Λεωνίδας Βουρλιώτης Η δυσκολία των μαθητών να κατανοήσουν το γραπτό κείμενο αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά και επίμονα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν εμφανίζεται αιφνιδιαστικά στις τελικές τάξεις του σχολείου, αλλά διαμορφώνεται σταδιακά και συνοδεύει τους μαθητές σε όλη τη σχολική τους πορεία.
Την εικόνα αυτή επιβεβαιώνει και η ετήσια Έκθεση της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΔΙΠΠΔΕ) για το 2024. Σύμφωνα με τα στοιχεία της, περίπου το 20% των μαθητών εμφανίζει σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση και παραγωγή γραπτού λόγου, ενώ τα προβλήματα αυτά επεκτείνονται και στα Μαθηματικά, όπου η αδυναμία κατανόησης της εκφώνησης οδηγεί συχνά σε λανθασμένες απαντήσεις.
Τα δεδομένα προκύπτουν από διαγνωστικές εξετάσεις στη ΣΤ΄ Δημοτικού και τη Γ΄ Γυμνασίου και δείχνουν ότι ένας στους πέντε μαθητές δεν μπορεί να ανταποκριθεί ούτε σε ερωτήσεις χαμηλού επιπέδου δυσκολίας. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι αδυναμίες αυτές δεν εμφανίζονται ξαφνικά, αλλά έχουν τις ρίζες τους στις πρώτες σχολικές τάξεις, όπου συχνά δεν εντοπίζονται εγκαίρως ή δεν αντιμετωπίζονται συστηματικά.
Ο τρόπος διδασκαλίας και η διαφορετική αφετηρία
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον τρόπο διδασκαλίας της γλώσσας. Η κειμενοκεντρική προσέγγιση, αν και θεωρείται παιδαγωγικά ορθή, στην πράξη εφαρμόζεται συχνά αποσπασματικά. Η έλλειψη επαρκούς επιμόρφωσης, η πίεση της ύλης και η απουσία σταθερής υποστήριξης οδηγούν σε μια επιφανειακή επαφή των μαθητών με το κείμενο, χωρίς ουσιαστική καλλιέργεια της κατανόησης, της σύνθεσης και της κριτικής σκέψης.
Παράλληλα, η έκθεση αναδεικνύει ζητήματα σχολικής ετοιμότητας. Η διαφορετική αφετηρία με την οποία εισέρχονται τα παιδιά στο Δημοτικό, ιδιαίτερα ως προς τις γλωσσικές και γνωστικές δεξιότητες, φαίνεται να επηρεάζει καθοριστικά τη μετέπειτα πορεία τους. Όταν τα πρώτα κενά δεν καλύπτονται έγκαιρα, συσσωρεύονται και μετατρέπονται σε μόνιμες αδυναμίες.
Το φαινόμενο του λειτουργικού αναλφαβητισμού
Την ίδια στιγμή, η εικόνα που μεταφέρεται από τις αίθουσες διδασκαλίας και από την εμπειρία των εκπαιδευτικών συμπληρώνει τα ποσοτικά δεδομένα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις μαθητών που εμφανίζουν ικανοποιητικές επιδόσεις σε τυποποιημένες εξετάσεις, αλλά δυσκολεύονται να διατυπώσουν συνεκτικό λόγο, να επεξεργαστούν ένα άγνωστο κείμενο ή να απαντήσουν σε ερωτήσεις που απαιτούν κρίση και σύνθεση.
Το φαινόμενο αυτό περιγράφεται συχνά ως λειτουργικός αναλφαβητισμός: μαθητές που μπορούν να διαβάζουν, αλλά όχι να κατανοούν σε βάθος, να ερμηνεύουν ή να αξιοποιούν τη γνώση. Πρόκειται για μια αντίφαση που γίνεται ιδιαίτερα ορατή στις εξετάσεις, όπου συνυπάρχουν σωστές απαντήσεις με σοβαρές ασυνταξίες, λογικά άλματα και αδυναμία συγκροτημένης σκέψης.
Οι αιτίες, ωστόσο, δεν περιορίζονται στο σχολείο. Εκπαιδευτικοί και ερευνητές επισημαίνουν ότι το πρόβλημα συνδέεται και με ευρύτερους κοινωνικούς παράγοντες: τον κατακερματισμό της προσοχής, την κυριαρχία της εικόνας και της ταχύτητας, την εργαλειοποίηση της γνώσης και τη μετατόπιση της μάθησης προς την απόκτηση αποσπασματικών δεξιοτήτων. Σε αυτό το περιβάλλον, η ανάγνωση παύει να λειτουργεί ως διαδικασία κατανόησης και μετατρέπεται σε μηχανική πράξη.
Πολύπλοκες οι βαθύτερες αιτίες
Η συζήτηση γύρω από τις μαθησιακές δυσκολίες συχνά εστιάζει στα αποτελέσματα των εξετάσεων, αποσπώντας το φαινόμενο από το συνολικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό πλαίσιο. Έτσι, αντί να αναζητούνται οι βαθύτερες αιτίες, το βάρος μετατοπίζεται εύκολα σε μαθητές, εκπαιδευτικούς και οικογένειες.
Τα στοιχεία της Έκθεσης του 2024, σε συνδυασμό με τη βιωμένη εμπειρία της σχολικής τάξης, δείχνουν ότι το πρόβλημα της κατανόησης δεν είναι συγκυριακό ούτε τεχνικό. Πρόκειται για μια σύνθετη εκπαιδευτική πρόκληση, που αφορά τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η γλώσσα, οργανώνεται η μάθηση και νοείται η γνώση στο σύγχρονο σχολείο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
