Στο έργο του "Το Κοινωνικό Γονιδίωμα", ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου Πρίνστον, Dalton Conley, αναδεικνύει πώς η γενετική και η επιγενετική αρχίζουν να διαμορφώνουν τη σύγχρονη κοινωνία. Σύμφωνα με τον Conley, οι λεγόμενοι πολυγονιδιακοί δείκτες (PGI ή PGS) μπορούν να προβλέψουν όχι μόνο την υγεία μας αλλά και άλλες πτυχές της ζωής, όπως η ακαδημαϊκή επιτυχία, το επίπεδο εισοδήματος και ακόμη και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις. Κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο University of Chicago Podcast Network, εξέφρασε ανησυχίες για τη χρήση αυτών των δεδομένων, από κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μέχρι εφαρμογές γνωριμιών.
Η βιολογία ως δείκτης κοινωνικής δυναμικής
Η έρευνα στον τομέα της κοινωνικής γονιδιωματικής έδειξε ότι οι κοινωνικές εμπειρίες επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων μας. Το περιβάλλον και το άγχος μπορούν να τροποποιήσουν έως και το 50% των περίπου 20.000 ανθρώπινων γονιδίων μέσω επιγενετικών μηχανισμών. Κοινωνικά αρνητικοί παράγοντες, όπως η απομόνωση και η φτώχεια, ενεργοποιούν πρότυπα γονιδιακής έκφρασης που σχετίζονται με φλεγμονές και αυξημένο κίνδυνο νόσων.
Τα γονίδια, ωστόσο, δεν καθορίζουν απόλυτα τη μοίρα μας. Η επιρροή τους μεταβάλλεται ανάλογα με το περιβάλλον. Ο Conley παρομοιάζει τα πολυγονιδιακά σκορ με τα σκορ πιστοληπτικής ικανότητας FICO: προβλέπουν τάσεις και δυναμικές, όπως το ύψος, η ευφυΐα, ή η προδιάθεση για ψυχικές διαταραχές, χωρίς να ορίζουν το αποτέλεσμα με απόλυτο τρόπο.
Η σύνθετη σχέση γονιδίων και περιβάλλοντος
Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ γενετικής και περιβάλλοντος εκδηλώνονται με πολλούς τρόπους. Τα άτομα επιλέγουν συχνά περιβάλλοντα που ενισχύουν τις φυσικές τους κλίσεις (ενεργητική αλληλεπίδραση), ενώ το ίδιο το περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει τις ευκαιρίες και την ανάπτυξη, ανάλογα με τη γενετική κληρονομιά τόσο του ατόμου όσο και των γύρω του (εκλυτική και παθητική αλληλεπίδραση).
Μάλιστα, μελέτες έδειξαν ότι οι γενετικές τάσεις των φίλων και συμμαθητών μας μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και την εκπαιδευτική μας επίδοση, ενώ κοινωνικά δίκτυα υψηλής γενετικής προδιάθεσης για κάπνισμα αυξάνουν τα ποσοστά καπνίσματος σε σχολικές κοινότητες.
Η γενετική δημιουργεί νέες μορφές κοινωνικής διαστρωμάτωσης
Καθώς η γενετική πληροφορία γίνεται ολοένα και πιο προσβάσιμη, παρατηρείται μια τάση "γενετικής ομοιοφιλίας": οι άνθρωποι επιλέγουν συντρόφους και φίλους με γενετικά παρόμοια χαρακτηριστικά. Ο Conley προειδοποιεί ότι αυτή η τάση μπορεί να ενισχύσει τις κοινωνικές ανισότητες, οδηγώντας σταδιακά σε ένα νέο είδος "γονιδιακής κάστας", όπου οι διαφορές στο εισόδημα και την ευκαιρία ζωής αντικατοπτρίζουν και γενετικές διαφοροποιήσεις.
Μεταναστευτικές τάσεις στις ΗΠΑ δείχνουν ήδη ότι άτομα με υψηλά πολυγονιδιακά σκορ για εκπαιδευτική επιτυχία μετακινούνται προς περιοχές με περισσότερες ευκαιρίες, ενώ άλλα μένουν πίσω, ενισχύοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Προβληματισμοί για το μέλλον
Η χρήση πολυγονιδιακών σκορ σε κλινικές γονιμότητας για την επιλογή εμβρύων προκαλεί σοβαρές ηθικές ανησυχίες. Ο Conley τονίζει ότι, παρά τις δυνατότητες που προσφέρει η γενετική πρόβλεψη, δεν πρέπει να ξεχνάμε τους περιορισμούς της: η ακριβής πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς ή της πορείας ζωής παραμένει εξαιρετικά δύσκολη, ειδικά όταν τα αποτελέσματα ποικίλλουν ανάλογα με τη φυλή και το κοινωνικό πλαίσιο.
Η κριτική που του ασκείται, όπως αυτή της Kate Zernike στους New York Times, επισημαίνει ότι πολλές γενετικές μελέτες έχουν αναπαραχθεί με δυσκολία και ότι τα συμπεράσματά τους μπορεί να υπερεκτιμούν τον ρόλο της γενετικής στα σύνθετα φαινόμενα της ανθρώπινης ζωής.
Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον της γενετικής προβλέπεται συναρπαστικό αλλά και γεμάτο προκλήσεις, απαιτώντας προσεκτική και υπεύθυνη διαχείριση της νέας αυτής γνώσης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
