Η διάδοση των διαδικτυακών συστημάτων επικοινωνίας έχει διεισδύσει στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των ανθρώπων και έχει διαμορφώσει μια νέα κουλτούρα, η οποία ορέγεται αδηφάγα τα ανθρώπινα συναισθήματα και τα έχει αντικαταστήσει με likes, emoji, gif , υποστηρικτικά εικονίδια και αυτοκόλλητα παντός είδους. Βιώνει άραγε ο μετανεωτερικός άνθρωπος την παθιασμένη μεγάλη αγάπη που σου αλλάζει την ύπαρξη και τη ζωή; Μπορούν οι εφαρμογές διαδικτυακών γνωριμιών και η επικοινωνιακή δικτύωση, όσο εξελιγμένες και αν είναι, να οδηγήσουν σε μια υγιή, ουσιαστική, ερωτική σχέση χωρίς συνεξάρτηση, ιδιοτέλεια και υποκρισία; Έχουν περάσει φαίνεται οι εποχές που ο Έρωτας συνοδός και δούλος της Αφροδίτης ήταν πάντα ακατάστατος, ανυπόδητος και άστεγος, κοιμόταν στις θύρες και τους δρόμους πέθαινε και ξαναγεννιόταν στις ψυχές των ανθρώπων. Ανάγεται σε μύθο ο πλατωνικός έρωτας, η άδολη συναισθηματική κατάσταση, η αμόλυντη σύναψη ψυχών, η ανιδιοτελής σχέση μεταξύ ανθρώπων που ελκύονται από την προσωπικότητα, την εμφάνιση και την όλη παρουσία του αντικείμενου του πάθους τους.
Αποτελεί ξεπερασμένη ρομαντική γραφικότητα ο ιδεόπλαστος έρωτας, όπου από τη μια πλευρά είχαμε έναν άντρα, γενναίο, που διακρινόταν για το ιπποτικό/ευγενές ιδεώδες, την ανδρεία, την ηθική ακεραιότητά του και είχε όλες τις χάρες «του ουρανού και των αστεριών» και από την άλλη μια γυναίκα, με εσωτερικό-ηθικό αλλά και εξωτερικό κάλλος, εξιδανικευμένη, στολισμένη με όλες τις αρετές «θάμασμα, ομορφιά, γνώση και χάρη». Ο έρωτας, ως επιλογή ελεύθερων ανθρώπων, δεν είχε το παραμικρό ψεγάδι, με ειδικότερο πρόσημο αγνότητάς του, τον ανιδιοτελή χαρακτήρα. Επρόκειτο για ηθικά άμεμπτο έρωτα, ο οποίος οριοθετούνταν από το πρέπον/decorum, τη σεμνότητα και την ευγένεια. Τα εμπόδια που ορθώνονταν στην πορεία του ήταν πιθανόν το χάσμα των κοινωνικών τάξεων, οι συμβάσεις και οι θεσμοί, η απολυταρχική εξουσία, ο συνειδησιακός ηθικός έλεγχος στην ψυχή, οι προκαταλήψεις και τέλος ως καταλυτικός μέγας αντίπαλος παρουσιαζόταν ο θάνατος. Ο άντρας, έχοντας επίγνωση των δυσκολιών, με αρρενωπή αντρειοσύνη, διεκδικούσε με σθένος, θέλοντας να κερδίσει με την αξία του την αγαπημένη, αντιμετωπίζοντας τα εμπόδια της ένωσής τους. Η γυναίκα φαινόταν εύθραυστη, αλλά δεν παρουσιαζόταν λιγότερο μαχητική, ούτε παθητική. Αντιθέτως αποδεικνυόταν πιστή και επαναστατική, απέρριπτε μνηστήρες, αντιτασσόταν στην εξουσία της πατριαρχικής κοινωνίας, αρνούνταν να υποκύψει στους πειρασμούς και τελικά έβγαινε κερδισμένη. Η επικράτηση της αγάπης οδηγούσε στο ευτυχές τέλος το ερωτευμένο ζευγάρι, μεταφέροντας το μήνυμα ότι η ηθική ακεραιότητα, η ανιδιοτέλεια, η αγνότητα και η ειλικρίνεια του έρωτά τους, αποτελούν προϋποθέσεις για την εξάλειψη των κοινωνικών στερεοτύπων (ακόμη και σε εποχές που η κοινωνική κινητικότητα ήταν ανύπαρκτη), και διαμορφώνουν γόνιμες και ουσιαστικές ανθρώπινες επαφές.
