Σημεία της ομιλίας του Πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κυριάκου Αναστασιάδη, στην Τελετή για την 61η Επέτειο από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Πατρών

«Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι προηγμένες χώρες, όλες οι κοινωνίες με υψηλό δείκτη ευτυχίας των πολιτών τους, όλες, ανεξαίρετα, έχουν ισχυρά δημόσια Πανεπιστήμια» τόνισε ο Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Καθηγητής Κυριάκος Αναστασιάδης, στην κεντρική ομιλία του στην επίσημη Τελετή για την 61η Επέτειο από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Πατρών.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Πρυτανική Αρχή του Πανεπιστημίου Πατρών, στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, χθες, Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2025. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας του κ. Αναστασιάδη ξεκίνησε η συναυλία του Αλκίνοου Ιωαννίδη.

Στην ομιλία του, με τίτλο «Η Κρυμμένη Δύναμη του Δημόσιου Πανεπιστημίου», ο Πρύτανης υπογράμμισε ότι η κρυμμένη δύναμη δεν βρίσκεται μόνο στη διδασκαλία και στην έρευνα, αλλά κυρίως στην ικανότητά του να αλλάζει ζωές, προσφέροντας πραγματικές ευκαιρίες σε όλους, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή οικονομική τους αφετηρία. Επισήμανε ότι μέσα από την ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση, το Πανεπιστήμιο κινητοποιεί ανεκμετάλλευτο ανθρώπινο δυναμικό, ενισχύει την κοινωνική κινητικότητα και δημιουργεί πιο δίκαιες συνθήκες προόδου. 

Ο κ. Αναστασιάδης, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

Για την ταυτότητα του Δημόσιου Πανεπιστημίου

Είμαστε παράγοντες της ισχύος της. Στην εποχή μας, μάλιστα, αυτή η ισχύς εκτείνεται πολύ πέραν της στοιχειώδους κάλυψης των αναγκών σε εγχώριους μηχανικούς, γιατρούς, γεωπόνους, παιδαγωγούς, οικονομολόγους ή σε νομικούς - περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, σήμερα, η ισχύς μιας κοινωνίας δε μετριέται στον εθνικό χώρο αλλά στον παγκόσμιο ανταγωνιστικό στίβο. Μόνο το δημόσιο Πανεπιστήμιο μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο και δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι προηγμένες χώρες, όλες οι κοινωνίες με υψηλό δείκτη ευτυχίας των πολιτών τους, όλες, ανεξαίρετα, έχουν ισχυρά δημόσια Πανεπιστήμια. Είμαστε κρίσιμοι παράγοντες ισχύος της κοινωνίας μας. Αυτή είναι η ταυτότητα μας και αυτή η ταυτότητα έχει συνέπειες σημαντικές.

Για τις συνέπειες που απορρέουν από την ταυτότητα του Δημόσιου Πανεπιστημίου

 Αδύναμο και χωρίς τόλμη το δημόσιο Πανεπιστήμιο;

Φοβική και χωρίς όραμα η κοινωνία μας.

Δραστήριο και παραγωγικό το Δημόσιο Πανεπιστήμιο;

Ενισχυμένη με άξιους ανθρώπους και η κοινωνία που το περιβάλλει.

Στην αιχμή των εξελίξεων της επιστήμης και της τεχνολογίας εμείς;

Ανταγωνιστική διεθνώς και η ίδια μας η χώρα.

Για το πώς θα προστατευτούν οι Σχολές και τα Τμήματα από την απίσχναση

Όλες οι δημογραφικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι Έλληνες φοιτητές βαίνουν μειούμενοι —οι εισακτέοι δεν θα ξεπερνούν τις 50 χιλιάδες για όλα τα Ελληνικά Πανεπιστήμια ήδη από του χρόνου. Δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη: το 2010 είχαμε 119.000 γεννήσεις που έπεσαν στις 84.000 το 2020. Το 2010 είχαμε ενάμιση εκατομμύριο μαθητές το χρόνο. Το 2035 το σύνολο των μαθητών στα σχολεία μας θα φτάνει ίσα-ίσα το ένα εκατομμύριο. 500.000 χιλιάδες λιγότεροι.

