Alfavita Newsroom Ο όρος σφαγή του Ζονγκ (αγγλικά: Zong Massacre, ενώ στο παρελθον χρησιμοποιούταν επίσης ο όρος υπόθεση Ζονγκ, Zong Affair) αφορά στη μαζική δολοφονία Αφρικανών δούλων που συνέβη το 1781 στο πλοίο Ζονγκ (Zong).
Είναι σίγουρα μια ιστορία φρίκης της εποχής του δουλεμπορίου από την Αφρική στην Αμερική — μία από τις πολλές και, ταυτόχρονα, εμβληματική για διάφορους λόγους. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Το Ζονγκ ήταν ένα ολλανδικό πλοίο 110 τόνων. Αρχικά, το όνομά του ήταν Ζοργκ, που σημαίνει «φροντίδα». Είχε ήδη διασχίσει τουλάχιστον μία φορά τον Ατλαντικό, μεταφέροντας αφρικανούς σκλάβους στην ολλανδική αποικία του Σουρινάμ, όταν, τον Μάρτιο του 1781, το αγόρασε ο Λιουκ Κόλινγουντ για λογαριασμό μιας κοινοπραξίας εμπόρων του Λίβερπουλ από το βρετανικό πολεμικό ναυτικό, που το είχε κατασχέσει από τους Ολλανδούς ένα μήνα νωρίτερα.
Το δουλεμπορικό πλοίο απόπλευσε με φορτίο 442 σκλάβους από την από την Άκκρα (Γκάνα) στις 18 Αυγούστου 1781 με κατεύθυνση προς τη Τζαμάικα. Ούτως ή άλλως, οι αφρικανοί σκλάβοι μεταφέρονταν στην Αμερική σε άθλιες συνθήκες, ωστόσο στην περίπτωση του Ζονγκ, το πλήθος αυτό ήταν υπερβολικό, ακόμα και για τα δεδομένα του συγκεκριμένου απάνθρωπου εμπορίου.
Το πλήρωμα είχε 17 μέλη και μερικούς ξέμπαρκους που ναυτολογήθηκαν στις αφρικανικές ακτές.
Ο Κόλινγουντ είχε εμπειρία σε δουλεμπορικό ως αξιωματικός, ωστόσο με το Ζονγκ έκανε το παρθενικό του ταξίδι ως πλοίαρχος. Το Ζονγκ προμηθεύτηκε πόσιμο νερό στο Σάο Τομέ, το μικρό νησάκι (πορτογαλική αποικία) στον κόλπο της Γουινέας, και ξεκίνησε στις 6 Σεπτεμβρίου τον διάπλου του Ατλαντικού, με προορισμό την Τζαμάικα. Στις 18 ή 19 Νοεμβρίου, το Ζονγκ προσέγγισε στο Τομπάγκο, για άγνωστο λόγο όμως δεν μπήκε στο λιμάνι ώστε να ανανεώσει τις προμήθειές του. Ο Κόλινγουντ ήταν στο σημείο εκείνο του ταξιδιού βαριά άρρωστος. Ο Τζέιμς Κέλσαλ, ο αξιωματικός που κανονικά θα έπρεπε να τον αντικαταστήσει, είχε πέσει σε δυσμένεια. Με τον Κόλινγουντ ασθενή, την ηγεσία ανέλαβε ο Ρόμπερτ Σταμπς. Ο Σταμπς δεν ήταν μέλος του πληρώματος, αλλά ο πρώην κυβερνήτης της περιοχής Ανομάμπου και είχε κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις ναυσιπλοΐας. Είχε μάλιστα τη φήμη του «ανίκανου μεθύστακα», που προκαλούσε συνεχώς προβλήματα στη διοίκηση της περιοχής. Υπό την ηγεσία του Σταμπς, έγινε μία λανθασμένη κίνηση που οδήγησε στις μετέπειτα τραγικές εξελίξεις.
Στις 27 ή στις 28 Νοεμβρίου, το πλήρωμα του Ζονγκ είδε στον ορίζοντα την Τζαμάικα, θεώρησαν ωστόσο ότι βλέπουν την Ισπανιόλα, κι έτσι συνέχισαν το ταξίδι τους. Κατάλαβαν το λάθος μόνον όταν βρέθηκαν 300 μίλια δυτικά από τον προορισμό τους. Αργότερα, ο Κέλσαλ ισχυρίστηκε ότι τη στιγμή εκείνη το νερό έφτανε για τέσσερις μόλις μέρες, η δε αναστροφή της πορείας για Τζαμάικα σήμαινε τουλάχιστον 10 μέρες πορεία, πιθανότατα περισσότερες, αφού πλέον θα ταξίδευαν κόντρα στον καιρό.
