Νίκος Μάστορας Του Νίκου Μάστορα
Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, οι "άτακτες" τάξεις, η μειωμένη αυτοπεποίθηση και τα αυξημένα εργασιακά ωράρια, αυξάνουν και το άγχος των εκπαιδευτικών σε όλη την Ευρώπη.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει η νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Εκπαιδευτικών Πληροφοριών "Ευρυδίκη" που δημοσιοποιήθηκε χθες και εξετάζει τις εθνικές πολιτικές και τη νομοθεσία ερευνώντας πώς μπορούν να συμβάλλουν στην ενδυνάμωση του επαγγέλματος, ρίχνοντας παράλληλα φως σε διάφορες πτυχές στη ζωή του εκπαιδευτικού όπως οι συνθήκες εργασίας, οι δυνατότητες κατάρτισης, η επαγγελματική εξέλιξη και η ευημερία.
Η έκθεση συνδυάζει στοιχεία εθνικής νομοθεσίας από το Δίκτυο ΕΥΡΥΔΙΚΗ με στοιχεία σχετικά με τις εκπαιδευτικές πρακτικές και αντιλήψεις από τη Διεθνή Έρευνα για την Εκπαίδευση και Διδασκαλία του ΟΟΣΑ. (OECD: Teaching and Learning International Survey -TALIS).
Οι εκθέσεις αφορούν τις 38 Ευρωπαϊκές χώρες (43 εκπαιδευτικά συστήματα) που συμμετέχουν στο Erasmus+ programme της Ε.Ε. και είναι διαθέσιμες στην αγγλική γλώσσα, σε ηλεκτρονική μορφή, στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Μονάδας του Δικτύου ΕΥΡΥΔΙΚΗ και μπορείτε να την κατεβάσετε όλη εδώ σε μορφή pdf
To alfavita.gr παρουσιάζει σήμερα μια περίληψη του τελευταίου κεφαλαίου που αφορά στη μελέτη της ευημερίας και του άγχους των εκπαιδευτικών και πως αυτό επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες της δουλειάς. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνεται στις περισσότερες από τις εκτιμήσεις της σχέσης αξιολόγησης-άγχους. Επίσης δεν αναλύεται η σχέση του Έλληνα εκπαιδευτικού με την αξιολόγηση, καθώς δεν έχει εφαρμοστεί.
Πάντως η ευημερία των εκπαιδευτικών στην εργασία τους είναι πλέον ζήτημα στο οποίο έχουν επικεντρωθεί πολλές ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές ατζέντες για την εκπαίδευση καθώς τα δεδομένα αποκαλύπτουν ότι, σε ορισμένες χώρες, ο αριθμός των εκπαιδευτικών που αναφέρουν υψηλά επίπεδα άγχους πρέπει να αποτελέσει πηγή ανησυχίας, καθώς μπορεί να επηρεάσει τόσο την ελκυστικότητα του επαγγέλματος όσο και τη συνολική ικανότητα του εκπαιδευτικού συστήματος για τη διατήρηση των καλών εκπαιδευτικών.
Από την ανάλυση προκύπτει ότι σε όλη την Ευρώπη πολλοί εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν άγχος στην εργασία τους. Τα επίπεδα άγχους είναι χαμηλότερα όταν οι εκπαιδευτικοί εργάζονται σε σχολικά περιβάλλοντα που αντιλαμβάνονται ως συνεργατικά, όταν αισθάνονται αυτοπεποίθηση για την διαχείριση και παρακίνηση των μαθητών τους και όταν αισθάνονται ότι έχουν αυτονομία στη δουλειά τους.
Αντίθετα, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι βιώνουν περισσότερο άγχος όταν πρέπει να δουλέψουν με τάξεις που θεωρούν “άτακτες”, όταν εργάζονται περισσότερες ώρες, και όταν υπόκεινται σε αξιολόγηση ως προϋπόθεση για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους.
