Χρήστος Κάτσικας Πριν λίγες μέρες η η αιφνιδιαστική συγχώνευση 30 τμημάτων, που ανακοινώθηκε έναν μήνα μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς και η διαμαρτυρία των εκπαιδευτικών έξω από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας, συνοδεύτηκε από απρόκλητη επίθεση των ΜΑΤ. Μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί δέχθηκαν χημικά και βομβίδες κρότου-λάμψης
Το ίδιο χρονικό διάστημα, λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, ένα μήνα μετά τη συγχώνευση τμημάτων στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Ραφήνας, γονείς της Β’ τάξης περιγράφουν μια εικόνα που δεν χωράει στις ψυχρές ανακοινώσεις του Υπουργείου: αποσυντονισμένα παιδιά, διαταραγμένο κλίμα στην τάξη, μαθητές με νευροδιαφορετικότητα που βυθίζονται στην αμηχανία και τη σύγχυση, και εκπαιδευτικούς που δίνουν μάχη χωρίς όπλα.
Η επιστολή τους είναι μια κραυγή αγωνίας, αλλά και ένα ντοκουμέντο για το πώς οι «συγχωνεύσεις» μεταφράζονται στην πράξη: όχι σε καλύτερη οργάνωση ή ορθολογική διαχείριση πόρων, αλλά σε κλονισμένη παιδική ψυχολογία, χαμένη χαρά για το σχολείο, φόβο και ένταση μέσα στις αίθουσες.
Αυτό που συνέβη στη Ραφήνα είναι καθρέφτης ενός ευρύτερου προβλήματος:
Η πολιτεία αντιμετωπίζει το δημόσιο σχολείο σαν διοικητική δομή, όχι σαν ζωντανό οργανισμό.
Η λογιστική του Υπουργείου και η λογική του παιδιού
Οι συγχωνεύσεις παρουσιάζονται ως αναγκαίο κακό. «Δεν περισσεύουν δάσκαλοι, πρέπει να γίνουν εξορθολογισμοί», λένε οι αρμόδιοι. Μόνο που ο “εξορθολογισμός” αυτός σπάει πάνω στα θρανία επτάχρονων παιδιών.
Η παιδεία δεν είναι επιχείρηση. Δεν μπορεί να αποτιμάται με δείκτες αποδοτικότητας.
Όταν το Υπουργείο βλέπει 25 μαθητές ως “κανονικό τμήμα”, ο δάσκαλος βλέπει 25 διαφορετικές προσωπικότητες. Και το παιδί βλέπει μια τάξη όπου δεν προλαβαίνει να ακουστεί.
Η σταθερότητα αποτελεί θεμέλιο της μάθησης. Στο δημοτικό σχολείο, όπου το παιδί διαμορφώνει την αίσθηση του «ανήκειν» και της συνέχειας, η ρουτίνα λειτουργεί ως προστατευτικό πλαίσιο. Όταν όμως ένα τμήμα συγχωνεύεται, τα παιδιά χάνουν την τάξη τους, τον δάσκαλό τους, το γνώριμο περιβάλλον, και συχνά αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν τις φιλίες τους και τις δυναμικές ρόλους μέσα στη νέα ομάδα.
Όπως παρατηρεί μια δασκάλα με 20ετή εμπειρία: «Η συγχώνευση ενός τμήματος είναι σαν να ξεκινάς τη σχολική χρονιά από την αρχή, αλλά χωρίς τον χρόνο και τη διάθεση να ξαναχτίσεις σχέσεις εμπιστοσύνης. Τα παιδιά αισθάνονται ότι τιμωρούνται για κάτι που δεν φταίνε.»
Η συγχώνευση ως παιδαγωγική απώλεια
Η παιδική ηλικία, και ειδικά η περίοδος των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, είναι το θεμέλιο της σχέσης του παιδιού με τη μάθηση. Εκεί γεννιέται η περιέργεια, η εμπιστοσύνη στον δάσκαλο, η ασφάλεια μέσα στην ομάδα. Όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται απότομα —όπως με τη συγχώνευση δύο τμημάτων— οι συνέπειες δεν είναι απλώς διοικητικές. Είναι υπαρξιακές.