Το πλοίο είχε ήδη καθυστερήσει να φτάσει στον προορισμό του και παράλληλα λόγω του μεγάλου αριθμού σκλάβων που κουβαλούσε ήδη υπήρχε υποσιτισμός και είχαν ξεσπάσει αρρώστιες, με αποτέλεσμα μέχρι τις 29 Νοεμβρίου, αρκετοί σκλάβοι αλλά και κάποια μέλη του πληρώματος να έχουν χάσει τη ζωή τους.
Ο πλοίαρχος υπολόγιζε πως οι νεκροί μεταξύ των σκλάβων και του πληρώματος θα αυξάνονταν, μέχρι το τέλος.
Τότε πάρθηκε μία τρομαχτική απόφαση. Αν οι σκλάβοι πέθαιναν στη στεριά, η ασφαλιστική εταιρεία δεν ήταν υποχρεωμένη να καλύψει τη ζημία απ’ τον χαμό τους. Αν όμως χανόντουσαν στη θάλασσα, οι ασφαλιστές θα έπρεπε να πληρώσουν 30 λίρες για τον καθένα. Οι σκλάβοι ήταν φορτίο, όχι επιβάτες και ως τέτοιο αντιμετωπίζονταν από τις ασφαλιστικές εταιρίες. Η ασφάλεια δεν κάλυπτε θανάτους σκλάβων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού (αυτός ήταν και ο μόνος λόγος που είχαν τα πληρώματα των δουλεμπορικών να φροντίζουν στοιχειωδώς τις συνθήκες διαβίωσης του «φορτίου»). «Φυσικός θάνατος» σκλάβου στην θάλασσα επίσης δεν καλυπτόταν. Υπήρχε ωστόσο η πρόνοια ότι, εάν ο καπετάνιος κρίνει πως πρέπει να πετάξει στη θάλασσα μέρος του φορτίου προκειμένου να σώσει το υπόλοιπο, μπορεί μετά να διεκδικήσει από τον ασφαλιστή αποζημίωση. Ο σχετικός όρος ήταν: general average. Αυτό ακριβώς ήταν την εποχή εκείνη απέναντι στον βρετανικό νόμο οι 133 άνθρωποι που πετάχτηκαν στη θάλασσα τις τρεις επόμενες μέρες.
Στις 29 Νοεμβρίου, 54 Αφρικάνοι ρίχτηκαν στη θάλασσα. Την επόμενη μέρα, άλλοι 42. Η σφαγή συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες. Συνολικά υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν με αυτό τον τρόπο, 133 άνθρωποι.
Το Ζονγκ έφτασε στον προορισμό του (Μπλακ Ρίβερ της Τζαμάικα) στις 22 Δεκεμβρίου του 1781. Ένα ταξίδι διάρκειας 60 ημερών, είχε πάρει 108 μέρες για να ολοκληρωθεί. Ο καπετάνιος Κόλινγκγουντ πέθανε λίγες μέρες αφότου έφτασαν στη Τζαμάικα. Οι 208 επιζώντες σκλάβοι (λιγότεροι από τους μισούς που ξεκίνησαν το ταξίδι, τέσσερις μήνες περίπου νωρίτερα) πουλήθηκαν και έπιασαν κατά μέσο όρο 36 λίρες ο καθένας. Ένα ταξίδι διάρκειας 60 ημερών, είχε πάρει 108 μέρες για να ολοκληρωθεί.
Αργότερα, δικαιολογήθηκαν πως η επιλογή να ρίξουν τους σκλάβους στον ωκεανό είχε να κάνει με τον κίνδυνο να τελειώσουν τα αποθέματα νερού στο πλοίο. Όμως, όταν το δουλεμπορικό έφτασε στη Τζαμάικα, στις 22 Δεκεμβρίου, είχε απόθεμα 420 γαλόνια νερού. Οι ιδιοκτήτες επιδίωξαν να εισπράξουν την ασφάλεια, αλλά η ασφαλιστική βασίστηκε στην μαρτυρία του Κέλσαλ που είχε διαφωνήσει με την απόφαση. Αρχικά το δικαστήριο που εξέτασε την υπόθεση αποφάνθηκε υπέρ των ιδιοκτητών. Η ασφαλιστική άσκησε έφεση.
