Λεωνίδας Βουρλιώτης Σύμφωνα με ανακοινώσεις της Κίνησης Πανεπιστημιακής Αναβάθμισης, η λειτουργία των πανεπιστημίων στην Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρές παθογένειες, καθώς η εφαρμογή του νόμου 4957/2022 και των ΚΥΑ που τον συνοδεύουν καθυστερεί επί χρόνια, δημιουργώντας αβεβαιότητα για τα μέλη ΔΕΠ και τις διαδικασίες εκλογής και εξέλιξής τους.
Η ασάφεια των Μητρώων Γνωστικών Αντικειμένων οδηγεί σε αυθαιρεσίες και ανισότητες μεταξύ ομοειδών Τμημάτων σε διαφορετικά ΑΕΙ, ενώ η γραφειοκρατία και οι συνεχείς νομοθετικές τροποποιήσεις εμποδίζουν τη σωστή λειτουργία των πανεπιστημιακών οργάνων και τη στρατηγική προσέλκυση νέων επιστημόνων.
Παράλληλα, το νομοσχέδιο του Υπουργείου Άμυνας δημιουργεί αντικίνητρα για τη νέα γενιά επιστημόνων, περιορίζοντας την επιστροφή τους στην Ελλάδα και δυσχεραίνοντας την ανάπτυξη διεθνών ερευνητικών σταδιοδρομιών, ενώ η χώρα χάνει τη σύνδεσή της με το ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλής εξειδίκευσης.
Αναλυτικά:
Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Άμυνας με τίτλο «Χάρτης Μετάβασης των Ενόπλων Δυνάμεων στη Νέα Εποχή», που έχει κατατεθεί σε διαβούλευση από τις 20 Νοεμβρίου [1], περιλαμβάνει μεταξύ άλλων σημαντικές στρατολογικές ρυθμίσεις, που εγείρουν σοβαρά εμπόδια στην αντιμετώπιση της διαρροής – μη επιστροφής επιστημονικού δυναμικού και έχουν συνέπειες στη σταδιοδρομία των νέων Ελλήνων επιστημόνων που ζουν, εργάζονται και διακρίνονται στο εξωτερικό.
Οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, καθώς και η λογική του Υπουργείου όπως εκφράστηκε κατά την παρουσίασή του [2], αγνοούν πλήρως τις ιδιαιτερότητες της ακαδημαϊκής και επιστημονικής σταδιοδρομίας και αντιμετωπίζουν την παράταση στράτευσης ή την εξαγορά της θητείας σαν ένα «πονηρό» κόλπο σε βάρος των υπόλοιπων στρατευσίμων.
Συγκεκριμένα, προβλέπονται:
- Κατάργηση της χορήγησης αναβολής σε επιστήμονα που διαπρέπει (που παρέχονταν με απόφαση του υπουργού).
- Αυστηροποίηση των κριτηρίων για την ιδιότητα μόνιμου κατοίκου εξωτερικού, με συνέπεια όσοι μεταβαίνουν στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές και στη συνέχεια ακολουθούν ακαδημαϊκή ή ερευνητική σταδιοδρομία να μη μπορούν να λάβουν αναβολή ως μόνιμοι κάτοικοι. Με τη λήψη του διπλώματος, σε ένα σταυροδρόμι για τη ζωή τους και την επιστημονική εξέλιξή τους, θα χαρακτηρίζονται ανυπότακτοι.
- Αύξηση ορίου ηλικίας για εξαγορά θητείας των ανυπότακτων από το 33ο στο 40ό έτος, μέτρο που λειτουργεί τιμωρητικά και καθηλώνει τους νέους επιστήμονες σε καθεστώς περιορισμένης μετακίνησης για περισσότερο από μία δεκαετία, καθώς μειώνεται η δυνατότητα παρουσίας τους στην Ελλάδα από 30 σε 4 ημέρες ετησίως, οδηγώντας τους σε ουσιαστική αποκοπή από την χώρα, τις οικογένειές τους και τα ελληνικά επιστημονικά δίκτυα.
- Αύξηση του κόστους εξαγοράς από 900 σε 1500 € το μήνα
Είναι σαφές, δεδομένων και των γεωπολιτικών προκλήσεων, ότι το υπουργείο οφείλει να αντιμετωπίσει υφιστάμενες στρεβλώσεις, και να προχωρήσει σε εξορθολογισμό και θεσμική θωράκιση του στρατολογικού πλαισίου. Όμως η προσέγγισή του Υπουργείου είναι μονομερής, παρωχημένη και ελλιπής, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τον τρόπο με τον οποίο αναπαράγεται το επιστημονικό δυναμικό, τις ιδιαίτερες απαιτήσεις μιας διεθνούς ερευνητικής σταδιοδρομίας και την ανάγκη της Ελλάδας να διατηρήσει δεσμούς με το ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλής εξειδίκευσης που βρίσκεται στο εξωτερικό.
