Είναι λυπηρό να βλέπει και να διαπιστώνει κανείς με τα ίδια του τα μάτια την αποσύνθεση μιας από τις παλιότερες σχολές της Ελλάδας, της ιστορικής Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, μιας σχολής που όλοι αγαπήσαμε. Ως απόφοιτος της Σχολής για πάνω από 20 χρόνια, σε διαρκή επαφή με την δράση της και σε επίσημη συνεργασία, κάποιες φορές, μαζί της, ως εν ενεργεία καλλιτέχνης και επιμελητής, διαπίστωσα την πορεία της διαδοχικής της απαξίωσης έως τον ραγδαίο κατήφορο των τελευταίων ετών.
Για να γίνει σαφής αυτός ο κατήφορος είναι απαραίτητη μια σύντομη αναφορά σε τούτην την ιστορία την οποία προανέφερα. Η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (ΑΣΚΤ) ιδρύθηκε το 1837 ως “Σχολείο των Τεχνών”, μόλις ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποτελώντας έναν από τους παλαιότερους εκπαιδευτικούς θεσμούς της νεότερης Ελλάδας. Με στέγη το Πολυτεχνείο στην οδό Πατησίων, λειτούργησε εξ αρχής ως η καρδιά της καλλιτεχνικής παιδείας και της πολιτιστικής αναγέννησης των Ελλήνων, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνικής μας ταυτότητας.
Αρχικά, στο «Σχολείο των Τεχνών» καλλιεργούνταν τόσο οι εφαρμοσμένες όσο και οι καλές τέχνες, ενώ από το 1910, με πρωτοβουλία του τότε πρύτανη Γεωργίου Ιακωβίδη, η Σχολή αποκτά την αυτονομία της και αναβαθμίζεται σε Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, κατακτώντας πλήρη ακαδημαϊκό χαρακτήρα. Από τα εργαστήριά της πέρασαν κορυφαίοι Έλληνες δημιουργοί όπως ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Γύζης, ο Ιακωβίδης, ο Παρθένης, ο Μπουζιάνης, ο Πικιώνης, ο Εγγονόπουλος, ο Τσαρούχης, ο Μόραλης, ο Κανιάρης , ο Κουνέλης, ο Τέτσης, ο Κεσσανλής, ο Μυταράς, ο Φασιανός, ο Κοκκινίδης, ο Μπότσογλου, ο Λάππας και πολλοί άλλοι, κάποιοι εκ των οποίων διετέλεσαν ως καθηγητές ή πρυτάνεις της, καθορίζοντας το γίγνεσθαι της νεοελληνικής τέχνης και τις αξίες της πνευματικής μας ζωής, διαμορφώνοντας γενιές σημαντικότατων δασκάλων. Καθ’ όλη δε τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η ΑΣΚΤ υπήρξε χώρος ελεύθερου πνευματικού διαλόγου, αδέσμευτης έκφρασης και πυρήνας κοινωνικής αφύπνισης, ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικών και πολιτικών αναταράξεων.
Η παραδοσιακή έδρα της Σχολής, όπου σήμερα βρίσκεται η σημερινή πρυτανεία και ασκούνται κάποιες διοικητικές λειτουργίες, ήταν στο Πολυτεχνείο της οδού Πατησίων, ενώ από το 1992, στεγάστηκε στις ανακαινισμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της οδού Πειραιώς 256. Εκεί έζησα κι εγώ την πρώτη λειτουργία των σύγχρονων εργαστήριων ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, πολυμέσων και νέων τεχνολογιών, ενώ οι σύγχρονοι και ευρύχωροι εκθεσιακοί της χώροι πρόβαλαν το έργο σημαντικών καλλιτεχνικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, παραλλήλως με το έργο των φοιτητών και των εργαστηρίων της σχολής.