Η δικαστική μάχη κράτησε δύο χρόνια, μέχρι τον Μάιο του 1783. Δικαστικοί και κοινωνία αγνόησαν τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων. Ολαούντα Εκουιάνο Ο Ολαούντα Εκουιάνο. Τότε πήραν την κατάσταση στα χέρια τους δύο απ’ τους σημαντικότερους πολέμιους της δουλείας, ο Ολαούντα Εκουιάνο, ένας απελευθερωμένος πρώην σκλάβος, που είχε εξαιρετική μόρφωση και ο Γκράνβιλ Σαρπ, Βρετανός πολίτης. Προσπάθησαν να κάνουν μήνυση στον ιδιοκτήτη, τον καπετάνιο και στο πλήρωμα του Ζονγκ, με την κατηγορία ότι διέπραξαν φόνο.
Η απάντηση που έλαβαν απ’ τον μεγαλοδικηγόρο, Τζον Λι, ήταν η εξής: «Τι είναι αυτή η δήλωση, ότι άνθρωποι ρίχτηκαν στη θάλασσα; Αυτή είναι υπόθεση εμπορευμάτων. Οι μαύροι είναι απλό εμπόρευμα. Είναι τρελό να κατηγορήσει κανείς αυτούς τους εργατικούς ανθρώπους για φόνο. Αυτό που έκαναν ήταν αναγκαίο και η πιο σωστή κίνηση, υπό εκείνες τις συνθήκες. Ο καπετάνιος σκέφτηκε την υγεία και την ασφάλεια του πληρώματός του. Το να αμφισβητήσει κανείς την απόφαση ενός έμπειρου και πολυταξιδεμένου καπετάνιου, είναι μεγάλο λάθος, ειδικά όταν αναφέρεται σε σκλάβους. Το ίδιο θα ήταν αν είχαν ρίξει άλογα ή ξυλεία στη θάλασσα».
Ο Σαρπ και ο Εκουιάνο δεν σταμάτησαν εκεί την προσπάθειά τους. Έστειλαν γράμματα σε εφημερίδες, επικοινώνησαν με εκκλησίες και ανακοίνωναν παντού ότι το «Ζήτημα του Ζονγκ», όπως αποκαλούνταν μέχρι τότε η υπόθεση, ήταν στην πραγματικότητα η «Σφαγή του Ζονγκ»....
Οι όποιες απόπειρες των Σαρπ - Εκουιάνο για δίωξη των υπευθύνων για δολοφονία, όμως, δεν επιτεύχθηκαν. Ο τότε Γενικός Εισαγγελέας Αγγλίας και Ουαλίας Τζον Λι, υποστήριξε πως η υπόθεση θα ήταν ίδια με το «αν είχαν ριχτεί στη θάλασσα άλογα». Υποστήριξε επίσης πως η δίκη αφορούσε απλά μια υπόθεση όπου ρίχτηκε στη θάλασσα το εμπόρευμα ενός πλοίου και πως δεν θα μπορούσαν για τον λόγο αυτό να υπάρχουν κατηγορίες για ανθρωποκτονία, ενώ πως το όλο περιστατικό ήταν υπέρ των συμφερόντων του πλοίου, καθώς κινδύνευε η ασφάλεια του πληρώματος. Ο Λόρδος του Μάνσφιλντ υποστήριξε πως οι πλοιοκτήτες δεν θα μπορούσαν να ζητήσουν αποζημίωση λόγω έλλειψης στοιχείων για λάθος στους υπολογισμούς της διαχείρισης του φορτίου.
Χρειάστηκε να περάσουν 26 χρόνια και αμέτρητοι αγώνες, από τη σφαγή στο δουλεμπορικό «Ζονγκ» για να καταργηθεί το εμπόριο δούλων στη Βρετανική Αυτοκρατορία το 1807. Η δουλεία καταργήθηκε ολοκληρωτικά στη Βρετανική Αυτοκρατορία, 26 χρόνια αργότερα, το 1833.
Το Δουλεμπορικό (J. M. W. Turner)
Δύο άνθρωποι οι οποίοι εμπνεύστηκαν από το περιστατικό ήταν ο Τόμας Κλάρκσον (Thomas Clarkson) ο οποίος έγραψε το «Δοκίμιο για τη δουλεία και το εμπόριο του ανθρώπινου είδους» και ο Τζέιμς Ράμσεϊ (James Ramsay) ο οποίος έγραψε το «Δοκίμιο για τη θεραπεία και τη μετατροπή των αφρικανικών σκλάβων στις Αποικίες της Ζάχαρης».
Το 1840 ο Joseph Mallord William Turner εμπνευσμένος από την Σφαγή του Ζονγκ, (καθώς και από τις «Εποχές» του Τζέιμς Τόμσον) θα ζωγραφίσει τον πίνακα «Δουλεμπορικό» με σκοπό την παραπέρα συνέχιση των προσπαθειών για την παγκόσμια κατάργηση του δουλεμπορίου.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 29 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 29/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