Τι ανεβάζει το άγχος των εκπαιδευτικών
Τα συμπεράσματα της μελέτης «Teachers in Europe Careers, Development and Well-being» εξάλλου, υπογραμμίζουν ότι η ευημερία των εκπαιδευτικών αποτελεί βασικό παράγοντα για την ενίσχυση της ελκυστικότητας του επαγγέλματος:
«Η ευημερία των εκπαιδευτικών επηρεάζει την ικανοποίηση και τον ενθουσιασμό για την εργασία τους και έχουν αντίκτυπο στην ελκυστικότητα του επαγγέλματός τους, και στη συνέχεια στην παραμονή τους στο επάγγελμα. Είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ποιότητα και την απόδοσή τους, που συσχετίζεται με το δικό τους κίνητρο αλλά και με τα επιτεύγματα των μαθητών τους. Επομένως, τα κράτη-μέλη καλούνται να εξετάσουν το θέμα της ευημερίας των εκπαιδευτικών και την ανθεκτικότητά τους, ως βασικό τομέα εκπαιδευτικής πολιτικής. Η ευημερία μπορεί να σχετίζεται με διαφορετικές πτυχές του επαγγέλματος: φόρτος, περιβάλλον και συνθήκες εργασίας, αίσθηση ασφάλειας, συναδελφική υποστήριξη, σχέσεις με γονείς, συναδέλφους, μαθητές και άλλα μέρη που συμμετέχουν στο σχολείο και φυσικά, με την εκτίμηση από την ευρύτερη κοινότητα. Εάν αυτές οι πτυχές αποτελούν πηγή αρνητικών εμπειριών, μπορεί να βρεθούν οι εκπαιδευτικοί σε κατάσταση σωματικής και συναισθηματικής εξουθένωσης, άγχους και εξάντλησης που μπορεί να επηρεάσουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Η μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με μέτρα πολιτικής για τη βελτίωση της η ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού στην Ευρώπη τονίζει το άγχος ως έναν από τους παράγοντες που καθιστούν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ιδιαίτερα δύσκολο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2013α, σελ. 175). Ο ΟΟΣΑ (2020,Π. 102) υπογραμμίζει ότι οι εκπαιδευτικοί που αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα άγχους στην εργασία είναι πιο πιθανό να αναφέρουν την πρόθεσή τους να εγκαταλείψουν τη διδασκαλία και να μετακινηθούν σε άλλες σταδιοδρομίες στα πέντε επόμενα χρόνια. Υπάρχει απόδειξη ότι το άγχος των εκπαιδευτικών μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της διδασκαλίας τους. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα επίπεδα άγχους των εκπαιδευτικών επίσης επηρέασαν και τα επίπεδα άγχους των μαθητών Δημοτικών σχολείων το πρωί όταν έφτασαν στο σχολείο (Oberle και
Schonert-Reichl, 2016). Ορισμένα στοιχεία συνδέουν επίσης το άγχος των εκπαιδευτικών με την ικανοποίηση από την εργασία, ενώ οι συνθήκες εργασίας θεωρούνται πρωταρχικοί παράγοντες για την ευημερία (...) Άλλοι συγγραφείς έχουν υπογραμμίσει τους δεσμούς μεταξύ των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών και των επιπέδων άγχους των εκπαιδευτικών αλλά και τη σχέση μεταξύ πολιτικών λογοδοσίας τους με υψηλότερα επίπεδα άγχους (Ryan et al., 2017)
Τα συμπεράσματα
Σε επίπεδο ΕΕ, σχεδόν το 50% των εκπαιδευτικών αναφέρουν ότι έχουν «λίγο» ή «πολύ» άγχος στην εργασία. Σε Ουγγαρία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία), το μερίδιο των εκπαιδευτικών που βιώνουν μεγάλο άγχος στην εργασία τους, είναι διπλάσιο από τον μ.ο της ΕΕ. Όταν ρωτήθηκαν για τους παράγοντες του άγχους, οι εκπαιδευτικοί υπέδειξαν κυρίως την επιβάρυνση με πολλά διοικητικά καθήκοντα, την υπερβολική βαθμολόγηση, το να θεωρούνται υπεύθυνοι για τα επιτεύγματα των μαθητών τους και την προσπάθεια να συμβαδίζουν συνεχώς με
μεταβαλλόμενες απαιτήσεις από τη διοίκηση.
