Η εργασία είναι το πολυπλοκότερο κοινωνικό σύνολο στην ζωή ενός ατόμου όπου καλείται καθημερινά να διαχειριστεί όχι μόνο τις διαδικασίες και το περιβάλλον αλλά και το σύνολο των όντων οργανισμών που συνυπάρχουν και αλληλοεπιδρούν σε πραγματικό χρόνο.
Όχι μόνο αλληλοεπιδρούμε αλλά δεσμευόμαστε και να χτίζουμε καθημερινή λειτουργικότητα και συνάφεια με έναν κοινό σκοπό – τον σκοπό που έχει θεσπίσει ο οργανισμός ή η άρχουσα ομάδα/ επικεφαλής.
Δεν είναι σπάνιο ακόμα και εάν εργαζόμαστε με αντικείμενα να περιβαλλόμαστε από άτομα, μοναδικά, διαφορετικά και άγνωστα άτομα που εκτός πλάνου εργασίας δεν έχουμε ουδεμία γνώση ή επίδραση πάνω στην ζωή και μετέπειτα την συμπεριφορά τους. Εμείς, ως εργαζόμενοι και κυρίως συνάδελφοι αποτελούμε καθημερινότητα αυτού του πολύπλοκου συστήματος που κινείται και υφαίνεται από ουσιαστικά άγνωστους ανθρώπους. Σε αυτή την μικρογραφία του συνόλου της κοινωνίας δεχόμαστε συμπεριφορές που άλλοτε θεωρούμε επαγγελματικές και άλλοτε αντιεπαγγελματικές. Δεν άπτεται μόνο στην υπεράσπιση της γνώμης για ένα project που τρέχει αλλά και στην φρασεολογία ή στην ηθική που δείχνει ο πομπός προς τον δέκτη του.
Η επικοινωνία άλλωστε δεν είναι μόνο λεκτική αλλά και μη λεκτική και μπορεί να περιλαμβάνει τόσο την ομιλία όσο και την στάση ή τις χειρονομίες του ατόμου προς τον δέκτη. Εδώ, ξεκινάει το ανησυχητικό φαινόμενο της συστηματικής εχθρικής και ανήθικης επικοινωνίας προς ένα άτομο. Αυτό που κατά τους ερευνητές αποκαλείται mobbing. Σύμφωνα με τον Leymann, το mobbing είναι συστηματικό και κατευθύνεται από ένα άτομο ή έναν αριθμό ατόμων προς ένα άτομο. Είναι σαφές λοιπόν ότι συμβαίνει καθημερινά και για μεγάλο χρονικό διάστημα – και αυτός είναι και ο τρόπος αναγνώρισής του. Αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού είναι η δυσμενής ψυχολογική κατάσταση του θύματος. Πιο αναλυτικά, οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες αναπτύσσουν συμπεριφορές και συναισθηματικές διαταραχές, καθώς εμφανίζουν ευερεθιστότητα και συναισθηματικό κενό. Δημιουργείται μάλιστα έντονη αποσύνδεση από την εργασία που πολλές φορές επεκτείνεται και στον οικογενειακό φλοιό και την απομάκρυνση ή σύγκρουση με το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο – σε πρώτη γραμμή η οικογένεια και έπειτα οι φίλοι και οι παρέες.
Το mobbing έχει πάντα αρνητικό πρόσημο και συνιστά μορφή συναισθηματικής κακοποίησης. Εντάσσεται, μάλιστα, στο ευρύτερο φάσμα των μορφών βίας και κακοποίησης στον εργασιακό χώρο.
Πώς αναγνωρίζουμε απτά το mobbing στο εργασιακό περιβάλλον;
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω η αλλαγή στον τρόπο επικοινωνίας ή εξ αρχής εχθρική λεκτική φρασεολογία είναι η πρώτη ένδειξη της ύπαρξης λεκτικής επίθεσης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει από έναν συνάδελφο προς τον άλλον, ίσως νεότερο και πιθανόν ικανότερο ή και από την ομάδα των συναδέλφων. Υποβόσκει πάντοτε κάποιος φόβος ή και η προσπάθεια υποβάθμισης του ατόμου όχι μόνο για την επαγγελματική υπόστασή του αλλά μπορεί να φτάσει ως και σχόλια ή μικροεπιθέσεις για την προσωπική φήμη. Αυτά τα σχόλια μπορεί να μην έρχονται κατευθείαν σε αντιπαράθεση και να είναι εις γνώση του ατόμου αλλά να λειτουργούν ως αλυσίδα που διαιωνίζεται και μεταβάλλεται με υπονοούμενα σε ομάδες ή από στόμα σε στόμα πίσω από την πλάτη του συναδέλφου.
