Νίκος Μακρής Η πρώτη μέρα στο σχολείο δεν είναι απλώς ένα κουδούνι. Είναι ανάσα. Μια κοινή εισπνοή πριν από ένα μεγάλο, κοινό βήμα. Για τον/την εκπαιδευτικό, για τον/την μαθητή/τρια, για την τάξη ολόκληρη. Κάθε Σεπτέμβρης μάς ξαναδίνει την ευκαιρία να δοκιμάσουμε από την αρχή: να συστηθούμε καλύτερα, να μάθουμε να ακούμε, να εμπιστευτούμε και να χαρούμε το «μαζί».
Η ματιά του/της εκπαιδευτικού: πριν ακουστεί το πρώτο κουδούνι
Κάθε δάσκαλος ξέρει ότι η πρώτη μέρα δεν μετριέται σε λεπτά, αλλά σε κλίμα. Η αβεβαιότητα («πώς θα είναι τα παιδιά;», «θα προλάβω;») συναντά την προσμονή («φέτος να ανοίξουμε περισσότερο χώρο για τη φωνή τους»).
Η αρχή επιτρέπει να τεθούν οι σχέσεις πάνω σε καθαρό χαρτί. Ό,τι θα ειπωθεί, ο τρόπος που θα ειπωθεί, το πρώτο βλέμμα, η πρώτη σιωπή, γίνονται μήνυμα: «Εδώ χωράς. Εδώ δοκιμάζουμε. Εδώ δεν φοβόμαστε να ρωτάμε.»
Μικρές κινήσεις που κάνουν μεγάλη διαφορά την πρώτη ώρα:
Να μάθεις—και να χρησιμοποιήσεις—τα ονόματα. Το όνομα είναι γέφυρα.
Να πεις μια μικρή αλήθεια για σένα: τι σε συγκινεί στη δουλειά σου. Η αυθεντικότητα ανοίγει χώρο για αυθεντικότητα.
Να ρωτήσεις κάτι απλό και κοινό για όλους (π.χ. «τι σας χαλαρώνει πριν διαβάσετε;»). Ξεκλειδώνει συμμετοχή χωρίς αξιολόγηση.
Να διαπραγματευτείτε από κοινού 2-3 κανόνες-συμφωνίες. Ό,τι συνδιαμορφώνεται, τηρείται.
Η ματιά του/της μαθητή/τριας: στο κατώφλι της αίθουσας
Για το παιδί, η πρώτη μέρα είναι χάρτης χωρίς ακόμη ονόματα: νέοι συμμαθητές, άλλος ρυθμός, θρανία που δεν ξέρουν ακόμη την ιστορία του. Φέρνει μαζί του μικρές ανησυχίες (θα τα καταφέρω; θα με συμπαθήσουν;) και μεγάλες κρυφές φιλοδοξίες (φέτος θέλω να μιλήσω περισσότερο, να βρω την ομάδα μου, να καταλάβω «το γιατί» πίσω από τα μαθήματα).
Η πρώτη μέρα επιτρέπει στο παιδί να ξανασυστηθεί στον εαυτό του: «Φέτος θα δοκιμάσω να ρωτήσω όταν δεν ξέρω», «Θα δώσω μια ευκαιρία στο μάθημα που με δυσκόλεψε». Εάν το κλίμα είναι ασφαλές, οι στόχοι αυτοί δεν μένουν ευχές· γίνονται συνήθεια.
Η τάξη ως τόπος συνάντησης: ένα κοινό συμβόλαιο
Η τάξη γίνεται κοινότητα όταν το «εγώ» νιώθει ασφαλές μέσα στο «εμείς». Την πρώτη μέρα δεν χρειάζεται να προλάβουμε την ύλη· χρειάζεται να προλάβουμε την εμπιστοσύνη. Δύο-τρία εργαλεία βοηθούν:
Κύκλος γνωριμίας 90’’: καθένας λέει το μικρό του όνομα, κάτι που τον/την ενθουσιάζει εκτός σχολείου, και μια ερώτηση που θα ήθελε να απαντηθεί φέτος.
Χάρτης ενδιαφερόντων: στον πίνακα ή σε χαρτόνι, θεματικές-«σταθμοί» (μουσική, τεχνολογία, αθλητισμός, βιβλία, εθελοντισμός). Οι μαθητές κολλούν αυτοκόλλητο στο(υς) σταθμό(ούς) τους. Η εικόνα δείχνει αμέσως πού θα πατήσει η διδασκαλία για να γίνει σχετική.