Σήμερα, αυτό το κορυφαίο δημόσιο ίδρυμα εικαστικών σπουδών στην Ελλάδα, με την διεθνή αναγνώριση και την έντονη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, παραπαίει. Ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει την υποβάθμιση του, η οποία δεν στερείται δημοσίων συγκρούσεων και αντεγκλήσεων. Οι καταγγελίες κακοδιαχείρισης και αδιαφάνειας εναντίων της διοίκησης, οι παραιτήσεις καθηγητών από όργανα αποφάσεων, οι αντιδράσεις των φοιτητών – των οποίων οι αγώνες έχουν μια εκτενή παράδοση – χτυπάνε κόκκινο, ενώ η πραγματική εικόνα της σχολής θυμίζει βομβαρδισμένο ερείπιο, όσο κι αν ετούτο «διασκεδάζεται» από τις αστείες δικαιολογίες των υπευθύνων. Και μέσα σε όλα αυτά, βέβαια, καθόλου δεν μπορεί να αποκρυφτεί κείνη η υποφαινόμενη τάση συρρίκνωσης: Στις πρόσφατες εισαγωγικές εξετάσεις της Σχολής η μαζική «σφαγή των νηπίων» επέτρεψε τον μικρότερο αριθμό επιτυχόντων εδώ και δεκαετίες στην σχολή (μόλις 76 φοιτητές, κόντρα μάλιστα και στο ΦΕΚ του 2023 που ορίζει σαφώς αυτόν τον αριθμό σε 110, μαζί με το παγκοσμίως παράδοξο να έχουμε επιτυχόντες χωρίς την ταυτόχρονη ανακοίνωση των βαθμολογιών)! Την ίδια στιγμή, πολλά εκ των υποχρεωτικών εργαστήριων συγχωνεύονται ενώ άλλα παραμένουν ανενεργά ελλείψει φροντίδας προσλήψεων.
Προς τι λοιπόν μια τέτοια εξέλιξη; Είναι δυνατό μήπως η διοίκηση της σχολής ή το υπουργείο να αρνηθεί κάθε ευθύνη για την παρούσα κατάσταση; Πως μπορεί να δικαιολογηθεί για παράδειγμα κείνη η απομείωση του εκπαιδευτικού δυναμικού μέσα σε τούτο το χάλι, όταν η σχολή τέχνης με το μεγαλύτερο μέγεθος αποφασίζει να περιορίσει τον αριθμό εισακτέων που φτάνει να είναι δραματικά μικρότερος από κάθε άλλη σαφώς μικρότερη σχολή της Ελλάδας (Ιωάννινα 151 εισακτέοι, Θεσσαλονίκη 122, Φλώρινα 122); Είναι μήπως λανθασμένη η υπόνοια πως τούτη η τάση συρρίκνωσης και υποβάθμισης εντάσσεται στην γενικότερη πολιτική απαξίωσης του δημόσιου πανεπιστημίου, μια πολιτική που έχει ως στόχο την ενίσχυση των ιδιωτικών ιδρυμάτων εις βάρος των συμφερόντων των λαϊκών μαζών, των οποίων οι θυσίες της υπερφορολόγησης τους χάνουν κάθε αντίκρισμα;
Επειδή λοιπόν τα πράγματα συνδέονται ακριβώς μεταξύ τους και όλα σχετίζονται με την γενικότερη πολιτικό-κοινωνική κατάσταση, είναι δύσκολο κάποιος να μην υποθέσει τέτοιους συσχετισμούς. Ωστόσο είναι λυπηρή η συνειδητοποίηση, πως κάθε οχυρό που αποτελούσε κάποτε θεσμική και εθνική κατάκτηση, πως κάθε λαμπρό επίτευγμα τούτης της χώρας, καταρρέει σήμερα με ένταση, ισοπεδώνοντας κάθε πνευματική αξία πάνω στον βωμό κάποιων συγκεκριμένων ανήθικων χρηματικών συμφερόντων.
Ο Κωνσταντίνος Αγγέλου είναι εικαστικός, επιμελητής, εκπαιδευτικός.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
