Οι έμφυλες ταυτότητες στην εκπαίδευση και η κατάργηση της θεματικής εβδομάδας

Η προ ολίγων ημερών κατάργηση της θεματικής εβδομάδας στα σχολεία, ενός θεσμού που εισήχθη το 2016 και αφορούσε στην ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων με μια ολιστική, συμμετοχική και διαθεματική διάσταση, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία, η υγεία, το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι η απόληξη μιας μακράς διαδικασίας. Προστίθεται στην εκκωφαντική απουσία συστηματικού μαθήματος σεξουαλικής αγωγής, στην διάχυτη και πυκνή ομοφοβία της ελληνικής εκπαίδευσης και στην αορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων από όλες τις τυπικές μορφές της εκπαίδευσης. Είναι μια απόφαση που θα τη συμπύκωνε άριστα ο πολιτευτής του κυβερνώντος κόμματος Χάρης Ρώμας με το “εμπρός πίσω”.

Παρά τις νησίδες ελευθερίας που ηρωικά ανοίγουν οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί, παρά την πραγματική δίψα του μαθητικού σώματος να διαπραγματευτεί κεντρικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης και εμπειρίας όπως το φύλο και η σεξουαλικότητα, η ελληνική εκπαίδευση παραμένει ένα απόρθητο ομοφοβικό οχυρό. Θα προσπαθήσω να φωτίσω κάποιες όψεις του.

Εν αρχή ην τα έμφυλα στερεότυπα. Και μόνο στο άκουσμα της λέξης γκέι, αντανακλαστικά πανικού, πειθάρχησης και καταστολής είναι ικανά να ξυπνήσουν.

“Κατά τη διάρκεια μαθήματος Θεατρικού Παιχνιδιού και Δημιουργικής Γραφής στην Έκτη Τάξη δημοτικού σχολείου της περιφέρειας, ένας μικρός μαθητής τιμωρήθηκε από τη Δασκάλα Α’, επειδή επινόησε την ιστορία ενός «γκέι Κλόουν». Στους μαθητές είχαν δοθεί οι λέξεις «αυτοκίνητο», «πορτοκαλί», «θάλασσα» και «γιορτή» για να φτιάξουν ένα σκετσάκι, και ο μικρός μαθητής έγραψε την ιστορία ενός κλόουν που ήταν γκέι και είχε κουραστεί να πηγαίνει σε γιορτές για να κάνει τα παιδιά να γελάνε, κι έτσι αποφάσισε να πάρει το πορτοκαλί αυτοκίνητο του και να πάει μια βόλτα στη θάλασσα. Η Δασκάλα Β’ που μετέφερε την ιστορία στον Γιώργο Σαμπατακάκη, διαμαρτυρήθηκε στον Διευθυντή του σχολείου, ο οποίος δήλωσε πως, αν και διαφωνούσε, δεν υπήρχε άλλος τρόπος να αποτραπεί η «εξάπλωση» του «φαινομένου». Επιπλέον, το Σχολείο θεώρησε πως θα έπρεπε να έχει «κάτι να πει» στους γονείς των άλλων παιδιών, που ενδεχομένως θα διαμαρτύρονταν για το γεγονός. Σημειωτέον ότι επρόκειτο για έναν από τους πιο καλούς μαθητές της τάξης, που μάλλον είχε γράψει την καλύτερη ιστορία από την πλευρά της ορθογραφίας, της σύνταξης και της «πλοκής»[1].

            Το συνοψίζει καλά ο νέος που συμμετείχε στην έρευνα της Κόλορ Γιουθ για το πως βιώνουν το σχολικό κλίμα ΛΟΑΤΚΙ μαθητές (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφισεξουαλικοί, κουίρ, ίντερσεξ).

12 χρόνια στα ελληνικά σχολεία ισοδυναμούν με 12 χρόνια ψυχολογικού πολέμου[2].

Και τι έχουμε να αντιτείνουμε σε αυτές τις έμφυλες βιαιότητες; Να ξυλώσουμε και την τελευταία κλωστή που έδινε τη θεσμική θωράκιση στους εκπαιδευτικούς να πραγματευτούν τα θέματα αυτά χωρίς να νιώθουν ανασφάλεια για τις υπαρκτές ή φαντασιακές αντιδράσεις μαθητών, εκπαιδευτικών και γονεών.

Η εκπαίδευση, βέβαια, όχι μόνο έχει φύλο, αλλά διαμορφώνει τα ίδια τα νοήματα περί φύλων, έμφυλων πρακτικών και ταυτοτήτων. Αν και καυχιέται για την ουδέτερη και ασεξουαλικοποιημένη διάστασή της, πάντα προς προστασία της ευαίσθητης παιδικής ηλικίας, τελικά βρίθει σεξουαλικών νοημάτων και λόγων. Απλώς αφήνει να αρθρωθούν μόνο οι λόγοι αυτοί που θα ενισχύουν την υποχρεωτική ετεροφυλοφιλία, την τρανσφοβία και τον σεξισμό.

