Alfavita Newsroom Τον Φεβρουάριο του 2015 , ο Κώστας Βούλγαρης ,συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας , είχε γράψει ένα κείμενο με τίτλο «Αριστεία, ελίτ, αριστοκρατία» με αφορμή την αποστροφή του τότε Υπουργού Παιδείας Αριστείδη Μπαλτά για το ζήτημα της αριστείας. Πιο συγκεκριμένα έκανε κριτική τόσο σε όλους εκείνους που ζητούν από το σχολείο να ξεχωρίσει τους «άριστους» αναπαράγοντας την κοινωνική ιεραρχία και σε όσους ζητούν να κάνει τους αδύναμους «καλούς» ώστε να ανέλθουν κοινωνικά.Και οι δύο ιδεολογικές θέσεις αριστερές και δεξιές απέπνεαν κρατισμό και κομφορμισμό. Για εκείνον « οι ποιητές, όπως και οι επιστήμονες, δηλαδή όσοι κομίζουν πράγματα, εκείνοι που διανοίγουν και προωθούν την τέχνη και τη γνώση σε νέες περιοχές, δεν προκύπτουν απλώς μέσα από τη σχολική εκπαίδευση».
Θα επεκτείνω τον προβληματισμό και θα εμβαθύνω σε ζητήματα ισότητας στην εκπαίδευση, για να δούμε γιατί το σχολείο δυσκολεύεται να παρέχει παιδεία ουσιαστική.
Την δεκαετία του 1980 στα πανεπιστήμια υπήρχε πολύ έντονα η συζήτηση ,στα αριστερά ανεξάρτητα ριζοσπαστικά πολιτικά σχήματα, για το σχολείο ως « Ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους» που όχι μόνο αναπαράγει την κοινωνική ιεραρχία αλλά προετοιμάζει τους μαθητές για έναν δεδομένο καταμερισμό εργασίας. Πχ. η διάκριση ΑΕΙ και ΤΕΙ δίνει διαφορετικά επαγγελματικά δικαιώματα σε μηχανικούς που κατά τα άλλα μπορεί να εκτελούν το ίδιο ακριβώς έργο. Επιπλέον υπήρχε έντονη «κριτική στην Eπιστήμη και την Γνώση».Το σχολείο, πολύ περισσότερο το Πανεπιστήμιο, δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη ,το νέο, το απρόβλεπτο, την δημιουργία , αλλά αναπαράγει κυρίαρχες απόψεις μέσω της διδασκαλίας και της έρευνας οι οποίες τις τελευταίες δεκαετίες συνδέονται άμεσα με την καπιταλιστική ανάπτυξη και δη την βιομηχανία. Οι ιδέες αυτές είχαν τότε ευρεία απήχηση. Με το πέρασμα του χρόνου χαρακτηρίστηκαν «ουτοπικές» ακόμη και από “αριστερούς” και θάφτηκαν κάτω από τόνους νεοφιλευθερισμού που ενίσχυσε τον ανταγωνισμό και το κυνήγι του χρήματος με την έμμεση ιδιωτικοποίηση -χρήματα στα δημόσια μεταπτυχιακά- την βαθμοθηρία στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, την τυποποίηση της γνώσης με τράπεζες θεμάτων και νέες τεχνολογίες αμφίβολης ποιότητας, με τελική κατάληξη την απομόρφωση.
Κι ερχόμαστε σήμερα να αναζητήσουμε μια «άλλη» πολιτική για το σχολείο το οποίο έχει αφενός επηρεαστεί βαθύτατα από αυτές τις αλλαγές, αφετέρου έχει συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά ως μηχανισμός του κράτους.
Για να μπορέσει να απεμπλακεί από την έννοια της αξιοσύνης και της αριστείας και να παρέχει ουσιαστική μόρφωση χρειάζεται να γίνουν σημαντικές δομικές αλλαγές σε επίπεδο λειτουργίας-«ανοιχτότητας» του εκπαιδευτικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά είναι αναγκαίο να αλλάξει σε βάθος η σχέση μαθητή-εκπαιδευτικού. Όπως η «δημοκρατία» χρήζει μιας περιόδου μεταβατικής, στο «ακούειν» και το «συνδιαλέγεσθαι» ώστε να φτάσει να γίνει «άμεση», έτσι και η «ισότητα» απαιτεί κοπιώδη προσπάθεια αλλαγής «στερεοτύπων» και «στάσεων» .
Φορέας ο δάσκαλος, σημαντικός μοχλός αλλαγών.Ας δούμε ορισμένες πτυχές της ταυτότητάς και της δυσκολίας του:
Α/ Ο εκπαιδευτικός περνά κατ’αρχήν από τα θρανία στην τάξη δίχως μετάβαση.
