Alfavita Newsroom Το περασμένο καλοκαίρι, ο διεθνής Τύπος έφερε στην δημοσιότητα μέρος των εκατοντάδων email και υπομνημάτων της Monsanto - αποτελούν υλικό της δίκης «In re: Roundup Products Liability Litigation» στις ΗΠΑ και δόθηκαν από δικηγορική εταιρεία - από τα οποία προκύπτει, ότι ο γεωργικός - βιοτεχνολογικός κολοσσός συγκάλυψε τον κίνδυνο καρκίνου του επικερδέστερου προϊόντος της, του διαδεδομένου ζιζανιοκτόνου «Roundup», με ενεργή ουσία την glyphosate (γλυφοσάτη).
Τα τελευταία χρόνια η Monsanto βρίσκεται αντιμέτωπη με 250 αγωγές και 1.100 καταγγελίες μόνο σε αμερικανικά δικαστήρια για τη σύνδεση των προϊόντων της με τον καρκίνο. Η διεθνής κατακραυγή που έχει ξεσπάσει είναι ακόμη παλαιότερη, ενώ επίκειται ψηφοφορία από τα κράτη-μέλη της ΕΕ σχετικά με το εάν πρέπει να ανανεωθεί η άδεια της γλυφοσάτης στην Ευρώπη.
Συγκεκριμένα, την Τετάρτη 25 Οκτοβρίου, οι χώρες - μέλη της ΕΕ θα κληθούν να ψηφίσουν την ανανέωση της άδεια κυκλοφορίας του δηλητηρίου της Monsanto, γλυφοσάτη, για άλλα 10 χρόνια, παρόλο που οι επιστήμονες του ΟΗΕ το θεωρούν ύποπτο για καρκινογενέσεις. Ήδη η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Αυστρία ανακοίνωσαν πως δε θα στηρίξουν την προτεινόμενη ανανέωση. Mέχρι στιγμής, 2 εκατομμύρια πολίτες (68.000 Έλληνες) έχουν υπογράψει το ψήφισμα του Avaaz για την απαγόρευση της γλυφοσάτης.
Μια μικρή «προϊστορία»
Τουλάχιστον από το 2011 έχει τεκμηριωθεί και καταγγελθεί δημοσίως, ότι η βιομηχανία φυτοφαρμάκων και οι ρυθμιστικές αρχές έχουν επανειλημμένα παραπλανήσει το κοινό με ισχυρισμούς ότι η γλυφοσάτη είναι «ασφαλής», με αποτέλεσμα το «Roundup» να χρησιμοποιείται από τους κηπουρούς μέχρι τις μεγάλες αγροτικές καλλιέργειες.
Οι βιομηχανίες και οι ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ γνώριζαν ήδη από τη δεκαετία του '80 και του ’90 ότι το «Roundup» προκάλεσε γενετικές ανωμαλίες αλλά δεν ενημέρωσε το κοινό. Αυτό είναι το συμπέρασμα και σχετικής έκθεσης που είδε το φως της δημοσιότητας τον Ιούνιο του 2011.
Εκείνη η έκθεση αποκαλύπτει, ότι οι μελέτες της ίδιας της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων (συμπεριλαμβανομένου και μίας που ανέθεσε η ίδια η Monsanto) έδειξαν ήδη από τη δεκαετία του 1980, ότι το δραστικό συστατικό glyphosate του Roundup προκαλεί γενετικές ανωμαλίες στα πειραματόζωα.
Τα γεγονότα είναι τα εξής:
- Η βιομηχανία (συμπεριλαμβανομένης της Monsanto) γνωρίζει από τις δικές της μελέτες από τη δεκαετία του '80 ότι η γλυφοσάτη προκαλεί δυσμορφίες σε πειραματόζωα σε υψηλές δόσεις
- Η βιομηχανία γνωρίζει από το 1993 ότι αυτές οι επιδράσεις συμβαίνουν επίσης σε χαμηλότερες και μεσαίες δόσεις
- Η γερμανική κυβέρνηση γνωρίζει τουλάχιστον από το 1998 ότι η γλυφοσάτη προκαλεί δυσμορφίες
- Η επιστημονική ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γνώριζε το 1999 ότι η γλυφοσάτη προκαλεί δυσμορφίες
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωρίζει από το 2002 ότι η γλυφοσάτη προκαλεί δυσμορφίες.
- Αλλά αυτές οι πληροφορίες δεν δημοσιοποιήθηκαν. Αντιθέτως, η βιομηχανία φυτοφαρμάκων και οι ρυθμιστικές αρχές της Ευρωπαϊκής ‘Ευρώπης καταγγέλεται ότι παραπλανούν τον κόσμο υποστηρίζοντας ότι η γλυφοσάτη είναι ασφαλής.