Αναδεικνύεται σε συμβολικό τόπο που τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να αντιστέκονται στο διαφορετικό και να το εκδιώκουν. Σύμφωνα με τον μεταδομισμό τα σχολεία συνιστούν «παραγωγικούς χώρους γνώσης, εξουσίας και Λόγου, τα οποία συγκροτούν και αντανακλούν τις αντιλήψεις των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των ευρύτερων κοινοτήτων.» Χώροι στους οποίους μαθαίνουμε να τοποθετούμε τον εαυτό μας σε συγκεκριμένες επικράτειες αλήθειας διά μέσω των οποίων κατανοούμε τον έμφυλο, ετεροσεξουαλικοποιημένο, φυλετικοποιημένο και ταξικό κόσμο. Τα καθεστώτα αυτά αλήθειας τιμωρούν τις μετατοπίσεις και επιβραβεύουν τη συμμόρφωση.

Πώς η εκπαίδευση τίθεται στην υπηρεσία του ετεροσεξισμού; Με ένα σύνολο πρακτικών που οι παιδαγωγοί ονομάζουν κρυφό ή λανθάνον αναλυτικό πρόγραμμα. Η ιδέα είναι παλιά. Τη συνέλαβαν σε μια παρεμφερή μορφή λειτουργιστές κοινωνιολόγοι όπως ο Μέρτον. Κάθε κοινωνικός θεσμός διακρίνεται στις έκδηλες και στις άδηλες λειτουργίες του. Ενώ, λοιπόν, ο εκπαιδευτικός θεσμός σε εκπεφρασμένο επίπεδο μας «μαθαίνει γράμματα» στην ουσία κάνει πολύ περισσότερα. Παγιώνει την έμφυλη ιεράρχηση, τροφοδοτεί τα έμφυλα στερεότυπα, αστυνομεύει το φύλο. Ο λόγος των εκπαιδευτικών, τα παραδείγματα και η εικονογράφηση των σχολικών εγχειριδίων, το μικροσύμπαν του διαλείμματος είναι ενδεικτικά παραδείγματα.

Το σχολείο πριμοδοτεί την ενσώματη επιτέλεση πρακτικών που ενισχύουν την έμφυλη ανισότητα. Η δυνατή αντρική φωνή, που επιβάλλεται στο χώρο και κυριαρχεί. Οι καθαρές και αντρίκιες απαντήσεις στις προσβολές κατά τα διαλείμματα και η αδιαφορία του εκπαιδευτικού προσωπικού. Η αστυνόμευση του ντυσίματος. Ο θυμός της διευθύντριας στο γυμνάσιό μου, που την έκανε να αφαιρέσει με θέρμη η ίδια ένα κολιέ από το λαιμό ενός μαθητή του σχολείου μου, μία ή δύο τάξεις μεγαλύτερο με την αιτιολογία ότι δε φοράνε τέτοια οι άντρες. Η απόπειρα πυρπόλησης μιας τρανς μαθήτριας σε νυχτερινό σχολείο, αυτοκτονίες, παρενοχλήσεις, χλεύη.

Συνοψίζοντας έρευνες δεκαετιών, θα λέγαμε, για τις ανάγκες της συζήτησης, ότι το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι πολυσύχναστοι κόμβοι, στα οποία διασταυρώνονται πολλαπλές άλλες ιεραρχήσεις: τάξη, έθνος, γλώσσα, θρησκεία, αρτιμέλεια, σωματοδομή. Αυτή η διαθεματική προσέγγιση προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα στη διερεύνηση των έμφυλων ταυτοτήτων στην εκπαίδευση. Μας καλεί να δούμε τη διαδικασία αυτή στο συμφραζόμενο της, στις συναρθρώσεις της, στην πολλαπλότητά της. Να δούμε για παράδειγμα τους τρόπους με τους οποίους η συγκρότηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας θεμελιώνεται στην αρρενωπότητα και σε μιλιταριστικές αφηγήσεις μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα, φανερό ή κρυφό. Να δούμε την πολλαπλότητα των αρρενωποτήτων και των θηλυκοτήτων, εύθραυστων ή ηγεμονικών, περιθωριοποιημένων ή κεντρικών.