Αντί να ενισχύσει τη σχέση της χώρας με τη νέα γενιά επιστημόνων, η αλλαγή των κριτηρίων αναβολής και των ορίων εξαγοράς την διαρρηγνύει, δημιουργώντας αντικίνητρα επιστροφής και επιβαρύνοντας με τιμωρητικούς περιορισμούς όσους επιλέγουν την ακαδημαϊκή πορεία εκτός Ελλάδος.
Σε μια περίοδο που η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερο από ποτέ τη σύνδεση με τη διεθνή παραγωγή γνώσης και καινοτομίας, το νομοσχέδιο αποτυγχάνει να προτείνει μια σύγχρονη, στρατηγική και ρεαλιστική πολιτική για τη στράτευση των νέων επιστημόνων.
Καλούμε το Υπουργείο να επανεξετάσει συνολικά τις εν λόγω προβλέψεις και να αναπτύξει ένα στρατολογικό πλαίσιο που:
- Θα αναγνωρίζει την ελληνική επιστημονική διασπορά και την επιστημονική δραστηριότητά της ως στρατηγικό εθνικό πόρο,
- Θα παρέχει στρατολογικές ρυθμίσεις για τους νέους Έλληνες επιστήμονες συμβατές με τις απαιτήσεις μιας διεθνούς ερευνητικής σταδιοδρομίας, διατηρώντας τη σύνδεσή τους με την πατρίδα και διευκολύνοντας την επιστροφή τους, αντί να τη δυσχεραίνει και να τους αποκόπτει.
Η απουσία τέτοιας μέριμνας δεν συνιστά απλώς παράλειψη — αποτελεί στρατηγικό λάθος με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα.
Η αναπαραγωγή των μελών του ακαδημαϊκού προσωπικού, από την εκπόνηση διδακτορικού μέχρι την εκλογή και τις εξελίξεις στην ακαδημαϊκή ιεραρχία, καθώς και η εκλογή των μελών της διοίκησης, στο πλαίσιο της αυτοδιοίκησης, αποτελούν θεμελιώδεις και ταυτοτικές πανεπιστημιακές λειτουργίες.
Σε αυτές τις δύο θα βρούμε τις περισσότερες παθογένειες του πανεπιστημιακού συστήματος. Και τούτο διότι, σε αντίθεση με πανεπιστήμια που έχουν μακρά ακαδημαϊκή παράδοση, δεν έχει καθιερωθεί ένα σταθερό πλαίσιο κανόνων. Ιδίως τα τελευταία 10-15 χρόνια, το πανεπιστήμιο προσπαθεί να λειτουργήσει με ένα διαρκές νομοθετικό ράβε-ξήλωνε.
Δυστυχώς οι κανόνες του «παιχνιδιού» αλλάζουν κάθε τόσο και ακόμα χειρότερα περιέχουν μεταβατικές διατάξεις που θολώνουν την κατανόηση του τρόπου διεξαγωγής του «παιχνιδιού». Είναι σαν να παίζεις ποδόσφαιρο ή μπάσκετ και κάθε τόσο να αλλάζουν οι κανόνες για το πως μετράει το σκορ, τι επιτρέπεται και τι συνιστά παράβαση. Και ακόμα χειρότερο, να ξεκινά το παιχνίδι και οι κανόνες να αλλάζουν όσο παίζεται!
Προ δύο εβδομάδων δημοσιεύτηκε μία Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β’ 6119/17.11.2025) εφαρμοστική του νόμου 4957/2022 . Σωστά διαβάσατε, εκδόθηκε ΚΥΑ μετά από τρεισήμισι χρόνια! Χρειάστηκαν τρεις Υπουργοί Παιδείας, και περισσότεροι Υφυπουργοί και Γενικοί Γραμματείς για να εκδώσει η ίδια η Κυβέρνηση την εφαρμοστική απόφαση έναν δικό της νόμο! Και μάλιστα όχι με άμεση εφαρμογή αλλά με περιθώριο 10 εβδομάδων, από 1/1/26.