Για παράδειγμα, το 2010, δημοσιεύθηκε μελέτη Αργεντινών επιστημόνων που έδειξε ότι το Roundup και η γλυφοσάτη προκαλούν γενετικές ανωμαλίες στους βατράχους και τα κοτόπουλα σε συγκεντρώσεις πολύ χαμηλότερες από αυτές που χρησιμοποιούνται στον γεωργικό ψεκασμό. Η έρευνα προκλήθηκε μετά από αναφορές για κλιμακούμενη αύξηση των επιπέδων γενετικών ελαττωμάτων και καρκίνων σε περιοχές της Νότιας Αμερικής, όπου η γλυφοσάτη ψεκάζεται εντόνως σε γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες ανθεκτικές σε αυτήν.
Αφού τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και οι ΜΚΟ εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τη μελέτη, η Γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας των Καταναλωτών και Ασφάλειας των Τροφίμων, BVL, την απέρριψε υποστηρίζοντας ότι η «τεράστια» βάση δεδομένων των μελετών για την γλυφοσάτη έδειξε «μηδενική ένδειξη τερατογένεσης» ( ικανότητα πρόκλησης γενετικών ανωμαλιών). Είναι ενδιαφέρον ότι η BVL ανέφερε ως απόδειξη της ασφάλειας της γλυφοσάτης τις ίδιες μελέτες της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων που δείχνουν στοιχεία τερατογένεσης.
Τα αποκαλυπτικά email
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, η Monsanto έχει γνώση της σύνδεσης της γλυφοσάτης με τον καρκίνο από το 1999. Το 1999 η Monsanto προσέλαβε τον δόκτορα James M. Parry, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Ουαλίας, για να πραγματοποιήσει μια αρχική, μυστική έρευνα στη γλυφοσάτη. Με την έρευνα διαπιστώθηκε ότι η γλυφοσάτη μπορεί να προκαλέσει γενοτοξικότητα, δηλαδή μεταλλάξεις κυττάρων, η οποία αποτελεί ένα από τα αίτια που οδηγούν σε καρκίνο. Τα εσωτερικά έγγραφα δείχνουν ότι από το 1999 η Monsanto επενδύει κάθε χρόνο αξιοσημείωτα ποσά στην απόκρυψη αυτού του ευρήματος και στην παραπλάνηση των ρυθμιστικών αρχών και της επιστημονικής κοινότητας:
- 1999: «Στην αξιολόγηση των τεσσάρων άρθρων, ο δόκτορας Parry κατέληξε ότι η γλυφοσάτη είναι ικανή να προκαλέσει γενοτοξικότητα τόσο in vivo όσο και in vitro μέσω ενός μηχανισμού που βασίζεται στην πρόκληση οξειδωτικής βλάβης [...]. Ο Mark θα επικοινωνήσει με τον δόκτορα Parry, θα συζητήσει μαζί του την ύπαρξη πρόσθετων δεδομένων και θα του ζητήσει να αξιολογήσει τα πάντα. Ο Mark θα διερευνήσει επίσης εάν ενδιαφέρεται να γίνει εκπρόσωπός μας για τέτοιου είδους ζητήματα (αν μπορέσουμε να τον πείσουμε)» – Donna Farmer, νυν υπεύθυνη Προστασίας Προϊόντων και Διατροφής της Monsanto, Απρίλιος 1999, Monsanto Paper 38, σελ. 3
- 1999: Ανταποκρινόμενος στα ευρήματα του δόκτορα Parry, ο William Heydens, νυν υπεύθυνος Στρατηγικής Αξιολόγησης Ασφάλειας Προϊόντων της Monsanto, έγραψε: «Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω για να δούμε τι ακριβώς προσπαθούμε να πετύχουμε εδώ. Θέλουμε να βρούμε ή να “δημιουργήσουμε” κάποιον που να αισθάνεται άνετα με το γενοτοξικό προφίλ της γλυφοσάτης και του Roundup και να είναι ικανός να επηρεάσει τις ρυθμιστικές αρχές και τη δράση του Scientific Outreach, όποτε προκύπτουν ζητήματα γενοτοξικότητας. Εγώ θεωρώ ότι ο Parry αυτήν τη στιγμή δεν είναι αυτό το άτομο και ότι θα χρειαστεί αρκετός χρόνος και χρήματα/μελέτες για να γίνει. Απλώς δεν πρόκειται να κάνουμε τις μελέτες που προτείνει. Mark, πιστεύεις