Συνεπώς, ο ομοφοβικός και τρανσοφοβικός εκφοβισμός πρέπει να ενταχθούν στις ευρύτερες διαδικασίες που τους παράγουν. Κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι προτείνουν να εξετάσουμε τα φαινόμενα αυτά όχι ως ατομικές ή διαπροσωπικές παθολογίες, αλλά ως συγκροτησιακά στοιχεία μιας ευρύτερης κοινωνικοποίησης στο φύλο που θέτει εαυτήν στη διαρκή υπηρεσία της έμφυλης ανισότητας, της ετεροκανικότητας και της ομοφοβίας. Η διαρκής και μετά αποστοφής αποκήρυξη του φαντάσματος της “αδελφής” γίνεται, υπό το φως αυτών των παραδοχών, συστατικό στοιχείο της ίδιας της συγκρότησης συγκεκριμένων εκδοχών ανδρισμών. Όπως υποστηρίζει η Pascoe που διεξήγαγε την επιτόπια έρευνά της σε ένα λύκειο σε μια σχετικά φτωχή περιοχή της Αυστραλίας, «η ομοφοβία και η ομοφοβική γλώσσα κατέχουν κεντρική θέση στη διαμόρφωση των σύγχρονων ετεροφυλόφιλων ανδρικών ταυτοτήτων (Pascoe 2013)». Η ομοφοβία δεν είναι απλώς μια πράξη, μια δράση ενός σώματος πάνω στο άλλο. Είναι μια ευρύτερη συστηματική και εμπρόθετη κοινωνική αστυνόμευση της ηγεμονικής αρρενωπότητας (DePalma και Jennett 2010).

Ποιοι δε θέλουν τη θεματική εβδομάδα λοιπόν;

            Θρησκευτικοί ταγοί, σύλλογοι γονέων, ο πανελλήνιος σύλλογος φιλολόγων και θεολόγων. Φαινομενικά αρκετοί. Στην ουσία όμως ΛΙΓΟΙ. Απλώς αυτοί ακούγονται, φωνάζουν και ριγούν από φόβο. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών σε συνθήκες δύσκολες διαπραγματεύεται την ετερότητα, φροντίζει και ακούει τα παιδιά. Απλώς νιώθει ευάλωτη και φοβισμένη. Για αυτό το κράτος πρέπει να οχυρώνει τους εκπαιδευτικούς και να τους δίνει τα εργαλεία να μιλήσουν για τα μεγάλα της ζωής.

Η φοβικότητα της πανελλήνιας ένωσης θεολόγων που φρονεί ότι η θεματική εβδομάδα “εισάγει σε ανήλικους μαθητές Γυμνασίου πρωτοφανείς ιδέες και προβληματισμούς και αξίες και έννοιες ξένες στην ελληνική πολιτιστική πραγματικότητα, ανεξαρτήτως και αντιθέτως της θελήσεως των γονέων  εκπαιδευτικών αλλά και του ήθους της ελληνικής κοινωνίας” δεν εκφράζει κανέναν από εμάς. Ούτε οι άτοπες συγκρίσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων[3] πείθουν:

 “η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων εκφράζει την κάθετη αντίθεσή της για την προτεινόμενη κατάργηση της διδασκαλίας της “Αντιγόνης” του Σοφοκλή, ενώ την ίδια ώρα ανοίγει άμεσα στα σχολεία για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και των τρανσέξουαλ (sic) στο πλαίσιο ειδικά καθιερωμένης θεματικής εβδομάδας.»

Τα σχολεία σε πείσμα όλων των άνωθεν καλούνται να καταστούν τόποι συσχέτισης, ελεύθερης ανάπτυξης, αλληλεγγύης και αγάπης. Τα παιδιά, άλλωστε, που αγαπήθηκαν σπίτι τους πάνε στο σχολείο για να μάθουν, αλλά τα παιδιά που δεν είχαν την τύχη να αγαπηθούν σπίτι τους πάνε στο σχολείο για να αγαπηθούν. Ας μην προδώσουμε την δίψα τους για αγάπη, αποδοχή και σεβασμό.

Καιρός να ακουστούν όλοι όσοι αγωνίζονται για μια εκπαίδευση που θα καλλιεργεί μια κουλτούρα σεβασμού της διαφορετικότητας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Μια εκπαίδευση επίκαιρη και ελεύθερη. Μια εκπαίδευση που θα στηλιτεύει τις κοινωνικές ανισότητες (έμφυλες, σεξουαλικές, εθνοτικές, φυλετικές και ταξικές). Μια εκπαίδευση που δε θα θεωρεί ως αποκλειστική αποστολή της το να μάθεις το «λύω», αλλά θα πηγαίνει και στο να μάθεις το «διαλύω». Διαλύω τα στερεότυπα, την άγνοια, τον φαντατισμό και την αδικία. Δια – λύστε τα.

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/12

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber