Χρήστος Κάτσικας Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα φαινόμενο που δύσκολα περνά απαρατήρητο: όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και στελέχη εκπαίδευσης επιλέγουν είτε να παραιτηθούν από τη θέση τους είτε να ζητήσουν άδεια άνευ αποδοχών. Δεν πρόκειται για μια απλή στατιστική. Είναι το αποτύπωμα μιας σιωπηλής, αλλά ηχηρής κραυγής.
Να το ξαναπούμε. Η κατάσταση στα ελληνικά σχολεία μοιάζει με χιονοστιβάδα που επιταχύνει επικίνδυνα. Στις σχολικές μονάδες της χώρας επικρατεί έντονη πίεση, συναισθηματική εξάντληση και αυξανόμενη διοικητική αυθαιρεσία, που οδηγεί στελέχη της εκπαίδευσης και απλούς εκπαιδευτικούς σε παραίτηση ή άδεια άνευ αποδοχών.
Για έναν δάσκαλο, για έναν διευθυντή σχολείου, για έναν σύμβουλο εκπαίδευσης, η απόφαση να αποχωρήσει από μια θέση ευθύνης δεν είναι ποτέ εύκολη. Δεν είναι «δουλειά» μόνο· είναι κομμάτι της ζωής, της ταυτότητάς τους, των μαθητών που αφήνουν πίσω. Όταν λοιπόν τόσοι πολλοί κάνουν αυτό το βήμα, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθούμε: τι συμβαίνει;
Οι λόγοι πίσω από την απόφαση
Η καθημερινότητα στο σχολείο έχει γίνει ασφυκτική. Το βάρος της γραφειοκρατίας, η διαρκής απαίτηση για προσαρμογή σε νέες οδηγίες και δράσεις, η συρρίκνωση του καθαρού παιδαγωγικού χρόνου, όλα αυτά οδηγούν σε κόπωση. Πολλοί εκπαιδευτικοί νιώθουν πως το σχολείο δεν τους αφήνει πια να είναι εκείνο που κάποτε ονειρεύτηκαν: ένας χώρος μάθησης, διαλόγου και δημιουργίας.
Οι άδειες άνευ αποδοχών, που αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, είναι συχνά η απέλπιδα προσπάθεια να ανακτήσει κανείς ισορροπία. Να βρει χρόνο για τον εαυτό του, για την οικογένειά του, για μια δεύτερη επαγγελματική διαδρομή. Μερικοί μάλιστα επιλέγουν να φύγουν στο εξωτερικό, αναζητώντας συνθήκες που να αναγνωρίζουν τον κόπο τους.
Τα στοιχεία που ανησυχούν
Σύμφωνα με την ανακοίνωση των αιρετών της ΔΑΚΕ (δηλαδή της συνδικαλιστικής παράταξης του κυβερνώντος κόμματος) στο Ανώτερο Περιφερειακό Υπηρεσιακό Συμβούλιο πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αττικής (ΑΠΥΣΠΕ) Χρήστου Τρανού και Σωτήρη Γεωργόπουλου, η εικόνα είναι αποκαλυπτική:
Μόλις δύο χρόνια μετά τις τελευταίες επιλογές στελεχών εκπαίδευσης, 202 διευθυντές σχολείων και προϊσταμένες νηπιαγωγείων έχουν παραιτηθεί.
Παράλληλα, 282 εκπαιδευτικοί έχουν πάρει άδεια άνευ αποδοχών, αναζητώντας άλλους επαγγελματικούς δρόμους — ακόμη και στο εξωτερικό.
«Αναρωτιόμαστε τι άλλο πρέπει να συμβεί για να αντιληφθεί η ηγεσία του ΥΠΑΙΘΑ την κατάσταση που έχει δημιουργήσει στο μεγαλύτερο ΑΠΥΣΠΕ της πατρίδας μας με την εφαρμοζόμενη πολιτική», σημειώνουν οι δύο αιρετοί.
Το ανθρώπινο πρόσωπο των παραιτήσεων
Πίσω από κάθε παραίτηση υπάρχει μια προσωπική ιστορία. Ο διευθυντής που κουράστηκε να λειτουργεί περισσότερο σαν «διαχειριστής χαρτιών» παρά σαν ηγέτης μιας σχολικής κοινότητας. Η εκπαιδευτικός που ένιωσε πως η φλόγα μέσα της έσβηνε από τη συνεχή απαξίωση. Ο νέος καθηγητής που πήρε άδεια για να δουλέψει αλλού, γιατί δεν άντεξε τη μόνιμη ανασφάλεια.
Όλοι αυτοί δεν είναι απλώς αριθμοί. Είναι οι δάσκαλοι που θα θέλαμε να έχουμε για τα παιδιά μας, οι άνθρωποι που σήκωσαν στις πλάτες τους τη δημόσια εκπαίδευση. Και τώρα, με τη στάση τους, μας λένε πως κάτι πρέπει να αλλάξει.
Η προσωπική διάσταση των παραιτήσεων είναι συγκλονιστική.
Ένα στέλεχος εκπαίδευσης που παραιτήθηκε πρόσφατα το θέτει ωμά: «Δεν είναι μόνο ο μισθός. Είναι ότι με τη νέα νομοθεσία απαιτούσαν να είμαι κάτι ανάμεσα σε μάνατζερ σε πολυεθνική εταιρεία και σε επιστάτης σε φυλακή. Έτρεχα πίσω από εγκυκλίους και ελέγχους. Η χαρά της δουλειάς χάθηκε».
«Ύστερα από 25 χρόνια στην τάξη, ένιωσα ότι περνούσα περισσότερες ώρες σε πλατφόρμες και φόρμες παρά με τους μαθητές μου. Δεν παραιτήθηκα από το σχολείο. Παραιτήθηκα από ένα σύστημα που με ήθελε υπάλληλο γραφείου», λέει φιλόλογος από την Αθήνα.
«Πήρα άδεια άνευ αποδοχών γιατί χρειαζόμουν ανάσα. Σκεφτείτε: να ξυπνάς και να νιώθεις βάρος πριν δεις τα παιδιά σου στην τάξη. Δεν είναι φυσιολογικό», αναφέρει δασκάλα από τη Θεσσαλονίκη.
Η υπερφόρτωση καθηκόντων, η αδιάκοπη εισαγωγή νέων δράσεων χωρίς στήριξη, οι απειλές του υπουργείου και το κυνήγι των αξιολογητών και βέβαια η οικονομική πίεση δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα. Οι εκπαιδευτικοί νιώθουν ότι τους ζητούν συνεχώς περισσότερα, με λιγότερα μέσα και λιγότερη εμπιστοσύνη.
Ένα σήμα κινδύνου, αλλά και μια ευκαιρία
Αν δούμε το φαινόμενο μόνο σαν «διαρροή προσωπικού», θα χάσουμε την ουσία. Στην πραγματικότητα, είναι ένας καθρέφτης. Δείχνει πως οι εκπαιδευτικοί ζητούν περισσότερο σεβασμό, περισσότερη εμπιστοσύνη, λιγότερη εξάντληση και πιο ουσιαστικό ρόλο μέσα στο σχολείο.
Οι παραιτήσεις και οι άδειες άνευ αποδοχών είναι το καμπανάκι που λέει ότι η εκπαίδευση χρειάζεται φροντίδα. Όχι μόνο στα προγράμματα σπουδών και στις μεταρρυθμίσεις, αλλά και στις ψυχές των ανθρώπων που τη στηρίζουν.
Ίσως η μεγαλύτερη απώλεια δεν είναι ότι φεύγουν οι εκπαιδευτικοί. Είναι ότι χάνεται η ελπίδα τους. Κι αν κάτι πρέπει να ανακτηθεί, δεν είναι μόνο οι θέσεις εργασίας, αλλά η πίστη πως το σχολείο μπορεί να είναι ξανά χώρος χαράς, δημιουργίας και πραγματικής παιδαγωγικής σχέσης.
Γιατί στο τέλος, η εκπαίδευση δεν είναι κτίρια ούτε νόμοι. Είναι άνθρωποι. Και όταν αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν, αφήνουν πίσω τους ένα κενό που καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να καλύψει.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 30/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
