Νίκος Μακρής Κάθε Δεκέμβρη, σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια, επανέρχεται στο προσκήνιο μια γνώριμη εικόνα: τηλεοπτικές εκστρατείες «αγάπης», λαμπερά στιγμιότυπα προσφοράς, συγκινητικές αφηγήσεις και υποσχέσεις προσωρινής ανακούφισης. Η φιλανθρωπία φοριέται σαν γιορτινό ένδυμα και παρουσιάζεται ως απάντηση σε βαθιά κοινωνικά τραύματα. Μόνο που τα τραύματα παραμένουν.
Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Η εξουσία, διαχρονικά, μοίραζε τη σκληρότητα με το ένα χέρι και την ελεημοσύνη με το άλλο. Από τη μια, πολιτικές που γεννούν φτώχεια, ανασφάλεια και αποκλεισμό. Από την άλλη, στιγμιαίες πράξεις «καλοσύνης» που λειτουργούν περισσότερο ως βαλβίδα εκτόνωσης της κοινωνικής οργής παρά ως πραγματική λύση.
Η φιλανθρωπία, ειδικά όταν γίνεται δημόσιο θέαμα, συχνά δεν στοχεύει στην εξάλειψη της ανάγκης, αλλά στη διαχείρισή της. Προβάλλεται το μεμονωμένο δράμα, αποσιωπάται η συλλογική αιτία. Ο φτωχός μετατρέπεται σε εικόνα, σε αριθμό, σε στατιστικό στοιχείο, ενώ το σύστημα που παράγει τη φτώχεια παραμένει στο απυρόβλητο.
Σε αυτό το σκηνικό, η «καλή πράξη» μοιάζει να λειτουργεί ως άλλοθι. Ένα πρόσκαιρο «όλα καλά» που επιτρέπει στους ισχυρούς να συνεχίζουν απερίσπαστοι. Όσο οι κοινωνικές ανισότητες βαθαίνουν, τόσο η φιλανθρωπία παρουσιάζεται ως υποκατάστατο του κοινωνικού κράτους. Όχι όμως ως δικαίωμα, αλλά ως χάρη.
Και εδώ βρίσκεται η ουσία της διάκρισης: άλλο η φιλανθρωπία, άλλο η αλληλεγγύη. Η πρώτη είναι κάθετη. Έρχεται «από πάνω προς τα κάτω». Η δεύτερη είναι οριζόντια. Βασίζεται στην ισότητα, στον κοινό αγώνα, στη συλλογική διεκδίκηση. Δεν ταπεινώνει, δεν εξαγνίζει συνειδήσεις. Ενώνει.
Η ιστορία το έχει δείξει ξανά και ξανά. Οι αγαθοεργίες, όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι, δεν αρκούν για να ανατρέψουν συνθήκες μαζικής φτώχειας. Ανακουφίζουν στιγμιαία, χωρίς να αλλάζουν τις δομές που γεννούν την ανάγκη. Γι’ αυτό και οι ουρές των αποκλεισμένων μεγαλώνουν αντί να μικραίνουν.
Ιδιαίτερα σκληρή είναι η πραγματικότητα για τα παιδιά. Παιδιά που γεννιούνται σε συνθήκες στερήσεων, που μεγαλώνουν με ανασφάλεια, που βιώνουν την πείνα και τον κοινωνικό αποκλεισμό όχι ως εξαίρεση αλλά ως κανονικότητα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φιλανθρωπία μοιάζει με σταγόνα σε φλεγόμενο τοπίο.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η αλληλεγγύη δεν είναι σύνθημα. Είναι πολιτική στάση. Είναι η συνειδητοποίηση ότι κανείς δεν σώζεται μόνος του. Ότι η συλλογική δράση, η οργάνωση και η ενότητα μπορούν να μετατρέψουν την απόγνωση σε δύναμη.
Η υπεράσπιση των «φάτνων του καιρού μας» δεν είναι υπόθεση συγκίνησης, αλλά ευθύνης. Είναι η επιλογή να κοιτάξουμε πέρα από το στιγμιότυπο και να αναμετρηθούμε με τα αίτια. Να αντικαταστήσουμε την ελεημοσύνη της βιτρίνας με την αλληλεγγύη της πράξης.
Γιατί τελικά, μια κοινωνία που αρκείται στη φιλανθρωπία, αποδέχεται σιωπηρά τη δυστυχία. Μια κοινωνία που επενδύει στην αλληλεγγύη, διεκδικεί την αλλαγή.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
