COP30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας, που χαρακτηρίστηκε ως η «COP της Αλήθειας» και της «Υλοποίησης», αποτέλεσε τελικά μια στιγμή αποκάλυψης για τις βαθιές ανισότητες στον παγκόσμιο αγώνα για κλιματική δικαιοσύνη. Παρά την υιοθέτηση του πακέτου «Global Mutirão» (Παγκόσμια Συλλογική Προσπάθεια), η σύνοδος σημαδεύτηκε από ιστορικά υψηλή κυριαρχία λομπίστων ορυκτών καυσίμων, οπισθοχώρηση στον σεβασμό της επιστήμης και σοβαρή αδυναμία υιοθέτησης δεσμευτικών χρονοδιαγραμμάτων για την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Η κυριαρχία των Lobby
Περισσότεροι από 1.600 εκπρόσωποι της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων συμμετείχαν στη COP30, αριθμός που ξεπέρασε οποιαδήποτε εθνική αντιπροσωπεία. Χώρες όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Νορβηγία ενέταξαν στελέχη πολυεθνικών εταιρειών απευθείας στις κρατικές αντιπροσωπείες τους, αναδεικνύοντας τη δύναμη των οικονομικών συμφερόντων και τον ρόλο των κρατών ορυκτών καυσίμων στην αποδυνάμωση της φιλοδοξίας. Παρά την πίεση από δεκάδες χώρες για σαφείς δεσμεύσεις εξόδου από τα ορυκτά καύσιμα, τελικά κυριάρχησε μια συμβιβαστική πρόταση για εθελοντικούς «οδικούς χάρτες», που δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα.
Η «Global Mutirão» και το Κενό Φιλοδοξίας
Το τελικό κείμενο της «Global Mutirão», εμπνευσμένο από την ιδέα της συλλογικής προσπάθειας, αποδείχθηκε κατώτερο των διεθνών προσδοκιών. Ενώ προβλέπει τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την προσαρμογή, τοποθετεί τον στόχο για το 2035 αντί του 2030 που απαιτούσαν οι πιο ευάλωτες χώρες. Παράλληλα, απουσιάζει κάθε αναφορά στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στηρίζεται σε εθελοντικές και ασαφώς ορισμένες πρωτοβουλίες. Για πρώτη φορά γίνεται αναφορά στον ενδεχόμενο κίνδυνο υπέρβασης του ορίου του 1,5°C, χωρίς ωστόσο να ορίζονται ουσιαστικά μέτρα πρόληψης του φαινομένου.
Η επιστήμη βρέθηκε επίσης στο στόχαστρο
Το τελικό κείμενο για την έρευνα απέφυγε να αναγνωρίσει ρητά την IPCC ως τον θεμέλιο λίθο της εγκυρότερης διαθέσιμης επιστήμης, με παρεμβάσεις από τη Σαουδική Αραβία, την Ινδία και το Ιράν. Ακόμη, αφαιρέθηκαν αναφορές στην ανάγκη αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης και στα επικαιροποιημένα δεδομένα για το κλίμα, ενώ επιστήμονες κατέγραψαν ανοιχτά την ανησυχία τους για τη συρρίκνωση του ρόλου της γνώσης στις διαπραγματεύσεις.
Ανθρώπινα Δικαιώματα
Όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, η COP30 προσέλκυσε χιλιάδες εκπροσώπους ιθαγενών κοινοτήτων, όμως μόλις το 14% είχαν πρόσβαση στους κύριους χώρους λήψης αποφάσεων. Επεισόδια έντασης καταγράφηκαν όταν ειρηνικές διαμαρτυρίες κατά της αποψίλωσης και υπέρ της αναγνώρισης ιθαγενικών δικαιωμάτων αντιμετωπίστηκαν με βία από τις αρχές, ενώ οργανωτικά ζητήματα και περιορισμοί υποδομής επιβάρυναν κυρίως αντιπροσωπείες του Παγκόσμιου Νότου.
Στον τομέα της χρηματοδότησης, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η συμφωνία αποτελεί μια χαμένη ευκαιρία για τη δικαιοσύνη. Παρά τη δέσμευση για ενίσχυση των ροών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, η εστίαση σε ιδιωτικά κεφάλαια και δάνεια -αντί επιχορηγήσεων- κινδυνεύει να συντηρήσει τα οικονομικά αδιέξοδα των πιο ευάλωτων. Ο στόχος του 1,3 τρισ. δολαρίων που τέθηκε φαντάζει ανεπαρκής και ασαφής, χωρίς προσδιορισμό για τον τρόπο υλοποίησής του.
Η περιθωριοποίηση των εργαζομένων, των γυναικών και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων παραμένει δομικό πρόβλημα για την έννοια της «δίκαιης μετάβασης». Παρά τη ρητορική αναγνώριση των κοινωνικών δικαιωμάτων, τα ουσιαστικά εργαλεία στήριξης, η πρόσβαση σε κατάρτιση και οι εγγυήσεις αξιοπρεπούς εργασίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απόντα ειδικά για την «άτυπη» εργασία που κυριαρχεί στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Η κοινωνία των πολιτών, μέσω φορέων όπως το Climate Action Network Europe, επέκρινε την απουσία πραγματικής ηγεσίας από την ΕΕ, καταλογίζοντας διπροσωπία ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις, ιδιαίτερα σε σχέση με τις καθυστερήσεις στην απανθρακοποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και την πενιχρή δυναμική της δημόσιας χρηματοδότησης.
Άλλο ένα COP για τους «λίγους»
Συνολικά, η COP30 θα μείνει στην ιστορία ως μια τυπικά φιλόδοξη αλλά ουσιαστικά αδύναμη συνδιάσκεψη, παγιδευμένη σε πολιτικές υπεκφυγές, εθελοντικές δεσμεύσεις και την παντοδύναμη σκιά των οικονομικών συμφερόντων. Η ελπίδα για μια ουσιαστική δίκαιη μετάβαση μετατίθεται εκτός των επίσημων διαπραγματεύσεων: στην ενδυνάμωση των κινημάτων για κλιματική δικαιοσύνη, στην κοινωνική πίεση και στις διεθνικές συμμαχίες των «αόρατων» αυτού του πλανήτη, που συνεχίζουν να διεκδικούν ζωή, αξιοπρέπεια και συνοχή για το μέλλον.
* Γραμματέας Περιβάλλοντος ΓΣΕΕ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