Κατά τη γνώμη μου —και τώρα πλέον, σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου—, η απάντηση θα πρέπει να είναι δυναμική —να επικοινωνήσουμε όσα κρατάμε κρυμμένα, εντός των τοίχων, ακόμα και από τους συναδέλφους μας σε άλλο Τμήμα ή Σχολή του ίδιου μας του Πανεπιστημίου. Να επικοινωνήσουμε τα κορυφαία μας επιτεύγματα, τα σπουδαία προγράμματα σπουδών μας, το ιστορικό μας βάθος, τους διακεκριμένους Καθηγητές, ερευνητές και αποφοίτους μας, να εκθέσουμε, δηλαδή, στην παγκόσμια σκηνή τα πραγματικά άξια Πανεπιστήμια μας στον κόσμο και να προσελκύσουμε φοιτητές σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, να τους καλέσουμε να σπουδάσουν κοντά μας και να διακριθούν στα γνωστικά πεδία και τις σταδιοδρομίες που επιθυμούν.

Για την Ψηφιακή Μετάβαση

Η ψηφιακή εποχή δεν απειλεί το Πανεπιστήμιο, το μεταμορφώνει.

Ψηφιακή μετάβαση, λοιπόν. Άλλη μια κρυμμένη δύναμη των Πανεπιστημίων μας. Θα το καταλάβετε με ένα μικρό ανέκδοτο αυτών των τελευταίων εβδομάδων στο Αριστοτέλειο. Ποια Σχολή νομίζετε ότι ενέταξε σε εντυπωσιακά μεγάλο βαθμό την αμφίδρομη εκπαίδευση με generative agents; Αν πάει ο νους σας στο Πολυτεχνείο, κάνετε λάθος. Είναι η Νομική. Και αν η Νομική μπορεί να συμπληρώνει, όχι τη γραμματεία της αλλά την ίδια τη διδασκαλία της, με ψηφιακή, έξυπνη, πραγματικά προαγωγική για τις γνώσεις και το μυαλό των φοιτητών της τεχνητή νοημοσύνη, τι θα μπορούσε να πετύχει η Ιατρική σας.

Για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και τη συντήρηση των υποδομών

Θα χρειαστεί επίσης να αξιοποιήσουμε την μεγάλη υλική και άυλη περιουσία των Πανεπιστημίων μας για να συντηρούμε και να εκσυγχρονίζουμε τις υποδομές που μας εμπιστεύτηκε η ελληνική Πολιτεία. Όπως είπα πρόσφατα στον Πρωθυπουργό της χώρας, αυτό που ζητάμε από την Κυβέρνηση δεν είναι να δώσει, αλλά να αφαιρέσει. Να αφαιρέσει τα εμπόδια που θα βρεθούν στο δρόμο που ανοίγεται μπροστά μας. Το δημόσιο Πανεπιστήμιο σήμερα βρίσκεται συχνά εγκλωβισμένο ανάμεσα στην έλλειψη πόρων, στη γραφειοκρατία και στην υπερρύθμιση. Η οικονομική του στήριξη πρέπει να είναι επαρκής, σταθερή και προβλέψιμη, ακόμη πιο σημαντική όμως είναι η αυτονομία του, η ευελιξία στη διαχείριση ερευνητικών κονδυλίων, στη διάδραση με την αγορά, στην ταχύτερη αξιοποίηση της καινοτομίας προς όφελος της κοινωνικής κινητικότητας, της τοπικής και εθνικής ανάπτυξης.

Για τη σχέση με τα μη κρατικά Πανεπιστήμια

Τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ιδρύματα ενδέχεται να φέρουν επενδύσεις και νέες ιδέες, να ενισχύσουν τον ανταγωνισμό και τη διεθνή παρουσία της χώρας.

Αλλά κανένα δε μπορεί να υποκαταστήσει τη δική μας δημόσια αποστολή: να δείχνουμε τον δρόμο της κοινωνικής ευημερίας, να καθιστούμε τη γνώση δημόσιο αγαθό χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς ιδιοτέλεια. Ο κίνδυνος, λοιπόν, δεν είναι τα λεγόμενα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Ο κίνδυνος είναι να γίνουμε εμείς, τα δημόσια Πανεπιστήμια, ουραγοί των εξελίξεων. Η απάντηση μας επομένως δεν πρέπει να είναι αμυντική, αλλά, αντίθετα, ένα άλμα προς τα εμπρός.