Όλα αυτά τα χρόνια τα μέλη ΔΕΠ συνέχιζαν να εκλέγονται με το μεταβατικό καθεστώς του ν.4957, δηλαδή με τις διαδικασίες του νόμου Γαβρόγλου του 2017, της προ-προηγούμενης Κυβέρνησης. Με τις διαδοχικές παρατάσεις και χωρίς να έχει εκδοθεί η ΚΥΑ, συνάδελφοι που ήθελαν να κριθούν με βάση το έργο τους και να εξελιχθούν δεν γνώριζαν αν και πότε θα εφαρμοστεί το νέο καθεστώς, δηλαδή ποιος και πώς θα τους κρίνει. Επίσης, για εκλογές σε νέες θέσεις, τα συλλογικά όργανα που ορίζουν τους κριτές (Συνελεύσεις και Σύγκλητοι) αδυνατούν να προγραμματίσουν την όποια πολιτική προσέλκυσης νέων συναδέλφων (όπως απαιτεί η καλή μας ΕΘΑΕΕ). Τέλος, οι Γραμματείες των Τμημάτων, με ελλιπές προσωπικό, προσπαθούν να βγάλουν άκρη με τον κυκεώνα νόμων, υπουργικών αποφάσεων, διευκρινιστικών εγκυκλίων κ.ο.κ, που υπερ-ρυθμίζουν και την πιο απλή διαδικαστική λεπτομέρεια.
Τα Μητρώα Γνωστικών Αντικειμένων που θεραπεύει κάθε ακαδημαϊκό Τμήμα θεσπίστηκαν ως εμβληματικός, κατά δήλωση της κυβέρνησης, κανόνας των διαδικασιών εκλογής και εξέλιξης καθηγητών στο πανεπιστήμιο. Και όμως, η ίδια κυβέρνηση του υπερ-ρυθμιστικού ν.4957 που ελέγχει όλες τις λεπτομέρειες, μετά από 40 μήνες απεφάνθη ότι τα Μητρώα Γνωστικών Αντικειμένων θα τα ορίζουν τα Τμήματα με τρόπο ακαθόριστο: «δεν δύναται να έχουν πολύ στενό εύρος, ούτε να αποτελούν υποσύνολο άλλου γνωστικού αντικείμενου» (ΚΥΑ άρθρο 2). Και προκύπτει το εξής τραγελαφικό: άλλα γνωστικά αντικείμενα να έχει ένα Τμήμα σε ένα ΑΕΙ και άλλα να έχει το ίδιο Τμήμα σε άλλο ΑΕΙ. Δηλαδή αλλιώς θα ορίζονται τα γνωστικά πεδία στο Μαθηματικό, στο Φυσικό, στο Οικονομικό, στο Παιδαγωγικό σε ένα ΑΕΙ και εντελώς διαφορετικά στα ίδια Τμήματα σε ένα άλλο ΑΕΙ. Αυτό σημαίνει ότι και τα Μητρώα Εκλεκτόρων διαφέρουν από Πανεπιστήμιο σε Πανεπιστήμιο για ομοειδή Τμήματα. Με αποτέλεσμα, ένας καθηγητής στο ένα Τμήμα να θεωρείται συναφής με το γνωστικό αντικείμενο και στο άλλο άσχετος! Και τότε η κλήρωση εκλεκτόρων τι νόημα έχει, και πως αυτή διασφαλίζει την αμεροληψία της σύνθεσης του εκλεκτορικού και την αντικειμενικότητα της κρίσης που απαιτεί ο νόμος; Αντί για την ασάφεια της ΚΥΑ και την αυθαιρεσία που επιτρέπει, τα καθιερωμένα γνωστικά πεδία θα πρέπει να ορίζονται στα ίδια Τμήματα από κοινού ίδια και να αντιστοιχίζονται σε αυτά τα γνωστικά αντικείμενα των εκλεκτόρων με χαρακτηρισμό ιδίου ή συναφούς.
Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, η ΚΥΑ ορίζει (αρ.13) ότι το παλαιό καθεστώς εφαρμόζεται σε «διαδικασίες εκλογής ή εξέλιξης σε θέσεις νέων μελών Δ.Ε.Π. των οποίων η προκήρυξή τους δημοσιεύεται έως 31.12.2025», ενώ το άρθρο 463 παρ. 4 του ν.4957/2022, όπως τροποποιήθηκε ήδη επτά φορές, με τελευταία στις 26/6/2025, ορίζει ότι «οι εξελίξεις υπηρετούντων μελών ΔΕΠ που γίνονται κατόπιν αιτημάτων υποβληθέντων έως 31/10/2025 υπάγονται στο καθεστώς της ΥΑ της 27/1/2017». Και ποιο καθεστώς ισχύει για όσους υπέβαλαν αίτηση εξέλιξης μέχρι τις 31/10 και για λόγους γραφειοκρατικούς δεν δημοσιεύτηκε ακόμη η προκήρυξη τους; Θα μας το διευκρινίσει κάποια νιοστή εγκύκλιος βεβαίως.
Το Υπουργείο Παιδείας οφείλει να αντιμετωπίζει με σοβαρότητα, έγκαιρα και χωρίς προχειρότητες τις απαιτήσεις του θεσμικού πλαισίου των πανεπιστημίων.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 6/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
