Alfavita Newsroom Η γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός. Αντικατοπτρίζει τις πολιτισμικές επαφές, τις συγκρούσεις, τις συμβιώσεις και τις μακροχρόνιες σχέσεις των λαών. Στην περίπτωση της ελληνικής γλώσσας, η μακρά περίοδος της Οθωμανικής κυριαρχίας (15ος – 19ος αιώνας) άφησε ανεξίτηλα σημάδια όχι μόνο στην κοινωνική και πολιτική ζωή, αλλά και στο ίδιο το λεξιλόγιο.
Χιλιάδες λέξεις του καθημερινού μας λόγου έχουν τουρκική προέλευση. Κι όμως, τις χρησιμοποιούμε τόσο φυσικά, ώστε σπάνια αναρωτιόμαστε για την ετυμολογική τους προέλευση.
Τι σημαίνει τουρκισμός στη γλώσσα;
Τουρκισμοί ονομάζονται οι λέξεις της ελληνικής που έχουν δανειστεί από την τουρκική γλώσσα, κυρίως κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Αυτοί οι δανεισμοί αντανακλούν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων: τη διοίκηση, τη γεωργία, τη μαγειρική, το εμπόριο, την ένδυση.
Παραδείγματα λέξεων τουρκικής προέλευσης που χρησιμοποιούμε καθημερινά
ΑΛΑΝΙ (αλήτης), ΑΛΑΝΑ (ανοιχτός χώρος), ΑΓΑΣ (δεσποτικός-αυταρχικός), ΑΓΙΑΖΙ (πρωινό ή νυχτερινό κρύο), ΓΙΑΟΥΡΤΙ (πηγμένο γάλα), ΚΑΡΠΟΥΖΙ (υδροπέπων), ΜΕΝΕΞΕΣ (εύοσμο λουλούδι), ΣΟΥΓΙΑΣ (μαχαιράκι), ΤΕΝΕΚΕΣ (δοχείο), ΦΛΙΤΖΑΝΙ (κύπελλο), ΤΣΕΠΗ (θυλάκιο), ΤΑΒΑΝΙ (οροφή), ΤΖΑΚΙ (παραγώνι), ΚΑΙΚΙ (βάρκα), ΜΕΛΤΕΜΙ (άνεμος ετησίας), ΜΑΝΑΒΗΣ (οπωροπώλης), ΜΠΑΚΑΛΗΣ (παντοπώλης), ΓΛΕΝΤΙ (διασκέδαση), ΚΑΒΓΑΣ (φιλονικία), ΚΕΦΙ (ευδιαθεσία), ΧΑΤΙΡΙ (χάρη), ΝΤΕΡΤΙ (καημός), ΝΤΑΒΑΝΤΟΥΡΙ (σύγχυση), ΤΣΙΜΠΟΥΚΙ (καπνοσύριγγα), ΧΑΣΑΠΙΚΟ (κρεοπωλείο), ΝΤΟΥΛΑΠΙ (ιματιοθήκη), ΔΕΡΒΕΝΙ (κλεισούρα), ΜΠΑΙΡΑΚΙ (σημαία), ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ (βοσκός-ποιμένας), ΓΙΛΕΚΟ (περιθωράκιον), ΧΑΜΠΑΡΙΑ (αγγελία-νέα), ΓΙΑΠΙ (οικοδομή), ΓΙΑΚΑΣ (περιλαίμιο), ΓΙΑΡΜΑΣ (ροδάκινο), ΓΙΝΑΤΙ (πείσμα), ΓΙΟΥΡΟΥΣΙ (επίθεση), ΓΚΕΜΙ (χαλινάρι), ΓΟΥΡΙ (τύχη), ΓΡΟΥΣΟΥΖΗΣ (κακότυχος), ΓΚΑΙΝΤΑ (άσκαυλος), ΕΡΓΕΝΗΣ (άγαμος), ΖΑΜΑΝΙΑ (μεγάλο χρονικό διάστημα), ΖΑΡΖΑΒΑΤΙΚΑ (λαχανικά), ΖΟΡΙ (δυσκολία), ΖΟΥΜΠΟΥΛΙ (υάκινθος), ΚΑΒΟΥΚΙ (καύκαλο), ΚΑΒΟΥΡΔΙΖΩ(φρυγανίζω-ξεροψήνω), ΚΑΖΑΝΙ (λέβητας), ΚΑΣΜΑΣ (αξίνα-σκαπάνη),