Η απάντηση μας πρέπει να είναι η αναδιαμόρφωση του δημόσιου Πανεπιστημίου σε σύγχρονο, δημιουργικό, διεθνώς αξιόπιστο, ελεύθερο, ποιοτικό, κοινωνικά χρήσιμο και εθνικά αναγκαίο. Η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι τα ιδιωτικά ιδρύματα συμβάλουν ουσιαστικά στην κοινωνική συνοχή και στην ανάπτυξη μόνο όπου τα δημόσια Πανεπιστήμια είναι επαρκώς χρηματοδοτημένα, ισχυρά και σεβαστά ως κεντρικοί πυλώνες του εθνικού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης.

Για την επιτυχή αναδιαμόρφωση των Πανεπιστημίων

Για την αναδιαμόρφωση των Πανεπιστημίων μας, όλα έχουν σημασία. Σήμερα, με την ιδιότητα του Πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, θα ήθελα να εκθέσω όσα ιεραρχώ ως σημαντικότερα προαπαιτούμενα της επιτυχίας μας:

> Ενίσχυση της δημιουργικότητας των νέων επιστημόνων, καλλιέργεια της αριστείας και προαγωγή της καινοτομίας σε άμεση σύνδεση με την κοινωνία και την παραγωγή.

> Ψηφιακή μαθησιακή κουλτούρα και υποδομές —η ψηφιακή εκπαίδευση, η ηλεκτρονική εξεταστική, τα εικονικά εργαστήρια επιτρέπουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και των μεταγνωστικών δεξιοτήτων.

>Συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα και με τοπικούς και εθνικούς φορείς σε κρίσιμους τομείς, όπως η ανθεκτικότητα, ο πολιτισμός και η παραγωγικότητα της κοινωνίας μας.

> Δημοκρατία —το δημόσιο Πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος ελεύθερης έκφρασης, σεβασμού της διαφορετικής άποψης και συμμετοχής στο διάλογο, στη σύνθεση θέσεων και στην αντιπροσωπευτικότητα.

> Ισότητα ευκαιριών —η φοιτητική μέριμνα, οι υποτροφίες, η κάθε μορφής στήριξη των ευάλωτων ομάδων δεν είναι μόνο ο δείκτης της ευαισθησίας μας, είναι κυρίως θεμέλιο της αξιοκρατίας και της αριστείας.

Για τους φοιτητές και την κρυφή δύναμη του Πανεπιστημίου

Χωρίς τους φοιτητές και τις φοιτήτριες μας είμαστε απλώς κτίρια και κανονισμοί.

Όσο το δημόσιο Πανεπιστήμιο καταφέρνει να εμπνέει και να εφοδιάζει με χρήσιμα εργαλεία αυτές τις γενιές, τόσο πιο ζωντανό θα είναι το παρόν του, τόσο πιο ασφαλές θα γίνεται το μέλλον του.

Σε αυτό το γοργά εναλλασσόμενο παρόν και μέλλον, το δημόσιο Πανεπιστήμιο παραμένει το προνομιακό πεδίο όπου η γνώση συναντά τη δημοκρατία, όπου η επιστήμη συναντά την ισότητα, όπου η ελπίδα συναντά την ευκαιρία. Κάθε φορά που το παιδί μια ασθενέστερης οικονομικά ή λιγότερο μορφωμένης οικογένειας, περνά το κατώφλι μας, σπουδάζει κοντά μας και αποφοιτά υπερήφανο για την εξέλιξη του, η ελληνική κοινωνία κάνει ένα βήμα πιο μπροστά.

Αυτό το βήμα πιο μπροστά είναι ο ρόλος του δημόσιου Πανεπιστημίου. Αυτή είναι η κρυφή, η μεγάλη δύναμη του δημόσιου Πανεπιστημίου. Και αυτό είναι το εθνικό μας καθήκον.