Χρήστος Κάτσικας Όταν οι μαθητές ξεκινούν τις διακοπές τους και οι περισσότεροι εργαζόμενοι σχεδιάζουν τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων ζει ένα διαφορετικό καλοκαίρι – γεμάτο προσμονή, αβεβαιότητα και συχνά, σιωπηλή απόγνωση. Οι αδιόριστοι εκπαιδευτικοί, που στελεχώνουν κάθε χρόνο χιλιάδες σχολικές αίθουσες σε όλη την Ελλάδα, βρίσκονται κάθε Ιούνιο μπροστά στο ίδιο ερώτημα: Θα εργαστώ ξανά τον Σεπτέμβριο; Και αν ναι, πού;
Απόλυση κάθε Ιούνιο, προσδοκία κάθε Αύγουστο
Η σύμβαση του αναπληρωτή τελειώνει με το κλείσιμο των σχολείων. Δεν υπάρχει αοριστία, ούτε υπόσχεση συνέχειας – παρά μόνο μια «ευχαριστήρια απόλυση» και η προτροπή να κάνουν αίτηση ξανά. Από τη μια στιγμή στην άλλη, ο άνθρωπος που δίδαξε μια τάξη όλη τη χρονιά, που αντικατέστησε τον μόνιμο δάσκαλο, που στάθηκε σαν πυλώνας στο σχολείο της ακριτικής ή νησιωτικής Ελλάδας, παύει να έχει επαγγελματική υπόσταση.
«Στο ίδιο σχολείο επί τέσσερα χρόνια. Ήμουν εκεί για κάθε παιδί, για κάθε ανάγκη. Κι όμως, κάθε Ιούνιο με διαγράφουν από το χάρτη. Κάθε Αύγουστο περιμένω να με θυμηθούν.»
— Άννα, καθηγήτρια φυσικής, με 12 χρόνια προϋπηρεσίας
Η αγωνία κορυφώνεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι πίνακες προσλήψεων, τα κενά, οι φήμες, οι εκτιμήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνονται καθημερινή ενασχόληση. Όλα παίζονται σε μια λεπτή ισορροπία μορίων, προϋπηρεσίας, ειδικότητας και γεωγραφίας. Ένας μικρός αριθμός μορίων μπορεί να σε πετάξει εκτός συστήματος. Ή να σε στείλει στην άλλη άκρη της χώρας.
«Τα καλοκαίρια μας είναι μικρά, σχεδόν ανύπαρκτα. Δεν προλαβαίνουμε να ησυχάσουμε. Δεν κάνουμε σχέδια. Κάθε χρόνο η βαλίτσα παραμένει ανοιχτή. Δεν ξέρουμε αν θα φύγουμε, πού θα πάμε, αν θα αντέξουμε.»
— Μαρία, φιλόλογος, 8 χρόνια αναπληρώτρια
«Σα να είμαι ναυτικός»: Η οικογενειακή εξορία
Για όσους έχουν οικογένεια – παιδιά, συντρόφους, ηλικιωμένους γονείς – το βάρος γίνεται δυσβάσταχτο. Χρόνια ολόκληρα χωρισμένοι, σε διαρκή μετακίνηση, με μια βαλίτσα στο χέρι. Κάθε Σεπτέμβρης φέρνει αποχωρισμούς, κάθε Ιούνιος επανενώσεις. Κι ενδιάμεσα, ένας χειμώνας μοναξιάς και τηλεφωνικών συνομιλιών.
«Ο μικρός μου με ρώτησε "μαμά, φέτος θα σε έχω;". Πέντε χρονών παιδί και έχει μάθει να με αποχαιρετάει κάθε Σεπτέμβρη. Τον τελευταίο χρόνο δεν πρόλαβα καν τη γιορτή του.»
— Ελένη, νηπιαγωγός, μητέρα δύο παιδιών
Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που ζουν «σαν ναυτικοί» – μόνο που αντί για πλοία, διασχίζουν χερσαία και νησιωτικά σχολεία, και αντί για μισθούς ναυτικών, αμείβονται με περίπου 900 ευρώ καθαρά. Πόσα μπορείς να κάνεις μ’ αυτά, όταν έχεις δύο σπίτια να συντηρήσεις, παιδιά να μεγαλώσεις, ταξίδια να πληρώνεις για να δεις τους δικούς σου;
«Ξυπνάω κάθε μέρα και τσεκάρω: Πίνακες, κενά, ποια περιοχή φεύγει πρώτη, πόσα μόρια έχω. Ζω για να περιμένω αν θα "τύχει" να δουλέψω. Δεν προγραμματίζεις ούτε το φθινόπωρο, πόσο μάλλον τη ζωή σου.»