ότι ο Parry μπορεί να γίνει ένθερμος υποστηρικτής χωρίς να κάνει ο ίδιος αυτήν τη δουλειά; Αν όχι, πρέπει να αρχίσουμε να ψάχνουμε σοβαρά ένα ή περισσότερα άτομα που θα συνεργαστούν μαζί μας. Ακόμη κι αν πιστεύουμε ότι μπορούμε τελικά να φέρουμε κάπως τον Parry με τα νερά μας, πρέπει να αναζητήσουμε έναν δεύτερο/εφεδρικό υποστηρικτή της γενοτοξικότητας. Δεν έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο και αυτήν τη στιγμή είμαστε πολύ ευάλωτοι σε αυτό το κομμάτι. Έχουμε χρόνο για να το διορθώσουμε αυτό, αλλά μόνο αν γίνει τώρα πρώτη προτεραιότητά μας.» – William Heydens, νυν υπεύθυνος Στρατηγικής Αξιολόγησης Ασφάλειας Προϊόντων της Monsanto, 16 Σεπτεμβρίου 1999, σελ. 192-197*
- 2002: «Η βασική ανησυχία μου με τη γλυφοσάτη, είναι αν αυτή δουλειά εκτινάξει τις αξιολογήσεις κινδύνου του Roundup (δ είχνοντας πολύ μεγαλύτερη δερματική διείσδυση από ποτέ άλλοτε )» – William Heydens, νυν υπεύθυνος Στρατηγικής Αξιολόγησης Ασφάλειας Προϊόντων της Monsanto, 2 Απριλίου 2002, Monsanto Paper 46, σελ. 1 (Η ανησυχία σχετιζόταν με μια τηλεφωνική συνομιλία που επρόκειτο να έχει η Monsanto με τον Fabrice Broeckaert, ανώτερο υπάλληλο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων, ο οποίος επεσήμανε ανησυχίες σχετικά με τα «σοκαριστικά» αποτελέσματα μιας μελέτης για τη δερματική διείσδυση της γλυφοσάτης σε αρουραίους. Ο Broeckaert έγραψε: «[...] Είναι επιτακτική ανάγκη να συνεργαζόμαστε στενά και να επικοινωνούμε ορθώς σχετικά με τη διεξαγωγή, τις πρακτικές δυσκολίες και τα αποτελέσματα αυτών των μελετών»).
- 2003: «Οι όροι “γλυφοσάτη” και “Roundup” δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ταυτόσημα, ούτε μπορείτε πλέον να χρησιμοποιείτε τον όρο “Roundup” για όλα τα ζιζανιοκτόνα με βάση τη γλυφοσάτη. Δεν μπορείτε να πείτε ότι το Roundup δεν είναι καρκινογόνο [...]. Δεν έχουμε κάνει τις απαραίτητες δοκιμές στο σκεύασμα, ώστε να κάνουμε αυτήν τη δήλωση. Οι δοκιμές των σκευασμάτων δεν είναι ακόμη στο επίπεδο του ενεργού συστατικού [...]» – Donna Farmer, νυν υπεύθυνη Προστασίας Προϊόντων και Διατροφής της Monsanto, 22 Νοεμβρίου 2003, Monsanto Paper 27, σελ. 1
- 2010: «Όσον αφορά στην καρκινογονικότητα των σκευασμάτων μας, δεν έχουμε κάνει τέτοιες δοκιμές κατευθείαν σ’ αυτά [ ...]» – Stephen Adams, προϊστάμενος Ρυθμιστικών Υποθέσεων Χημείας της Monsanto, 14 Δεκεμβρίου 2010, Monsanto Paper 28, σελ. 1
Πίεση σε πολιτικό επίπεδο
Εκτός από τη συσκότιση των επιστημονικών ευρημάτων, η Monsanto συμμετείχε και στην άσκηση έντονων πολιτικών πιέσεων, για να μειωθούν και να καθυστερήσουν οι ρυθμιστικοί περιορισμοί των προϊόντων της.
- 2008: «Έχουμε γνώση αυτής της έρευνας εδώ και κάποιο καιρό και ξέραμε ότι ήταν απλώς θέμα χρόνου μέχρι να την τσιμπήσουν οι ακτιβιστές [...]. Πώς θα αντεπιτεθούμε;» – Donna Farmer, νυν υπεύθυνη Προστασίας Προϊόντων και Διατροφής της Monsanto, Τρίτη, 14 Οκτωβρίου 2008, Monsanto Paper 41, σελ. 1 (Η «έρευνα» αναφέρεται στη μελέτη «Η έκθεση σε φυτοφάρμακα ως παράγοντας κινδύνου ανάπτυξης μη Hodgkin λεμφώματος, συμπεριλαμβανομένης της ιστοπαθολογικής ανάλυσης υποομάδας», που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2008 του International Journal of Cancer, αλλά και σε μεταγενέστερο άρθρο στο Beyond Pesticides).