Έτσι από την εποχή του Πάρη και της Ελένης, του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας και του Δον Κιχώτη και της Δουλτσινέας περάσαμε με το μαγικό ραβδάκι της τεχνολογίας στο Tinder και στο facebook dating. Τι είναι αυτά; Ρώτησα έντρομη τους μετά-Millenians μαθητές μου και μάλλον φάνηκα κωμικοτραγική. Δεν είχα καταλάβει ότι τα κρυφά ραντεβού αντικαταστάθηκαν από video chat σε smart συσκευές τεχνητής νοημοσύνης. Η πρώτη προσέγγιση του ενδιαφερόμενου δεν είναι δια ζώσης σε κάποιο απόμερο παγκάκι της πλατείας , αλλά μια τυχαία επιλογή, ένα «ad» στο Instagram ή στο facebook. Το φλερτ δεν είναι προσωπική επαφή, αλλά ένα κλικ, like, «σκούντηγμα» (σε ακραίες περιπτώσεις). Τα «σ’ αγαπώ» δεν είναι ψίθυροι στο αυτί, αλλά γίνονται ανάρτηση μετατρέποντας τα «εν οικω … και εν δήμω», μετατρέποντας την ιδιωτικότητα σε δημοσιότητα. Οι δε παράνομοι έρωτες κρύβονται πίσω από ψεύτικα προφίλ και παραμένουν inbox. Η κρίση στη σχέση εκδηλώνεται με phubbing και ο μεγάλος χωρισμός γίνεται με unfollow και σε περιπτώσεις έκρηξης ζήλειας και πάθους με οριστική διαγραφή και block.
Τα συμπεράσματα στα οποία οδηγούμαστε είναι απογοητευτικά. Τα διαδικτυακά εικονικά οικοσυστήματα αντί να ενισχύουν την κοινωνικότητα και την προσωπική επαφή, απομονώνουν τους ανθρώπους, αποσυνδέουν το σώμα από την ψυχή και τους καθηλώνουν σε ένα ελεγχόμενο κόσμο ψηφιακών ροών. Οι ανθρώπινες γνωριμίες και οι σχέσεις με το άλλο ή το ίδιο φύλο, εγκλωβίζονται σε ευφάνταστες εφαρμογές, όπου οι χρήστες κατηγοριοποιούνται, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που έχουν δηλώσει και αναμένουν την επιλογή που θα κάνει το ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης αντ’ αυτών. Έτσι, οι προσωπικές επαφές καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την κοινωνική θέση, την οικονομική δύναμη, την εξωτερική εμφάνιση – με χρήση φίλτρων και face tune – και ασφαλώς με κριτήριο τη δημοτικότητα στο Instagram και στο facebook. Ο έρωτας δεν είναι πια επιλογή ελεύθερων ανθρώπων, αλλά καταλήγει να είναι παθητική αποδοχή του αποτελέσματος της ψηφιακής διεργασίας ενός αλγόριθμου.