— Δημήτρης, μαθηματικός, 5 χρόνια αναπληρωτής
Οικονομικός ακρωτηριασμός
Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση του κόστους ζωής και των ενοικίων σε τουριστικούς και απομακρυσμένους προορισμούς έχει μετατρέψει την αναπλήρωση σε… οικονομικό άθλο. Σχολεία σε Κρήτη, Κυκλάδες ή Δωδεκάνησα μπορεί να μην έχουν προσωπικό, γιατί απλώς… κανείς δεν αντέχει να πληρώνει 500 και 600 ευρώ για μια γκαρσονιέρα, με μισθό που εξαντλείται στα πρώτα είκοσι του μήνα.
Υπάρχουν μαρτυρίες εκπαιδευτικών που αναγκάζονται να μένουν σε κοινόβια, σε κάμπινγκ, ακόμα και σε... τροχόσπιτα, προκειμένου να επιβιώσουν. Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που επέστρεψαν τα Φεβρουάριο στα σπίτια τους, γιατί απλώς δεν είχαν τα χρήματα να συνεχίσουν.
«Πέρυσι κοιμόμουν σε φουσκωτό στρώμα μέσα σε ένα σπίτι που νοικιάσαμε τέσσερις άγνωστοι. Είχε υγρασία και ποντίκια. Έκανα αίτηση για δουλειά σε σούπερ μάρκετ τα απογεύματα. Και μετά σου λένε "μα είσαι εκπαιδευτικός".»
— Θάνος, δάσκαλος, 7 χρόνια αναπληρωτής
Οικοδομώντας στα σαθρά
Το πιο σκληρό ίσως στοιχείο αυτής της πραγματικότητας είναι ότι όλα αυτά αφορούν ανθρώπους με υψηλή εκπαίδευση, με πολλαπλά πτυχία, επιμορφώσεις, παιδαγωγικό έργο, εμπειρία. Δεν είναι «περαστικοί» από το εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι η ραχοκοκαλιά του, ειδικά στην περιφέρεια και στις δομές ειδικής αγωγής. Κι όμως, το σύστημα συνεχίζει να τους βλέπει ως προσωρινούς, αναλώσιμους.
Κάθε Σεπτέμβρης είναι μια επανεκκίνηση, χωρίς όμως την ασφάλεια της προόδου. Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει κάθε χρόνο να «αποδείξουν» εκ νέου την αξία τους, να προσαρμοστούν σε νέους συναδέλφους, σε διαφορετικούς διευθυντές, σε άλλα προγράμματα, άλλες κοινότητες. Αυτό το μοντέλο δεν είναι ούτε παιδαγωγικά σοφό ούτε κοινωνικά δίκαιο.
«Μου λένε "γιατί δεν τα παρατάς;". Και πού να πάω; Εδώ ανήκω. Στους μαθητές μου. Απλώς εύχομαι να ανήκω και στο κράτος κάποια στιγμή, με κανονικούς όρους.»
— Κώστας, φιλόλογος, 15 χρόνια αναπληρωτής
Και όμως, συνεχίζουν
Παρά τα παραπάνω, οι αδιόριστοι συνεχίζουν. Όχι επειδή «βολεύονται», αλλά επειδή πιστεύουν στο λειτούργημά τους. Διδάσκουν παιδιά σε χωριά που δεν ξέρουν αν θα έχουν εκπαιδευτικό την επόμενη εβδομάδα. Στηρίζουν μαθητές με αναπηρίες σε τάξεις χωρίς επαρκή στήριξη. Ονειρεύονται ένα σχολείο ανοιχτό, δημόσιο, με ίσες ευκαιρίες – κι ας τους στοιχίζει προσωπικά.
Όμως, κανένας ιδεαλισμός δεν είναι ανεξάντλητος όταν στηρίζεται μόνο στη θυσία.
Ένα διαφορετικό καλοκαίρι
Αυτό το καλοκαίρι, καθώς θα συζητούνται μεταρρυθμίσεις, πίνακες και συστήματα προσλήψεων, ας μην ξεχνάμε ότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν πρόσωπα – άνθρωποι που κρατούν τη δημόσια εκπαίδευση όρθια, συχνά πληρώνοντας οι ίδιοι το τίμημα.
Πότε οι εκπαιδευτικοί με τον αγώνα τους θα αναγκάσουν τις κυβερνήσεις να δουν τον αναπληρωτή όχι ως «μπάλωμα», αλλά ως μόνιμο στήριγμα; Να δώσουν σταθερότητα, προοπτική και αξιοπρέπεια σ’ αυτούς που για χρόνια στερούνται τα αυτονόητα.
Για να πάψουν τα καλοκαίρια τους να είναι περίοδος φόβου και να γίνουν – όπως και για όλους – εποχή ανάσας και ελπίδας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Μισθοί +118€ από Ιανουάριο: Μεγάλη ανατροπή για χιλιάδες εργαζόμενους
750 ευρώ σε 170.000 πολίτες - Πάρτε τα με μια μόνο αίτηση και όλα εξα αποστάσεως μέσω golearn
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 25/6
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