ΚΑΛΕΜΙ (γραφίδα), ΚΑΛΟΥΠΙ (μήτρα-πρότυπο), ΚΑΛΠΙΚΟΣ (κίβδηλος), ΚΑΠΑΚΙ (σκέπασμα- κάλυμμα), ΚΑΡΑΟΥΛΙ (φρουρά-σκοπιά), ΚΟΥΒΑΣ (κάδος-αγγείο), ΝΤΙΠ ΓΙΑ ΝΤΙΠ (ολωσδιόλου), ΚΑΤΣΙΚΑ (ερίφι-γίδα), ΚΕΛΕΠΟΥΡΙ (ανέλπιστο εύρημα), ΚΕΦΤΕΣ(Μπάλα κιμά) ΚΙΜΑΣ (ψιλοκομμένο κρέας), ΚΙΟΣΚΙ (περίπτερο), ΚΟΛΑΪ(ευκολία-άνεση), ΚΟΛΑΟΥΖΟΣ (οδηγός), ΚΟΠΙΤΣΑ (πόρπη), ΚΟΤΖΑΜ (τεράστιος-πελώριος), ΚΟΤΣΑΝΙ (μίσχος), ΚΑΦΑΣΙ (κιβώτιο), ΚΟΤΣΙ (αστράγαλος), ΚΟΥΒΑΡΝΤΑΣ (γενναιόδωρος-ανοιχτοχέρης), ΚΟΥΜΠΑΡΑΣ (δοχείο χρημάτων), ΚΟΥΣΟΥΡΙ (ελάττωμα-μειονέκτημα), ΚΟΥΤΟΥΡΟΥ (ασύνετα-απερίσκεπτα), ΛΑΓΟΥΜΙ (υπόνομος-οχετός), ΛΑΠΑΣ (χυλός), ΛΕΒΕΝΤΗΣ (ανδρείος-ευσταλής), ΛΕΚΕΣ (κηλίδα), ΛΕΛΕΚΙ (πελαργός), ΛΟΥΚΙ (υδροσωλήνας), ΜΑΓΙΑ (προζύμι-ζυθοζύμη), ΜΑΓΚΑΛΙ (πύραυνο), ΜΑΓΚΟΥΦΗΣ (έρημος), ΜΑΙΝΤΑΝΟΣ (πετροσέλινο-μακεδονήσι), ΜΑΝΤΖΟΥΝΙ (φάρμακο), ΜΑΟΥΝΑ (φορτηγίδα), ΜΑΡΑΖΙ (φθίση), ΜΑΡΑΦΕΤΙ (μικρό εργαλείο), ΜΑΣΟΥΡΙ(μικρό ξύλο), ΜΑΧΑΛΑΣ (συνοικία), ΜΕΖΕΣ (ορεκτικά), ΜΕΝΤΕΣΕΣ (στρόφιγγα), ΜΕΡΑΚΙ (πόθος), ΜΕΡΕΜΕΤΙ (επισκευή-επιδιόρθωση), ΜΟΥΣΑΜΑΣ (κερωμένο-αδιάβροχο ύφασμα), ΜΟΥΣΑΦΙΡΗΣ(φιλοξενούμενος-επισκέπτης), ΜΠΑΓΙΑΤΙΚΟ (μη νωπό), ΜΠΑΓΛΑΡΩΝΩ (δένω-φυλακίζω), ΜΠΑΛΤΑΣ (πελέκι), ΜΠΑΜΙΑ (ιβίσκος ο εδώδιμος),
ΜΠΑΜΠΑΣ (πατέρας), ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ(ο πολύ γέρος), ΜΠΑΞΕΣ (περιβόλι-κήπος), ΜΠΑΡΟΥΤΙ (πυρίτιδα), ΜΠΑΤΖΑΚΙ (κνήμη-σκέλη), ΜΠΑΤΖΑΝΑΚΗΣ (σύγαμπρος-συννυφάδα), ΜΠΑΤΙΡΙΣΑ(πτωχεύω-χρεοκοπώ), ΜΠΑΧΑΡΙΚΟ (αρωματικό άρτυμα), ΜΠΕΚΡΗΣ (μέθυσος), ΜΠΕΛΑΣ(ενόχληση), ΠΟΥSΤΗΣ-ΜΠΙΝΕΣ (κίναιδος-ασελγής), ΜΠΟΓΙΑ (βαφή-χρώμα), ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ (ελαιοχρωματιστής) ΜΠΟΙ (ανάστημα-ύψος), ΜΠΟΛΙΚΟΣ (άφθονος), ΜΠΟΣΤΑΝΙ (λαχανόκηπος), ΜΠΟΣΙΚΟΣ (χαλαρός), ΜΠΟΥΖΙ (πάγος-ψύχρα), ΜΠΟΥΛΟΥΚΙ (στίφος-άτακτο πλήθος), ΜΠΟΥΛΟΥΚΟΣ (καλοθρεμμένος-παχουλός), ΜΠΟΥΝΤΑΛΑΣ (κουτός-ανόητος), ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙ (φυλακή), ΜΠΟΥΡΙ (καπνοσωλήνας), ΜΠΟΡΑ (καταιγίδα) ΜΠΟΥΤΙ (μηρός), ΜΠΟΥΧΤΙΣΜΑ (κορεσμός), ΝΑΖΙ (κάμωμα-φιλαρέσκεια), ΝΤΑΜΑΡΙ (φλέβα-λατομείο), ΝΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία), ΝΤΑΝΤΑ (παραμάνα-τροφός), ΝΤΑΡΑΒΕΡΙ (συναλλαγή-αγοραπωλησία), ΝΤΕΛΑΛΗΣ (διαλαλητής), ΝΤΕΛΗΣ (παράφρονας), ΝΤΙΒΑΝΙ (κρεβάτι), ΝΤΟΥΒΑΡΙ (τοίχος), ΝΤΟΥΜΑΝΙ (καταχνιά-καπνός), ΝΤΟΥΝΙΑΣ (κόσμος-ανθρωπότητα), ΠΑΖΑΡΙ (αγορά-διαπραγμάτευση), ΠΑΝΤΖΑΡΙ (κοκκινογούλι-τεύτλο), ΠΑΤΖΟΥΡΙ (παραθυρόφυλλο), ΠΑΠΟΥΤΣΙ (υπόδημα), ΠΕΡΒΑΖΙ (πλαίσιο θυρών), ΠΙΛΑΦΙ (ρύζι), ΡΑΧΑΤΙ (ησυχία) ΣΑΚΑΤΗΣ (ανάπηρος), ΣΑΜΑΤΑΣ (θόρυβος), ΣΕΝΤΟΥΚΙ (κιβώτιο), ΣΕΡΤΙΚΟ (τσουχτερό, βαρύ), ΣΙΝΑΦΙ (συντεχνία, κοινωνική τάξη),
ΣΙΝΤΡΙΒΑΝΙ(πίδακας), ΣΙΡΟΠΙ (πυκνόρρευστο διάλυμα ζάχαρης), ΣΑΙΝΙ (ευφυής), ΡΟΥΣΦΕΤΙ (χαριστική εξυπηρέτηση), ΣΟΒΑΣ (ασβεστοκονίαμα), ΣΟΙ (καταγωγή-γένος), ΣΟΚΑΚΙ (δρόμος), ΣΟΜΠΑ (θερμάστρα), ΣΟΥΛΟΥΠΙ (μορφή-σχήμα), ΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία-συγκοπή), ΤΑΠΙ (χωρίς χρήματα), ΤΑΡΑΜΑΣ (αυγοτάραχο), ΤΑΣΑΚΙ (σταχτοδοχείο), ΤΑΧΙΝΙ (αλεσμένο σουσάμι), ΤΑΨΙ (μαγειρικό σκεύος), ΤΕΚΕΣ (καταγώγιο), TΕΜΠΕΛΗΣ (οκνηρός-ακαμάτης), ΤΕΡΤΙΠΙ (τέχνασμα-απάτη), ΤΕΦΑΡΙΚΙ (εκλεκτό-αριστούργημα), ΤΕΦΤΕΡΙ(κατάστιχο), ΤΖΑΜΙ (υαλοπίνακας-γυαλί), ΤΣΑΜΠΑ (δωρεάν), ΤΖΑΝΑΜΠΕΤΗΣ (κακότροπος-δύστροπος), ΤΟΠΙ (σφαίρα), ΤΟΥΛΟΥΜΙ (ασκός), ΤΟΥΛΟΥΜΠΑ (αντλία), ΤΟΥΜΠΕΚΙ (σιωπή), ΤΡΑΜΠΑ (ανταλλαγή), ΤΣΑΪΡΙ (λιβάδι-βοσκοτόπι), ΤΣΑΚΑΛΙ (θώς), ΤΣΑΚΙΡΗΣ (γαλανομάτης), ΤΣΑΚΜΑΚΙ (αναπτήρας), ΤΣΑΝΤΑ (δερμάτινη θήκη), ΤΣΑΝΤΙΡΙ (σκηνή), ΤΣΑΠΑΤΣΟΥΛΗΣ (ανοικοκύρευτος-άτσαλος), ΤΣΑΡΚΑ (επιδρομή-περιπλάνηση), ΤΣΑΝΤΙΖΩ (εξοργίζω-προσβάλω), ΤΣΑΧΠΙΝΗΣ(κατεργάρης-πονηρός), ΤΣΙΓΚΕΛΙ(αρπάγη-σιδερένιο άγκιστρο), ΤΣΙΦΟΥΤΗΣ-ΤΣΙΓΚΟΥΝΗΣ (φιλάργυρος), ΤΣΙΡΑΚΙ (ακόλουθος), ΤΣΙΣΑ(ούρα), ΤΣΙΦΤΗΣ (άψογος-ικανός), ΤΣΟΥΒΑΛΙ (σακί), ΤΣΟΥΛΟΥΦΙ (δέσμη μαλλιών), ΤΖΟΓΛΑΝΙ (νέος) ΤΣΟΠΑΝΗΣ (βοσκός) ΦΑΡΑΣΙ (φτυάρι-σκουπιδολόγος), ΦΑΡΣΙ (τέλεια-άπταιστα), ΦΥΝΤΑΝΙ(φυτώριο),