Συμφωνία τάξης σε μία πρόταση: «Σ’ αυτή την τάξη… [ρήμα] [επίθετο] [ουσιαστικό]». Π.χ. «Σ’ αυτή την τάξη ρωτάμε χωρίς φόβο ό,τι δεν καταλαβαίνουμε». Η πρόταση μένει αναρτημένη όλη τη χρονιά.
Δύο μικρές ιστορίες
Η δασκάλα: «Κρατώ πάντα μια κενή καρέκλα δίπλα στην έδρα. Την πρώτη μέρα ρωτάω: ποιος/α θέλει να κάθεται εδώ όταν χρειάζεται ανάσα; Δεν είναι θέση “ποινή”, είναι θέση “παύση”. Από τότε που ξεκινήσαμε, οι εντάσεις μειώθηκαν και οι ματιές έγιναν πιο ήρεμες.»
Ο μαθητής: «Πέρσι στην αρχή μάς ζήτησαν να γράψουμε σε χαρτάκι “τι περιμένω από το σχολείο”. Το δικό μου έλεγε: να μην με διακόπτουν όταν δυσκολεύομαι. Τη δεύτερη εβδομάδα η φιλόλογος σταμάτησε το μάθημα και είπε: “Ας δώσουμε στον Μ. μισό λεπτό να σκεφτεί.” Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι με βλέπουν.»
Τι έχει πραγματικά σημασία την πρώτη μέρα
Όχι το «πόσα θα προλάβουμε», αλλά το «πώς θα προχωρήσουμε».
Όχι ο τέλειος κανονισμός, αλλά το αίσθημα δικαιοσύνης.
Όχι η επιτήρηση, αλλά η παρουσία.
Η πρώτη μέρα είναι επένδυση σε ρυθμό, γλώσσα και σχέση: το τρίπτυχο που κάνει το σχολείο τόπο μάθησης και όχι μόνο διδασκαλίας.
Μικρός οδηγός πρώτης μέρας
Για τον/την εκπαιδευτικό
Ξεκίνα με μια δραστηριότητα χαμηλού ρίσκου συμμετοχής (σήκωμα χεριού, κάρτες, αυτοκόλλητα), ώστε να ακουστούν όλοι.
Δώσε «προεπισκόπηση» της χρονιάς σε 3 φράσεις: τι θα μάθουμε, πώς θα το μάθουμε, πώς θα ξέρουμε ότι το μάθαμε.
Ονόμασε ρητά πότε επιτρέπεται να κάνουμε λάθος (πάντα) και πώς αντιμετωπίζουμε το λάθος (ως δεδομένο για σκέψη, όχι ως ετικέτα για τον άνθρωπο).
Κλείσε την ώρα με μικρό «καλό νέο» της ημέρας: κάτι που παρατήρησες και θέλεις να συνεχίσει.
Για τον/την μαθητή/τρια (και για το σπίτι)
Γράψε σε σημειωματάκι έναν ρεαλιστικό στόχο για τον πρώτο μήνα (π.χ. «ρωτώ μία απορία την εβδομάδα»).
Διάλεξε μια ρουτίνα ηρεμίας πριν από το σχολείο (δύο βαθιές αναπνοές, ένα ποτήρι νερό, μια σύντομη λίστα ελέγχου στην τσάντα).
Κράτα ημερολόγιο μικρών νικών: τι κατάφερα σήμερα που χθες μού φαινόταν δύσκολο;
Μίλα στο σπίτι όχι μόνο για «τι κάναμε», αλλά για «τι ένιωσα όταν…». Η γλώσσα του συναισθήματος εκπαιδεύεται.
Να βλέπουμε τη φωτεινή πλευρά—χωρίς να στραβωνόμαστε
Η φωτεινή πλευρά δεν είναι ωραιοποίηση· είναι επιλογή οπτικής. Την πρώτη μέρα, ο/η εκπαιδευτικός και ο/η μαθητής/τρια κρατούν από κοινού τον διακόπτη. Με μια προσεκτική λέξη, ένα χαμόγελο που επιμένει, μια μικρή δικαιοσύνη που εφαρμόζεται, ανάβει το φως που αρκεί για να βαδίσουμε. Κάθε χρονιά δεν είναι ίδια—κι ευτυχώς. Γιατί κάθε αρχή είναι πρόσκληση: να γίνουμε λίγο καλύτεροι μαζί. Καλή σχολική χρονιά!
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 3/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
