιστές διακηρύσσουν ότι σκοπός της επιστήμης είναι να δημιουργεί αξιωματικά θεωρητικές οντότητες και να πιστοποιεί την ορθότητα αυτών των αξιωμάτων. Ρεαλιστές μεταξύ άλλων ήταν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτων και ο Planck.
Ρεαλιστής θεωρείται εκείνος που πιστεύει ότι η ύπαρξη και η οργάνωση του Κόσμου υφίσταται ανεξάρτητα από την ανθρώπινη ύπαρξη, από την γλώσσα και από τις ερευνητικές μεθόδους.
Γενικώς, ο επιστημονικός ρεαλισμός χαρακτηρίζεται από την άποψη ότι, όταν μια επιστημονική θεωρία γίνεται αποδεκτή, τότε η ίδια η θεωρία ή και τα διάφορα στοιχεία της θεωρούνται ότι κατά κάποιο τρόπο συσχετίζονται με τον πραγματικό κόσμο αναπαριστώντας όψεις του κόσμου.
Ο Κριτικός Ρεαλισμός
Κριτικός ρεαλισμός συνήθως ονομάζεται η επιστημολογία που δημιουργήθηκε γύρω από την πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά του Βρετανού κριτικού φιλοσόφου Roy Bhaskar. Ο κριτικός ρεαλισμός είναι ρεαλισμός, δέχεται δηλαδή την αντικειμενική ύπαρξη της πραγματικότητας, που η γνώση προσπαθεί να καταλάβει, διατηρώντας μια οξεία κριτική διάσταση στο εγχείρημα αυτό. Αντιτίθεται δριμύτατα στον θετικισμό, προσπαθεί να υπερβεί τον εμπειρισμό και διατηρεί κάποιες σχέσεις με την φυσιοκρατία, όπως φαίνεται από τον τίτλο του βιβλίου του Bhaskar Μια Ρεαλιστική Θεωρία της Επιστήμης (1978). Σαν γνήσιος ρεαλισμός, δίνει μεγάλη σημασία στις δυνατότητες της αιτιώδους εξήγησης. Επιπλέον όμως, δέχεται την ερμηνευτική έννοια της πραγματικότητας που κατασκευάζεται κοινωνικά μέσω της επικοινωνίας.
Μια από τις κεντρικές ιδέες στην επιστημολογία του Bhaskar είναι η ολιστική άποψη ότι η κοινωνική πραγματικότητα είναι δομημένη αιτιωδώς αποτελούμενη από τους ονομαζόμενους “γενεσιουργούς μηχανισμούς,” οι οποίοι παράγουν τα “γεγονότα.” Βέβαια, για τους κριτικούς ρεαλιστές, η αιτιότητα δεν στηρίζεται σε παγκόσμιους ντετερμινιστικούς νόμους όπως στον θετικισμό, αλλά (και) στην τυχαιότητα και την ενδεχομενικότητα.
- ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ 21.12.2013
Πραγματισμός σημαίνει ανθελληνισμός
...Διότι ο θόρυβος που προκάλεσε κάλυψε την ανατριχιαστική καταγγελία των απεργούντων γιατρών του ΕΟΠΥΥ εις βάρος του υπουργού. Συγκεκριμένα, ότι η μεταρρύθμιση του συστήματος που προωθεί ο Αδωνις Γεωργιάδης εξυπηρετεί –άκουσον, άκουσον!– «αριθμητικά προαπαιτούμενα».
Οι καταγγέλλοντες διέπραξαν, βέβαια, ένα σφάλμα και αυτό ανέκοψε μάλλον τη δύναμη της φοβερής καταγγελίας τους. Χρησιμοποίησαν έναν σύνθετο όρο, τεχνοκρατικού ύφους («αριθμητικά προαπαιτούμενα»), ενώ έπρεπε να το έχουν πει απλά. Επρεπε, δηλαδή, να καταγγείλουν τον Γεωργιάδη για πραγματισμό ― και αυτό όμως είναι δύσκολη λέξη. Να τον ξεφωνίσουν, τέλος πάντων, ότι μετράει αυτά που έχει, ώστε να ξέρει τι μπορεί να δώσει. Υπάρχει περισσότερο ανθελληνική στάση από τον πραγματισμό; Συνιστά κατάφωρη προδοσία της θεμελιώδους αρχής του νέου Ελληνισμού: του δικαιώματος στο όραμα!
Κλείστε τώρα πακέτα διακοπών με την χαμηλότερη τιμή πατώντας ΕΔΩ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