Β/ Η θέση του, διαφορετική από του μαθητή ,είναι δομικά σχέση «ασυμμετρίας». Παραδοχή κομβική. Για να μπορέσει να φτάσει ο μαθητής σε σχέση συμμετρίας –ισότητας χρειάζεται να πάρει από τον εκπαιδευτικό τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να μαθαίνει να αναστοχάζεται και να βρίσκει το δρόμο προς τις δικές του απαντήσεις.Να οργανώσει με βάση κριτήρια τις εκατοντάδες πληροφορίες, σε βιβλία, στα κοινωνικά τεκταινόμενα, στο διαδίκτυο και να αναπτύξει τρόπους να τις κρίνει, τοποθετώντας τις σε ευρύτερες δομές σκέψης στην ιστορία του πολιτισμού και στις δικές του αναπαραστάσεις. Ο εκπαιδευτικός επίσης είναι ουσιώδες να αποδεχτεί ότι δεν είναι κάτοχος όλης της γνώσης και εξουσίας αλλά ένα μουσικό όργανο για να μάθει ο μαθητής να παίζει την μουσική του.
Γ/ Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος οφείλει να αναγνωρίσει τον εαυτό του μέσα στο «αδύνατο» κατά Φρόυντ και Καστοριάδη επάγγελμα. Μαζί με εκείνα του θεραπευτή και του πολιτικού.Επάγγελμα που έχει να κάνει με τον άνθρωπο, το πνεύμα, τον ψυχισμό, άγνωστο ως προς το αποτέλεσμα.
Δ/ Επάγγελμα δύσκολο καθώς έχει να κάνει με την ομάδα τάξη. Τη διαχείριση της δυναμικής ευαίσθητων ψυχισμών , συν τον δικό του…Ο εκ-παιδευτικός έχει στόχο να παιδεύσει τα παιδιά αλλιώς θα τον παιδέψουν.Σε μία εποχή έκπτωσης της πατρικής λειτουργίας, βρίσκεται συχνά μπροστά σε βία,άγριες καταστάσεις όπου εγείρονται στους μαθητές αρχαϊκά άγχη, αγωνίες, επιθετικές τάσεις.Εκεί αναδύεται και η δική του «εφηβεία» και χρειάζεται στήριξη για να μην παλινδρομεί ασκώντας εξουσία.
Ε/ Στο θέμα της σχολικής μονάδας και το ζήτημα της οργάνωσης: Ο διευθυντής που ονομάζεται στις σύγχρονες προσεγγίσεις “manager” χρειάζεται να αντικατασταθεί με την ιδέα ηγέτη με σφαιρική μόρφωση, ικανότητες συντονισμού ομάδας με οριζόντιο τρόπο (Wilfred Bion) και οργάνωσης διαδικασιών αυτοαξιολόγησης του σχολείου.
ΣΤ/ Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να κάνει δουλειά με τον εαυτό του, να παιδευτεί ο ίδιος. Πιθανά παρουσία ενός τρίτου σε μία περίοδο μαθητείας με μελέτη όχι μόνο ενός αντικειμένου αλλά, της ποίησης, λογοτεχνίας, πολιτικής, ιστορίας, ψυχανάλυσης. Και εκπαίδευση πάνω στη συνεργασία και στην ομάδα. Μόνο έτσι το κάθετο ιεραρχικό μοντέλο της τάξης θα περάσει σε μία οριζόντια διαδικασία.
Η/ Τα παραπάνω συμβαδίζουν με μία κατάργηση των διακρίσεων ρόλων στο σχολείο, όσον αφορά τις θέσεις, τι κάνει ο διευθυντής, οι εκπαιδευτικοί,οι μαθητές, τα συμβούλια ,σε μία κατεύθυνση κατάργησης της ιεραρχίας (στόχος της Pedagogie Institutionelle του Jean Oury-το κίνημα της θεσμικής παιδαγωγικής στην Γαλλία )
που είναι ανατρεπτική.
Ζ/ Χρειάζεται επίσης κατάργηση του απόλυτου διαχωρισμού των βαθμίδων και αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας και των περιεχομένων.Να αφεθούν ανοιχτά ώστε να μπορεί να εισάγεται η κοινωνία με τις πνευματικές και όχι τις οικονομικές της ανάγκες στο σχολείο.
Θ/ Τέλος απαιτείται Εθνικός Οργανισμός για Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην αυτοεκτίμηση, τον αυτοπεριορισμό, την αυτομόρφωση.
Όλα αυτά, τέσσερα χρόνια, μετά, το 2019, μοιάζουν μακρινά..Κάποιες αλλαγές που έγιναν στο σύστημα εξετάσεων στο γυμνάσιο σημαντικές. Αλλά όσο η Αριστερά ασχολείται μόνο με τον τρόπο διορισμού και όχι επιμόρφωσης των παιδαγωγών, όσο αναλώνεται στον τρόπο εισαγωγής στα Πανεπιστήμια , όχι στον τρόπο εμβάθυνσης στην μόρφωση του μαθητή, όσο δεν περνά σε μέτρα ριζικών ανατροπών του υπάρχοντος καταμερισμού εργασίας , της παραγωγής γνώσης και αναπαραγωγής της εξουσίας, παραμένει τελικά σε ένα φιλελεύθερο «αναπτυξιακό» πλαίσιο ανισότητας. Και ο παραπάνω λόγος περί ισότητας ακούγεται ακόμη πιο ουτοπικός.
Βέρα Παύλου, ψυχαναλύτρια,επί σειρά ετών επιμορφώτρια εκπαιδευτικών σε σχολεία, ΑΣΠΑΙΤΕ, ΠΕΚ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
