Alfavita Newsroom του Ι.Ν.Ηλιούδη
Οι λέξεις ελεύθερος , ελευθέριος , ελευθερία είναι θεμελιώδη σημαίνοντα και σημαι-
νόμενα στην Ελληνική Γραμματεία,τα οποία έχουν άμεση σχέση με τον πόλεμο και τις πολεμικές δραστηριότητες , ενώ εν καιρώ ειρήνης μνημονευόμενα σχετίζονται με την παιδεία, από την οποία και απορρέουν.Μέχρι σήμερα ως σκοπός της παιδείας καθορίζεται από το Σύνταγμα (άρθ.16,2) «η διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών».
Η φράση που συνοψίζει την αντίληψη των Ελλήνων περί θε-ικής προελεύσεως του αισθήματος και βιώματος της ελευθερίας διατυπώνεται από τον Αισχύλο:«Ελεύθερος
γαρ ούτις εστι πλην Διός»(Προμ.Δεσμ.50).Ο δε Ομηρος ψάλλει για το «ελεύθερον ήμαρ» ( την ημέρα της ελευθερίας) και αναφέρει τη συνήθεια «κρητήρα στήσασθαι ελεύθερον» , να στήνουν κρατήρα υπέρ ελευθερίας χάριν του Διός όσοι απέκρουαν τους εχθρούς.Εν καιρώ δε ειρήνης η παιδεία αποδεσμεύει τον άνθρωπο από τη δειλία, ασυδοσία και αφροσύνη και τον καθιστά γενναίο , σώφρονα , δίκαιο και ελεύθερο έναντι των άλλων, τα δε μαθήματα ονομάζονται και «ελευθέρια μαθήματα» σε κά-ποια αντιδιαστολή προς τις δουλικές (βαναύσους) και δουλοπρεπείς εργασίες και συμπεριφορές. Αλλά και οι πόλεις κτίζονται «θεοδμάτω συν ελευθερία» (με την θεοστήρικτη ελευθερία)(Πίνδαρος).
Η λέξη ελεύθερος( εξ ού ελευθερία) είναι μάλλον δυσετυμολόγητη και η διατυπω-θείσα ετυμολογία στα λεξικά της αρχ. ελληνικής παρουσιάζει προβλήματα πειστικής
ερμηνείας.Θεωρείται ότι η λέξη προέρχεται από σανσκρ. ρίζα rudh- , I.E.*leudh (αμάρτυρη με τη σημασία αυξάνειν) η οποία σχετίζεται με αρχ. γερμ. Leute (λαός) και με λατ. Liber. Η μάλλον λατινοκεντρική (μέσω Ινδοευρωπαικής) αυτή ερμηνεία, νομίζω, δεν είναι πειστική.
Η Ελληνική Γραμματεία παρέχει τις προ-υποθέσεις έγκριτης ετυμολόγησης: Κατά τη γνώμη μας λοιπόν το όνομα ελεύθερος προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων
1.«Ελελεύ» (πολεμικό επιφώνημα προς τον ελευθέριο Δία).Γράφει ο σχολιαστής του Αριστοφάνους:« Επίφθεγμα πολεμικόν το ελελεύ.Οι προσιόντες γαρ εις πόλεμον το ελελεύ εφώνουν μετά τινος εμμελούς κινήσεως» , όπως περίπου σήμερα οι στρατι-ώτες φωνάζουν την πολεμική ιαχή «αέρα».Ενώ ο λεξικογράφος Σουίδας (Σούδα) γράφει «θεώ τ ΄αλάλαγμα» (προς τον θεό (Δία) ο αλαλαγμός).
Και 2. το επίθετο «θούρος»(ορμητικός, σφοδρός, πολεμικός).Ο Ομηρος ονομάζει τον Αρη «θούρον Αρηα», ενώ ο Αισχύλος αναφέρει «Τυφώνα θούρον», στη δε Οδύσσεια («μνήσαιτο δε θούριδος αλκής») δηλώνεται η κατ’ εξοχήν ιδιότητα της αλκής.
Συνεπώς, Ε(λε)λεύ + θουρος > * ελεύθουρος > ελεύθερος .Τα γραμματικά δε πάθη, που παρατηρούνται,είναι στη μεν λέξη «ελελευ» συγκοπή και αποβολή της συλλαβής
-λε- , ενώ στη λέξη «θούρος» συστολή της μακράς συλλ. –ου- σε βραχεία –ε – με ηχητική αφομοίωση προς την προηγουμένη.
Στους χαλεπούς δε καιρούς μας, που η ανελευθερία επιπολάζει (επικρατεί) γύρω μας – όρισε δε ο Αριστοτέλης ως ανελευθερία την ψυχική τάση,κατά την οποία οι πάσχοντες απ΄αυτήν «ορέγονται του πανταχόθεν κέρδους» και αυτό αναμφισβήτητα αποτελεί αιτία της γενικής δυσπραγίας των τελευταίων χρόνων- οφείλει λοιπόν το Υπουργείο Παιδείας να συστηματοποιήσει τη διδασκαλία των «ελευθερίων μαθημάτων» , ώστε να τηρείται επιτέλους η συνταγματική επιταγή περί «διαπλάσεως ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών».Μ΄άλλα λόγια , να μη θεωρητικολογούμε μόνο, ότι «το εύδαιμον το ελεύθερον…» αλλά να εμπεδώνουμε διδάσκοντες και διδασκόμενοι-κατ΄επέκταση δε πολίτες και πολιτικοί- ότι η ευδαιμονία ταυτίζεται με την προσωπική ελευθερία (και την εξ αυτής ανιδιοτέλεια) που επιτυγχάνεται με ψυ- χοδιανοητικό κόπο κατά την (εκ)παίδευση των «ελευθερίων μαθημάτων».
Ι.Ν.Ηλιούδης,δ.Φ.,Σχολ. Σύμβ.Φιλολόγων Λάρισας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 2/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