Πολιτικές λογοδοσίας και διοικητικές απαιτήσεις, καθώς και ο ρυθμός και ο τρόπος των μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση μπορούν, ως εκ τούτου, να παίζουν ρόλο στο άγχος των εκπαιδευτικών στην εργασία. Αρκετοί συστημικοί παράγοντες φαίνεται να σχετίζονται με τα επίπεδα άγχους. Εκπαιδευτικοί που εργάζονται περισσότερες ώρες εργασίας ανέφεραν και υψηλότερα επίπεδα στρες, όπως και οι εκπαιδευτικοί με μεγαλύτερη εμπειρία και όσοι απασχολούνται με μόνιμες συμβάσεις εργασίας. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους εάν εργάζονται τάξεις που θεωρούν “άτακτες” ή όταν αισθάνονται λιγότερο αυτοπεποίθηση σχετικά με τη διαχείριση της συμπεριφοράς των μαθητών. Αντίθετα, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα στρες όταν θεωρούν το σχολικό τους περιβάλλον συνεργατικό και όταν πιστεύουν ότι έχουν αυτονομία στη δουλειά τους. Τέλος, οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε εκπαιδευτικά συστήματα όπου η αξιολόγηση αποτελεί προϋπόθεση για την πρόοδο στην καριέρα τους αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα στρες, ενώ οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε συστήματα όπου η CPD* (Continuing Professional Development) είναι η βασική προϋπόθεση για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους, αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα στρες.
*( CPD: Η συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη (CPD) υιοθετεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση της μακροχρόνιας σταδιοδρομίας. Οποιεσδήποτε μαθησιακές δραστηριότητες που αναλαμβάνονται από επαγγελματίες με σκοπό την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και την ενίσχυση των τρεχουσών ικανοτήτων τους αντιπροσωπεύουν στοιχεία της. Πρόκειται για μια δια βίου πρωτοβουλία συνεχούς βελτίωσης, που περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία ακαδημαϊκών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων οι οποίες περιλαμβάνουν προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης, μελέτη που βασίζεται στην τάξη, συνέδρια, εργαστήρια, κα)
Οι εκπαιδευτικές αρχές θα μπορούσαν να αναλύσουν τις πολιτικές τους σχετικά με την λογοδοσία των εκπαιδευτικών και σε σχέση με το πώς συμβάλλει ο φόρτος εργασίας τους στην πίεση που τους οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα ευεξίας. Ομοίως, ο ρόλος, το βάρος και η δυναμική της αξιολόγησης αλλά και της CPD στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας θα πρέπει να αναλυθούν περαιτέρω λαμβάνοντας υπόψη τη σχέση που έχουν με τα αυξημένα επίπεδα αντιληπτού άγχους.
Οι αρχές θα μπορούσαν επίσης να επικεντρωθούν σε πολιτικές που ενισχύουν τις κοινωνικές δεξιότητες των εκπαιδευτικών και τους επιτρέπουν να αναπτύξουν μια συνεργατική κουλτούρα μέσα στα σχολεία και να βελτιώσουν την αυτοπεποίθηση στις επαγγελματικές τους σχέσεις με συναδέλφους και μαθητές.
Η αξιολόγηση και το άγχος
Η αξιολόγηση ως απαίτηση για εξέλιξη της σταδιοδρομίας σχετίζεται με αύξηση του δείκτη στρες. Αντιθέτως,
Εκπαιδευτικοί σε χώρες όπου η CPD αποτελεί προϋπόθεση για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους αναφέρουν, κατά μέσο όρο, χαμηλότερα επίπεδα στρες. Η έρευνα συνέκρινε τις μέσες βαθμολογίες του δείκτη στρες ανά χώρα
και ταυτόχρονα συνυπολόγισε ποια συστήματα έχουν την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ως απαίτηση για εξέλιξη της σταδιοδρομίας. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι, κατά μέσο όρο, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα στρες στις χώρες όπου η αξιολόγηση είναι μια τυπική απαίτηση για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας (μ2 μέσος όρος 9,2 . Σε χώρες που δεν έχουν τέτοια απαίτηση, τα επίπεδα άγχους των εκπαιδευτικών, κατά μέσο όρο, ήταν χαμηλότερα (μ1 μέσος όρος 8,2)