Επιπρόσθετα το mobbing μπορεί να αφορά την παρεμπόδιση της ίδιας της εργασίας μέσω τακτικών ή αλλαγών – όπως κρυφά meeting, ακύρωση ραντεβού, αλλαγή κειμένων και προτάσεων, έντονης ομιλίας ή και παραγωγής φασαρίας εν ώρα εργασίας που ενοχλεί και αποσυντονίζει το άτομο.
Συχνότεροι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στο mobbing είναι η υπεροχή του θύτη ίσως σε κάποια ανώτερη ιεραρχικά θέση, η ζήλια ή η αντιπάθεια, η προσπάθεια επίτευξης επαγγελματικής ανέλιξης και ο εγωισμός.
Ο οργανισμός δεν μένει ακλόνητος
Παρότι μπορεί να θεωρούμε ότι τέτοιες καταστάσεις δεν μπορούν να επηρεάζουν τον οργανισμό, κάνουμε λάθος. Οι καταστάσεις βίας κι παρενόχλησης πάντα δημιουργούν δυσάρεστους κύκλους και είναι ικανές να βυθίσουν τις διαδικασίες, τους στόχους και την ηθική υπόσταση του οργανισμού.
Τέτοιες καταστάσεις όταν γίνονται γνωστές ποτέ δεν αφήνουν αλώβητη την φήμη μιας εταιρίας. Ο οργανισμός καλείται πάντα να έχει μηχανισμούς επίλυσης και διευθέτησης ζητημάτων που αφορούν βία και κακοποίηση και να λειτουργούν πάντα με αμεροληψία και λεπτότητα για τόσο σημαντικά ζητήματα.
Η οργανωσιακή κουλτούρα του οργανισμού δέχεται ρήγματα – ειδικά σε περιπτώσεις που δεν λειτουργούν μοχλοί προστασίας τους εργαζόμενου. Υπονομεύεται η εμπιστοσύνη στον οργανισμό μειώνοντας την ικανοποίηση και την δέσμευση των εργαζομένων. Πολλές φορές οδηγεί μάλιστα και στην εξάντληση, ιδίως την συναισθηματική, όταν η οργανωσιακή κουλτούρα φέρει αρνητικό πρόσημο. Οι εργαζόμενοι επιθυμούν να συνδέονται και να εμπιστεύονται τον οργανισμό σχετικά με τα δικαιώματά τους – και η ανεκτικότητα στο mobbing οδηγεί μια φιλοσοφία αβεβαιότητας για όλους.
Πώς μπορείς να προστατέψεις τον εαυτό σου;
Εάν είσαι ο θύτης, τότε πιθανόν να μην αναγνωρίζεις τα παραπάνω σημάδια. Πιθανόν το μοτίβο που έχεις δημιουργήσει περιλαμβάνει ακλόνητες πεποιθήσεις σχετικά με την σοβαρότητα ή την σημαντικότητα της συστημικής εχθρικής επικοινωνίας (φαινόμενο Gaslighting). Εκμηδενισμός ή απλούστευση. Από την άλλη πλευρά εάν είσαι το θύμα και ακόμα και να αναγνωρίζεις τα σημάδια είναι δεκτό να μην μπορείς να πιστέψεις ότι όσα σου συμβαίνουν κατατάσσονται στην ομάδα της λεκτικής κακοποίησης, αλλιώς mobbing. Και στις δύο περιπτώσεις η συνειδητοποίηση και η αναγνώριση για το τι συμβαίνει είναι το πρώτο βήμα. Το να δίνουμε όνομα σε όσα μας συμβαίνουν μας κάνουν να ερχόμαστε πιο κοντά στην αλλαγή.