- 2009: « Δεν μπορούμε να κερδίσουμε τη μάχη βασιζόμενοι μόνο στην επιστήμη (40% επιστήμη και 60% πολιτική) . Χρειαζόμαστε ένα μέτωπο επιστημονικών πειραμάτων, που θα υποστηρίζεται από μια κριτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, και μια επικοινωνιακή εκστρατεία για την προώθηση του μηνύματος.» – Richard Garnett, υπεύθυνος Ρυθμιστικών Υποθέσεων Προστασίας Καλλιεργειών της Monsanto, 19 Φεβρουαρίου 2009, Monsanto Paper 64, σελ. 1
- 2010: «Η χρήση του Roundup θα περιοριστεί, το διακύβευμα είναι [...] πόσο θα περιοριστεί [...]. Απορρίψτε τα αιτήματα για στοιχεία [...]. Αποφύγετε την απαγόρευση.» – Εσωτερική παρουσίαση με PowerPoint της Monsanto, συνεδριάσεις στελεχών Ρυθμιστικών Υποθέσεων, 1-4 Νοεμβρίου 2010, Monsanto Paper 43, διαφάνεια 5
Η καμπάνια
Μέχρι στιγμής, 2 εκατομμύρια πολίτες (68.000 Έλληνες) έχουν υπογράψει το ψήφισμα του Avaaz για την απαγόρευση της γλυφοσάτης.
Στο ψήφισμα προ τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Βαγγέλη Αποστόλου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και τα κράτη μέλη της ΕΕ αναφέρεται το εξής:
«Ως πολίτες, ανησυχούμε με τις μελέτες που δείχνουν ότι η γλυφοσάτη είναι ύποπτη για καρκινογενέσεις. Σας καλούμε να λάβετε τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα και να καταψηφίσετε την ανανέωση της άδειας κυκλοφορίας της γλυφοσάτης που βρίσκεται σε ζιζανιοκτόνα όπως το RoundUp της Monsanto. Ζητάμε να συμπεριλάβετε στην τρέχουσα αξιολόγησή σας τις μελέτες της Διεθνούς Επιτροπής Έρευνας για τον Καρκίνο και να διασφαλίσετε ότι όλοι οι έλεγχοι είναι διαφανείς, βασισμένοι σε ανεξάρτητες μελέτες και αξιολογημένοι από αμερόληπτους επιστήμονες που δεν χρηματίζονται από τις εταιρίες βιοχημικών. Μέχρι να αποδειχθεί ότι η γλυφοσάτη είναι ασφαλής, οφείλετε να μας προφυλάξετε από την έκθεσή μας σε αυτή».
Η δημοσκόπηση
Στο μεταξύ, μια νέα ανεξάρτητη δημοσκόπηση που δημοσιεύεται από την παγκόσμια ομάδα καταναλωτών SumOfUs** και το κίνημα πολιτών WeMove.EU διαπίστωσε ότι η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα υποστηρίζει την άμεση απαγόρευση της γλυφοσάτης, ενός παρασιτοκτόνου που ευρίσκεται στο δημοφιλές ζιζανιοκτόνο «Roundup» της Monsanto και το οποίο έχει συνδεθεί με τον καρκίνο. Το 2015, το Διεθνές Πρακτορείο Έρευνας Καρκίνου (IARC), ένας διακυβερνητικός οργανισμός που αποτελεί μέρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε ότι το γλυφοσάτ είναι «πιθανό καρκινογόνο».
Στις 25 Οκτωβρίου, τα κράτη μέλη της ΕΕ αναμένεται να συναντηθούν στις Βρυξέλλες για να ψηφίσουν την επαναδειοδότηση της γλυφοσάτης στην Ευρώπη για 10 έτη.
Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν υπογράψει ένα επίσημο αίτημα της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών (ECI) για την υποστήριξη της απαγόρευσης της γλυφοσάτης, το οποίο καλεί συγκεκριμένα την ΕΕ, όχι μόνο να απαγορεύσει την ουσία, αλλά και να μεταρρυθμίσει τη διαδικασία έγκρισης παρασιτοκτόνων από την ΕΕ και να θέσει υποχρεωτικούς στόχους για τη μείωση της χρήσης παρασιτοκτόνων στην ΕΕ. Η πρωτοβουλία, που υπεβλήθη νωρίτερα φέτος, είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ECI στην ιστορία και η τέταρτη που υποβάλλεται επιτυχώς στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρεούται πλέον νομικά να ανταποκριθεί στα αιτήματα των Ευρωπαίων και να τα εξετάσει στις επικείμενες αποφάσεις της.
Τον προηγούμενο μήνα, ο Guardian ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (Efsa) βάσισε την εισήγησή της ότι η γλυφοσάτη είναι ασφαλής για χρήση από το κοινό σε μια έκθεση που είχε αντιγράψει και επικολλήσει αναλύσεις από μια μελέτη της Monsanto.
Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, η οποία χρηματοδοτήθηκε συμμετοχικά από χιλιάδες υποστηρικτές του κινήματος βάσης της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών (ECI), το 80% των Γερμανών, το 79% των Γάλλων, το 84% των Ιταλών, το 77% των Πορτογάλων και το 81% των Ελλήνων πολιτών αντιτίθεται σθεναρά στη χρήση της γλυφοσάτης - και είναι υπέρ μιας «άμεσης απαγόρευσης». Υπό το φως του πρόσφατου σκανδάλου «copy-paste» που εμπλέκει την Efsa και την Monsanto, τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης δείχνουν επιπλέον την αυξανόμενη ανησυχία των Ευρωπαίων για την ανεξαρτησία των ενημερωτικών αξιολογήσεων κατά την επικείμενη ψηφοφορία.
Ο David Norton, ακτιβιστής της SumOfUs, ανέφερε: «Οι Ευρωπαίοι είναι απηυδισμένοι με τη γλυφοσάτη και το είπαν δυνατά και καθαρά. Οι κυβερνήσεις πρέπει τώρα να εμμείνουν στην προοδευτική γεωργία και τη δημόσια ασφάλεια. Όχι πλέον επεκτάσεις αδειών της ΕΕ ή ημίμετρα που εξευμενίζουν τους γίγαντες της αγροχημικής βιομηχανίας. Οι άνθρωποι σε ολόκληρη την Ευρώπη απαιτούν τώρα την απαγόρευση της γλυφοσάτης». «Η δημοσκόπησή μας δείχνει επίσης ότι μια σημαντική πλειονότητα των πολιτών δεν εμπιστεύεται την ανεξαρτησία της αξιολόγησης του κινδύνου δημόσιας χρήσης της γλυφοσάτης από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, η οποία αντιγράφει και επικολλά αναλύσεις, επί λέξει, απευθείας από την Monsanto. Οι πολίτες πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται αυτούς τους θεσμούς για ακριβή πληροφόρηση, αλλά το σκάνδαλο αυτό το έχει καταστήσει δύσκολο. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι έχουν λάβει θέση εναντίον της γλυφοσάτης, υπογράφοντας ένα επίσημο αίτημα προς την ΕΕ που ζητά την απαγόρευση και είναι ώρα να ακουστούν οι φωνές μας».
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ
Αυτή η ανεξάρτητη δημοσκόπηση διεξήχθη online από την INSA - Consulere GmbH μεταξύ 16 - 22 Οκτωβρίου 2017, με μεγέθη δείγματος 1000 ατόμων ανά χώρα και περιθώριο σφάλματος περίπου 3%. Στη δημοσκόπηση συμμετείχαν μόνο άτομα ηλικίας άνω των 18 ετών και τα αποτελέσματα σταθμίστηκαν στατιστικά με βάση την ηλικία και το φύλο ώστε να αντιπροσωπεύουν την κατανομή ηλικίας και φύλου του πληθυσμού 18 ετών και άνω κάθε χώρας.
* Το Avaaz πιστεύει ότι «Mark» είναι ο δόκτορας Mark Martens, που ήταν υπεύθυνος Τοξικολογίας και Αγροτικής Έρευνας και Ανάπτυξης της Monsanto Europe, ενώ παράλληλα διατελούσε επικεφαλής του τμήματος Τοξικολογίας του Επιστημονικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας των Βρυξελλών
** Η SumOfUs είναι μια παγκόσμια ομάδα καταναλωτών που διοργανώνει εκστρατείες για να καταστήσει υπεύθυνες τις μεγάλες εταιρείες. Περισσότεροι από 10 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναλάβει πάνω από 50 εκατομμύρια δράσεις σε όλο τον κόσμο με την SumOfUs από τότε που ξεκίνησε.
Πηγή: tvxs.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