Παιδιά με διαφορετικά επίπεδα ωριμότητας, κοινωνικών δεξιοτήτων ή μαθησιακών αναγκών ρίχνονται ξαφνικά στο ίδιο «καζάνι». Εκεί, το παιδί που χρειάζεται χρόνο για να εκφραστεί, χάνεται στη φασαρία· το παιδί με αυξημένες ανάγκες υποστήριξης βιώνει την απόρριψη· ενώ το παιδί που ως τότε αγαπούσε το σχολείο, αρχίζει να το συνδέει με άγχος.
Η λέξη «τάξη» χάνει το νόημά της, γιατί δεν υπάρχει πια ούτε τάξη ούτε ρυθμός. Υπάρχει μια αρένα διαχείρισης, όπου ο εκπαιδευτικός παλεύει να επιβάλει μια στοιχειώδη ηρεμία, θυσιάζοντας τον παιδαγωγικό στόχο.
Η σιωπηλή φθορά των εκπαιδευτικών
Οι δάσκαλοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι ανάμεσα στο καθήκον και στο αδύνατο.
Οφείλουν να διδάξουν, να εμψυχώσουν, να προστατέψουν — και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζουν 25 ή 27 διαφορετικές προσωπικότητες, ανάμεσά τους και παιδιά με ειδικές ανάγκες που χρειάζονται ατομική προσέγγιση.
Όταν το κράτος ζητά να «εξορθολογιστεί το σύστημα», ο εκπαιδευτικός μετατρέπεται άθελά του σε διαχειριστή κρίσεων. Δεν είναι αυτός που εμπνέει, αλλά αυτός που «σώζει τη μέρα». Η δημιουργικότητα πνίγεται μέσα στην ανάγκη επιβολής της τάξης.
Πίσω από κάθε παιδί που γυρίζει σπίτι κλαμένο, πίσω από κάθε γονιό που γράφει επιστολές απόγνωσης, υπάρχει ένας δάσκαλος που νιώθει πως απέτυχε — όχι επειδή δεν προσπάθησε, αλλά επειδή το σύστημα δεν του επέτρεψε να πετύχει.
Τα παιδιά δεν είναι λογιστικά μεγέθη
Η επιστολή των γονέων της Ραφήνας καταλήγει με μια φράση που θα έπρεπε να γίνει τίτλος μιας εθνικής αυτοκριτικής: «Η ασφάλεια των παιδιών μας είναι πάνω από όλα, απέναντι σε κάθε οικονομικό προγραμματισμό που τα αντιμετωπίζει ως στυγνό αριθμό.»
Πίσω από κάθε «συγχώνευση τμήματος» υπάρχουν δεκάδες τέτοιες ιστορίες. Σχολεία που στενάζουν, παιδιά που χάνουν τη φωνή τους, εκπαιδευτικοί που απογοητεύονται, γονείς που βλέπουν τη σχολική καθημερινότητα να μετατρέπεται σε ψυχολογική δοκιμασία.
Οι αριθμοί ίσως να «βγαίνουν» στα χαρτιά. Αλλά το τίμημα το πληρώνει η παιδική ψυχή — που δεν χωρά σε πίνακες Excel.
Η παιδαγωγική δεν συγχωνεύεται
Κάθε φορά που συγχωνεύεται ένα τμήμα, δεν «εξοικονομείται» απλώς ένας δάσκαλος. Χάνεται μια μικρή κοινότητα. Μια δυναμική που είχε χτιστεί, μια σχέση εμπιστοσύνης, μια παιδαγωγική ροή.
Το αίτημα των γονέων της Ραφήνας δεν είναι συντεχνιακό ούτε τοπικό. Είναι μια υπενθύμιση ότι το σχολείο δεν είναι μηχανισμός, αλλά ζωντανός οργανισμός. Και κάθε οργανισμός χρειάζεται φροντίδα, όχι περικοπές.
Αν η Πολιτεία επιλέξει να βλέπει τα παιδιά ως αριθμούς, τότε θα πρέπει να αναλάβει και την ευθύνη για τα ραγισμένα βλέμματα των επτάχρονων που δεν θέλουν πια να πάνε σχολείο.
Κι αυτό, κανένας «οικονομικός σχεδιασμός» δεν μπορεί να το δικαιολογήσει.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παραλήρημα Λατινοπούλου: Σκουπίδια οι Εκπαιδευτικοί - Να απολυθούν - Ζήτω ο Μεταξάς (Βίντεο)
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