ΦΙΣΤΙΚΙ (πιστάκη), ΦΥΤΙΛΙ (θρυαλλίδα), ΦΟΥΚΑΡΑΣ (κακομοίρης-άθλιος), ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ (λεπτοκάρυο), ΦΡΑΝΤΖΟΛΑ (ψωμί), XABOYZA (δεξαμενή νερού), ΧΑΖΙ (ευχαρίστηση), ΧΑΛΑΛΙΖΩ (συγχωρώ), ΧΑΛΙ (άθλιο), ΧΑΛΙ (τάπητας), ΧΑΛΚΑΣ (κρίκος), ΧΑΜΑΛΗΣ(αχθοφόρος), ΧΑΝΙ (πανδοχείο), ΧΑΠΙ (καταπότι), ΧΑΡΑΜΙ (άδικα), ΧΑΡΜΑΝΗΣ (χασισοπότης), ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ (μικρό χρηματικό ποσό), ΧΑΒΑΣ (μουσικός σκοπός) ΧΑΦΙΕΣ(καταδότης), ΧΟΥΖΟΥΡΕΜΑ (ανάπαυση), ΧΟΥΊ(ιδιοτροπία), ΧΟΥΝΕΡΙ (πάθημα-εξαπάτηση).
Γιατί επιβίωσαν αυτοί οι τουρκισμοί στην ελληνική;
Οι λέξεις αυτές επιβίωσαν γιατί εξυπηρετούσαν άμεσες, καθημερινές ανάγκες επικοινωνίας σε ένα περιβάλλον όπου η συνύπαρξη (έστω και υπό καταπίεση) διαρκούσε αιώνες. Επιπλέον, ο προφορικός χαρακτήρας πολλών αυτών των λέξεων, και η χρήση τους σε λαϊκά στρώματα και σε άτυπα περιβάλλοντα (αγορά, χωριό, γειτονιά), τις ενσωμάτωσε στην καθημερινότητα.
Πολιτισμικό αποτύπωμα – λέξεις που κουβαλούν παραδόσεις
Πέρα από τη λειτουργική χρήση, πολλοί τουρκισμοί έχουν πλέον καταγραφεί ως λέξεις με συναισθηματική και πολιτισμική αξία. Για παράδειγμα, το καϊμάκι και το σερμπέτι δεν είναι απλώς γευστικές επιλογές – φέρουν αρώματα μιας παράδοσης κοινής για Βαλκάνιους και Ανατολίτες.
Η ύπαρξη τουρκικών λέξεων στη γλώσσα μας έχει κατά καιρούς προκαλέσει αντιδράσεις από υποστηρικτές της «γλωσσικής καθαρότητας». Ωστόσο, οι γλωσσολόγοι συμφωνούν: οι δανεισμοί είναι φυσική διαδικασία σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Και είναι ακριβώς αυτή η διαχρονική πολυγλωσσική αλληλεπίδραση που καθιστά τη γλώσσα έναν ζωντανό και εξελισσόμενο οργανισμό.
Η ελληνική γλώσσα έχει τεράστια ιστορική συνέχεια και δύναμη. Η ενσωμάτωση ξενικών στοιχείων, όπως οι τουρκισμοί, δεν την αποδυναμώνει – αντίθετα, αποκαλύπτει την ιστορική της πορεία και την ικανότητά της να μεταβολίζει, να ενσωματώνει και να εξελίσσεται.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
750 ευρώ σε 170.000 πολίτες - Πάρτε τα με μια μόνο αίτηση και όλα εξα αποστάσεως μέσω golearn
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 7/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