Καθώς η εργασία είναι ένα περιβάλλον που λειτουργεί με μοχλούς και διαδικασίες, η αλλαγή οφείλει να ξεκινήσει και από εκεί. Εάν ένα γρανάζι κλονίζεται τότε ο οργανισμός πρέπει να λάβει δράση. Επικοινώνησε όσα σου συμβαίνουν με έναν συνάδελφο, τον manager ή τον ίδιο τον επικεφαλής. Δημιούργησε ένα δίκτυο αλήθειας και φέρε αντιμέτωπο το σύστημα με το πρόβλημα. Σε αυτό δεν πρέπει να είσαι μόνος/η/ο. Επιπρόσθετα δημιούργησε και το δικό σου προσωπικό δίκτυο ασφάλειας που μπορεί να αποτελείται από φίλους, την οικογένεια ή μια επιστημονική – θεραπευτική ομάδα. Κάποιος που μπορεί να σε ακούσει χωρίς δισταγμό και φόβο για το πώς θα εκφραστείς ή θα φερθείς. Η συνάντηση με έναν ειδικό δεν θα μπορέσει να λύσει το πρόβλημα αλλά θα σε ενδυναμώσει και θα σε εφοδιάσει με τρόπους διαχείρισης – από το να φτιάξετε από κοινού ένα πλάνο δράσης έως και να ανακαλύψεις κρυφές δυνάμεις που θα σε βοηθήσουν να ανταπεξέλθεις. Το να βρίσκεις τον εαυτού σου είναι η ναυαρχίδα της ισορροπίας και των αλλαγών που θες να φέρεις – και εάν μιλήσουμε μόνο για το κομμάτι της εργασίας, η αλλαγή μπορεί να μην σημαίνει μόνο αντίσταση και οριοθέτηση αλλά ένας νέος δρόμος σε ένα εργασιακό περιβάλλον που θα σου ταιριάζει περισσότερο και θα σε παρακινεί.
Ακόμα και εάν αυτός ο δρόμος σου φαίνεται μεγάλος και κουραστικός, σκέψου ότι το πρώτο και δυσκολότερο σκαλοπάτι είναι το να αναγνωρίσεις τι συμβαίνει και πώς νιώθεις. Ό,τι άλλο θα έρθει είναι πιο σταδιακό και θα φέρει μόνο φως.
Το mobbing δεν είναι απλώς η στάση ενός συναδέλφου∙ είναι μια επίμονη και επίπονη διαμάχη που παραμένει άλυτη – γιατί τροφοδοτείται συνεχώς και δεν αφορά μόνο δύο πλευρές. Μην την ενισχύεις – μίλα και δράσε!
Μπορεί η Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας να ενισχύσει έναν εργαζόμενο που βιώνει ή έχει βιώσει mobbing;
Η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο του mobbing και οι ψυχολογικές του επιπτώσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποκλειστικά από έναν σύμβουλο σταδιοδρομίας∙ ο καταλληλότερος επαγγελματίας σε αυτό το επίπεδο είναι ο ψυχολόγος. Ωστόσο, στο πεδίο της ενδυνάμωσης, της διαχείρισης της κατάστασης και των πιθανών αλλαγών στην επαγγελματική πορεία, ο σύμβουλος σταδιοδρομίας έχει καθοριστικό ρόλο. Είναι σε θέση να κατανοήσει τις δυναμικές των εργασιακών σχέσεων, να προσφέρει ιδέες και κατευθύνσεις για νέες επαγγελματικές προοπτικές και να υποστηρίξει το άτομο στην πορεία της αλλαγής και της ανασυγκρότησης της καριέρας του.
Πιο αναλυτικά, η Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο στήριγμα για έναν εργαζόμενο που έχει υποστεί mobbing, καθώς δεν εστιάζει μόνο στην επαγγελματική του πορεία αλλά και στην προσωπική του ενδυνάμωση. Μέσα από τη διαδικασία, το άτομο αναγνωρίζει την αξία του, ενισχύει την αυτοπεποίθησή του και αποκτά στρατηγικές για να διαχειριστεί ή να αντιμετωπίσει το τοξικό περιβάλλον. Παράλληλα, διερευνά εναλλακτικές επαγγελματικές προοπτικές και σχεδιάζει ένα πιο υγιές και δημιουργικό μέλλον, αποκαθιστώντας σταδιακά την ισορροπία του τόσο στην εργασία όσο και στην προσωπική του ζωή. Η συμβουλευτική δεν σταματά στην άμεση κρίση· προσφέρει συνεχή καθοδήγηση και τρόπους διαχείρισης της κατάστασης αλλά και της δημιουργίας πλαισίου διαχείρισης πιθανών καταστάσεων στο μέλλον.
Δήμητρα Τουρλίδα, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 8/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
