Ο ιαπωνικός όρος hikikomori (κοινωνική απόσυρση) είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο ένα νέο, κυρίως, άτομο, απομονώνεται στο σπίτι για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών και αποφεύγει συστηματικά τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, όπως η εργασία, το σχολείο ή άλλες καθημερινές δραστηριότητες και συχνά με την οικογένεια.
Για ένα άτομο που ζει ως hikikomori, η φιλία φαντάζει απρόσιτη. Για το λόγο αυτό στην Ιαπωνία, εταιρείες όπως η Family Romance προσφέρουν επαγγελματίες που υποδύονται ρόλους φίλων, συγγενών ή ακόμη και συναδέλφων. Ο πελάτης μπορεί να ζητήσει τη συνοδεία τους σε γάμους, επαγγελματικές εκδηλώσεις ή απλές κοινωνικές εξόδους. Η υπηρεσία αυτή καλύπτει μια πληθώρα αναγκών: από την ενίσχυση της κοινωνικής εικόνας μέχρι την απλή παροχή παρέας, εκτός, όμως, από ερωτική συνεύρεση. Ο ιδρυτής της Family Romance δήλωσε σε συνέντευξή του στο The Atlantic (2018):
«Στην Ιαπωνία έχουμε τις έννοιες ‘honne’ και ‘tatemae’ - τα αληθινά σου συναισθήματα και το πρόσωπο που δείχνεις στους άλλους. Μερικές φορές είναι πιο εύκολο να μιλήσεις σε κάποιον που δεν σε ξέρει». Η λέξη "honne" υποδηλώνει τα πραγματικά συναισθήματα και "tatemae" το πρόσωπο που δείχνεις στον κόσμο· πολλοί επιλέγουν να εκφράσουν το "honne" τους σε κάποιον που γνωρίζουν ότι δεν θα τους κρίνει και δεν θα εμπλακεί στη ζωή τους. Η ευκολία και η απουσία συναισθηματικών απαιτήσεων καθιστούν την υπηρεσία ελκυστική σε όσους φοβούνται ή αποφεύγουν την οικειότητα.
Ωστόσο, η εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης επαφής δεν είναι πλέον ασιατικό φαινόμενο, αλλά τείνει να εξαπλωθεί και στη Δύση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη έχουν εμφανιστεί πλατφόρμες και εφαρμογές που προσφέρουν «ενοικιαζόμενους φίλους» ή «συντρόφους για δραστηριότητες», είτε για κοινωνικές εκδηλώσεις είτε για ταξίδια, όπως η RentAFriend.com, όπου ο καθένας μπορεί να ενοικιάσει κάποιον για παρέα, για μια βραδινή έξοδο ή ακόμη και για συνοδεία σε επαγγελματικά events. Αντίστοιχες πρακτικές παρατηρούνται στη Νότια Κορέα και την Κίνα, συχνά σε περιόδους γιορτών, όπου άτομα ενοικιάζουν συντρόφους για να "ικανοποιήσουν" τις οικογενειακές προσδοκίες. Το μοντέλο αλλάζει ελαφρώς μορφή, αλλά η ουσία παραμένει ίδια: η κάλυψη κοινωνικών και συναισθηματικών αναγκών μέσω μιας επί πληρωμή υπηρεσίας.
Η «ενοικίαση» φίλων μπορεί να λειτουργήσει ως προσωρινό αντίδοτο στην αποξένωση, καλύπτοντας συναισθηματικά κενά και προσφέροντας την ψευδαίσθηση κοινωνικής αποδοχής. Για κάποιους, που δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν λειτουργεί ως «γέφυρα». Για άλλους, όμως, διαιωνίζει την απομόνωση, καθώς δεν υποκαθιστά τη συναισθηματική ανταπόκριση και την αμοιβαιότητα που χαρακτηρίζει τις αυθεντικές σχέσεις. Το ερώτημα δεν είναι αν οι ενοικιαζόμενοι φίλοι είναι "καλοί" ή "κακοί". Είναι αν αυτή η πρακτική αποτελεί ένδειξη μιας κοινωνίας που βρίσκει νέους τρόπους να επιβιώσει ή μιας κοινωνίας που αποτυγχάνει να κρατήσει ζωντανά τα πιο ανθρώπινα: επαφή, αποδοχή, παρουσία.
Στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, οι άνθρωποι, αν και περιβάλλονται από πλήθη, συχνά αισθάνονται απομονωμένοι. Η ασταθής εργασιακή ζωή, η συχνή αλλαγή τόπου διαμονής, η εξάρτηση από την ψηφιακή επικοινωνία, το βάρος της κοινωνικής έκθεσης και ο φόβος της απόρριψης καθιστούν δύσκολη τη δημιουργία και διατήρηση σταθερών σχέσεων και μετατρέπουν την προοπτική μιας αυθεντικής σχέσης σε απειλή αντί για προσδοκία. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση μιας «αγοράς σχέσεων», όπου η συντροφικότητα προσφέρεται ως προϊόν και η αλληλεπίδραση γίνεται αντικείμενο οικονομικής συναλλαγής. Η κοινωνιολόγος Sherry Turkle, στο βιβλίο της Alone Together (2011), προειδοποιεί: «Αναμένουμε περισσότερα από την τεχνολογία και λιγότερα από τους ανθρώπους». Μπορεί το ίδιο να ισχύει και για τις υπηρεσίες αυτού του είδους: όσο περισσότερο "αγοράζουμε" την οικειότητα, τόσο λιγότερο μαθαίνουμε να τη χτίζουμε πραγματικά.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