Ενώ μόνο δύο χώρες (Κροατία και Ρουμανία) μεταξύ αυτών που έχουν μέσο όρο στρες κάτω από το αντίστοιχο της ΕΕ έχουν την αξιολόγηση ως προϋπόθεση για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των εκπαιδευτικών, επτά χώρες (Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία)) που έχουν επίσης αξιολόγηση, έχουν και μέση βαθμολογία στρες υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Συνθήκες εργασίας, κλίμα σχολείου-τάξης και αυτοαντίληψη
Επίσης το άγχος εξετάστηκε και ως προς ένα μείγμα στοιχείων περιβάλλοντος που περιλαμβάνει τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών, το περιβάλλον στο οποίο εργάζονται και την αντίληψη της αυτο-αποτελεσματικότητας τους. Ενας δάσκαλος με αυτοπεποίθηση μπορεί να έχει χαμηλότερα επίπεδα άγχους, ενώ ένας δάσκαλος που δεν είναι τόσο σίγουρος για τον εαυτό του μπορεί να βιώσει τις διαφορετικές πτυχές της εργασίας του με πιο αγχωτικό τρόπο. Τα αποτελέσματα τονίζουν τη σημασία του εργασιακού περιβάλλοντος. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι και στα 27 εκπαιδευτικά συστήματα που εξετάστηκαν, οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε διαταραγμένες τάξεις ή / και σε σχολεία με χαμηλά επίπεδα συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών είναι πιο πιθανό να έχουν υψηλότερα επίπεδα στρες. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί που αντιμετωπίζουν περισσότερη αυτονομία στη δουλειά τους είναι πιο πιθανό να έχουν χαμηλότερα επίπεδα στρες. Τα αποτελέσματα φαίνεται να δείχνουν ότι το σχολείο και το κλίμα στην τάξη, καθώς και η αίσθηση της αυτονομίας που έχουν οι εκπαιδευτικοί στη δουλειά τους, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ευημερία τους. Σε επίπεδο ΕΕ, η μέση βαθμολογία του δείκτη πίεσης μειώνεται κατά 0,57 βαθμούς όταν οι εκπαιδευτικοί αισθάνονται σίγουροι για τη διαχείριση της συμπεριφοράς των μαθητών τους και κατά 0,10 όταν αισθάνονται αυτοπεποίθηση για την παρακίνηση των μαθητών. Τα αποτελέσματα δείχνουν ακόμα ότι η αυτοπεποίθηση των εκπαιδευτικών στις κοινωνικές τους ικανότητες είναι σημαντική για την εργασία και την ευημερία τους.
Ώράριο εργασίας, εμπειρία και σύμβαση μόνιμης εργασίας
Στην κατηγορία των συνθηκών εργασίας, ένας βασικός παράγοντας είναι ο χρόνος εργασίας. Η πιθανότητα των εκπαιδευτικών να δηλώνουν υψηλότερα επίπεδα άγχους εάν οι ώρες εργασίας τους είναι περισσότερες, είναι στατιστικά σημαντικές σε όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα που αναλύθηκαν. Σε επίπεδο ΕΕ, η μέση βαθμολογία στον δείκτη στρες αυξάνεται κατά 0,05 βαθμούς για κάθε επιπλέον ώρα οι εκπαιδευτικοί δηλώνουν ότι εργάζονται. Όσο περισσότερες ώρες δουλεύουν οι εκπαιδευτικοί, τόσο περισσότεροι αναφέρουν οι ότι αντιμετωπίζουν άγχος στην εργασία. Αυτό ισχύει σε όλα εκπαιδευτικά συστήματα παρά τις διαφορές στο ωράριο εργασίας. Άλλες δύο μεταβλητές που συνδέονται με συνθήκες εργασίας, τα χρόνια εμπειρίας και η μόνιμη απασχόληση, εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα σε εννέα και 13 εκπαιδευτικά συστήματα αντίστοιχα. Σε επίπεδο ΕΕ, η αλλαγή στη μέση βαθμολογία στον δείκτη επιπέδου άγχους είναι στατιστικά σημαντική και για τους εκπαιδευτικούς με περισσότερα από πέντε χρόνια εμπειρίας και εκείνους με μόνιμη απασχόληση. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι έμπειροι εκπαιδευτικοί τείνουν να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα στρες σε σύγκριση με τους αρχάριους εκπαιδευτικούς.
Στη Βουλγαρία και την Πορτογαλία, η βαθμολογία του δείκτη στρες των εκπαιδευτικών με περισσότερα πάνω από πέντε χρόνια εργασιακής εμπειρίας αλλάζει κατά +1.10 και +1.09 αντίστοιχα. Ομοίως, όλες οι άλλες μεταβλητές παραμένουν ίδιες και υποδεικνύουν ότι οι καθηγητές μόνιμης απασχόλησης έχουν υψηλότερα επίπεδα άγχους στα μισά από τα εκπαιδευτικά συστήματα που αναλύθηκαν!
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
