Χρήστος Κάτσικας Η χώρα μας γερνάει. Το δημογραφικό αναγνωρίζεται εδώ και χρόνια ως «ωρολογιακή βόμβα» για την κοινωνία και την οικονομία. Κι όμως, σε έναν τομέα που θα περίμενε κανείς να υπάρχει ευαισθησία — την εκπαίδευση — βρίσκουμε μια από τις πιο σκληρές αντιφάσεις: χιλιάδες αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, άνθρωποι που υπηρετούν την παιδεία από άκρη σε άκρη της Ελλάδας, αντιμετωπίζονται με όρους που στην πράξη τους στερούν το δικαίωμα στη δημιουργία οικογένειας.
Πραγματικά ενώ η Ελλάδα χρειάζεται νέες γενιές για να σταθεί σε βάθος χρόνου οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζονται με όρους που κυριολεκτικά τους καθιστούν αναβλητικούς γονείς.
Ο δάσκαλος-«νομάδας»
Για δεκαετίες, οι αναπληρωτές γυρίζουν από νησί σε νησί, από βουνό σε βουνό, με μια βαλίτσα στο χέρι. Σήμερα Κάλυμνος, αύριο Έβρος, μεθαύριο Κρήτη. Η αβεβαιότητα είναι μόνιμη: κανείς δεν ξέρει πού θα βρεθεί την επόμενη σχολική χρονιά. Η λέξη «σπίτι» γίνεται σχετική.
Πίσω από αυτή τη συνεχή μετακίνηση, κρύβεται μια σιωπηλή θυσία: οι προσωπικές τους ζωές μένουν στον πάγο. Πόσο εύκολο είναι να δημιουργήσεις οικογένεια όταν κάθε Σεπτέμβρη βρίσκεσαι σε άλλο μέρος;
Οι ανύπαρκτες άδειες μητρότητας και ανατροφής
Αν ο αναπληρωτής αποφασίσει να κάνει το βήμα, βρίσκει μπροστά του ένα σχεδόν ανυπέρβλητο εμπόδιο: οι άδειες μητρότητας και ανατροφής που προβλέπονται για μόνιμους υπαλλήλους, απλά δεν ισχύουν για εκείνον στον ίδιο βαθμό.
Η αναπληρώτρια μητέρα δικαιούται μόλις λίγες εβδομάδες άδειας και χωρίς καμία εγγύηση επιστροφής στον ίδιο τόπο ή σχολείο. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η γέννηση ενός παιδιού ισοδυναμεί με απώλεια της εργασίας.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι χιλιάδες νέες δασκάλες και νηπιαγωγοί αναγκάζονται να αναβάλλουν τη μητρότητα επ’ αόριστον.
Το δημογραφικό μέσα από τα μάτια των εκπαιδευτικών
Εδώ συναντώνται δύο μεγάλα εθνικά προβλήματα:
Από τη μία, το δημογραφικό. Η Ελλάδα μετρά κάθε χρόνο λιγότερες γεννήσεις και περισσότερους θανάτους.
Από την άλλη, η εκπαίδευση. Ο κορμός της στελεχώνεται για χρόνια από «περαστικούς» δασκάλους που, ενώ δίνουν ψυχή στις τάξεις, δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους συναδέλφους τους.
Η πολιτεία ζητά από τους νέους να κάνουν παιδιά, αλλά την ίδια στιγμή κρατά ένα μεγάλο κομμάτι του πιο μορφωμένου και κοινωνικά ευαίσθητου δυναμικού — τους εκπαιδευτικούς — σε καθεστώς που ουσιαστικά τους αποθαρρύνει από το να γίνουν γονείς.
Γιατί πολλοί τεκνοποιούν αμέσως μετά τον διορισμό
Η εξήγηση είναι απλή: όταν, έπειτα από δέκα ή δεκαπέντε χρόνια περιπλάνησης, ο αναπληρωτής διοριστεί ως μόνιμος, αποκτά επιτέλους πρόσβαση στο καθεστώς αδειών που ισχύει για όλους τους δημόσιους υπαλλήλους.
Τότε, πολλές φορές στα 35 ή 40 τους, οι εκπαιδευτικοί σπεύδουν να κάνουν οικογένεια. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσοστά γεννήσεων στους νεοδιόριστους είναι υψηλά. Πρόκειται για μια «καθυστερημένη» μητρότητα και πατρότητα που δεν οφείλεται σε προσωπική επιλογή, αλλά σε ένα άδικο θεσμικό πλαίσιο.
Αντίφαση που πληρώνει η κοινωνία
Η Ελλάδα ζητά λύσεις για το δημογραφικό, αλλά η ίδια εμποδίζει έμπρακτα ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να τεκνοποιήσει. Ο δάσκαλος που δίνει το είναι του για τα παιδιά των άλλων, συχνά δεν έχει την ευκαιρία να φροντίσει τα δικά του.
Αν πραγματικά θέλουμε να στηρίξουμε την οικογένεια και να αντιμετωπίσουμε το δημογραφικό, η αρχή πρέπει να γίνει από εδώ: ισότιμα δικαιώματα στους εκπαιδευτικούς, μόνιμους και αναπληρωτές. Γιατί κάθε παιδί που δεν γεννιέται εξαιτίας θεσμικών αδικιών, δεν είναι απλώς απώλεια για τον εκπαιδευτικό· είναι απώλεια για το μέλλον της χώρας.
Ένα ηθικό και κοινωνικό δίδαγμα
Όταν ένας αναπληρωτής αποφεύγει να τεκνοποιήσει όσο είναι στην αβεβαιότητα, ή όταν “καταφεύγει” στη χρήση νόμου των μόνιμων όταν διορίζεται, δεν είναι προσωπικές επιλογές· είναι συνέπειες θεσμικής αδικίας.
Αν η χώρα θέλει να ανασάνει δημογραφικά, αν θέλει να επενδύσει στο μέλλον της, δεν αρκεί να μιλάμε· πρέπει να διορθώσουμε αυτά που κάνει λογική: ισότιμες άδειες, σταθερότητα τόπου, δικαίωμα στην οικογένεια για κάθε εκπαιδευτικό — αναπληρωτή και μόνιμο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Ζητούνται Πιστοποιημένοι Εκπαιδευτές Ενηλίκων (Οικομολόγοι) με πολύ μεγάλες αμοιβές
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