Αναλύοντας ακόμη περισσότερο τη δεδομένη συγκυρία, διαπιστώνουμε ότι οι ερωτικές, αλλά και οι κοινωνικές σχέσεις γενικότερα, χαρακτηρίζονται από την εύκολη προσποίηση, την ανεντιμότητα, την υποκριτική επίδειξη ενός πλασματικού εαυτού με ναρκισσιστικά και εγωκεντρικά συμπτώματα. Η ανθρώπινη επαφή γίνεται υπό συγκεκριμένες συνθήκες, οριοθετείται από τα οπτικά δίκτυα κοινής χρήσης, στηρίζεται στο έντεχνο ψέμα (ή την απόκρυψη της αλήθειας) και η συνεύρεση – αν τελικά προκύψει – αποτελεί εύπεπτο προϊόν ευρείας κατανάλωσης. Παράλληλα, αυτού του είδους οι διαδικτυακές συνδέσεις προκαλούν αυξημένες και υψηλές προσδοκίες, που μπορεί να οδηγήσουν τους χρήστες στην αποκάλυψη της απάτης στην πραγματικότητα, με αποτέλεσμα τη ματαίωση, τη διάψευση και την απογοήτευση που συνεπάγεται η απόρριψη. Επιπλέον διαιωνίζονται προκαταλήψεις σχετικά με τα φύλα και τις σεξουαλικές επιλογές, εμφανίζονται ερωτικές συνάψεις που υπόσχονται χλιαρά συναισθήματα, γρήγορες εναλλαγές συντρόφων με ανύπαρκτο ηθικό κόστος, επαφές χωρίς δεσμεύσεις, εξερεύνηση σχέσεων χωρίς ετικέτα με προτεραιότητα τον πειραματισμό και την επίδειξη. Δημιουργήσαμε ένα ψηφιακό νηφο/σκλαβοπάζαρο, όπου το διεγερτικό των συμμετεχόντων (ανεξαρτήτως φύλου) είναι η ευκολία μιας σεξουαλικής επαφής, χωρίς το ρίσκο της ανθρώπινης σχέσης.
Επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι αναγκαίο – με τη μορφή του κατεπείγοντος – να εξαφανίσουμε τον εικονικό ποσοστοποιημένο εαυτό μας, ότι δεν αγαπάμε με το πάτημα ενός κουμπιού, ότι δεν υπάρχει αυθεντική ομορφιά σε μια φωτογραφία, ότι δεν είναι ευφυές και πηγαίο χιούμορ η επαναλαμβανόμενη ανάρτηση memes, ότι δεν είναι ευτυχία αυτό που επιδεικνύεται με τα check -in ή τις δημοσιεύσεις από τις διακοπές, ότι οι εικόνες μπορούν να φιλτραριστούν στο photoshop, όχι όμως και οι ανθρώπινες σχέσεις. Κάποιες αξίες παραμένουν αναλλοίωτες και διαχρονικές. Η αγάπη ξεκινά με μια συνάντηση, πυροδοτείται με ένα βλέμμα, ένα χαμόγελο, θεριεύει με ένα όνειρο, δοκιμάζεται από μια δύσκολη συγκυρία, από βαθύ πόνο, από την απόγνωση, συντηρείται με το χρόνο που επενδύεις σε έναν άνθρωπο και αν είναι η φλόγα της να σε κάψει το κάνει με έναν τσακωμό, μια συναισθηματική έκρηξη και ένα χωρισμό. Δια ζώσης, face to face. Η αγάπη δεν είναι σκιώδης εικονική παρουσία σε ένα διαδικτυακό νεκροταφείο συναισθημάτων. Η πλοήγηση σε έναν εικονικό κόσμο δεν μπορεί να ξεπεράσει τα ταξίδια του μυαλού, ούτε η ηλεκτρονική σύνδεση θα υπερκεράσει τη συναισθηματική ώσμωση. Μήπως τελικά, σε μια παθητική, χειραγωγούμενη, μαζοποιημένη εποχή, βγαλμένη από τον εφιαλτικό κόσμο του Orwell, ο έρωτας συνιστά επαναστατική πράξη;
*φιλόλογος – συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 8/5
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 8/5
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
