Νίκος Τσούλιας Ιστορική και ιδιαίτερα σημαντική στις πολιτικές εξελίξεις κάθε χώρας και σε κάθε περίοδο είναι η δυναμική των κοινωνικών κινημάτων. Η δράση τους άλλοτε μπορεί να είναι συγκυριακή και να οδηγεί σε εκρήξεις, όπως συνέβη στο Μάη του 1968 και άλλοτε είναι συνεχής χωρίς κορυφώσεις.
Τα κοινωνικά κινήματα έχουν προοδευτικό προσανατολισμό και δρουν για αλλαγές στην κοινωνία και στον πολιτισμό, στα πολιτικά συστήματα και στην κουλτούρα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να εκφράσουν αρνητικά στοιχεία, που αμφισβητούν εν τοις πράγμασι την ευρεία δυναμική τους και τη διαμόρφωση ενός δημιουργικού μέλλοντος. Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα και πώς μπορούν να οδηγηθούν σε κάποιου είδους συντηρητικοποίηση;
Τα κοινωνικά κινήματα έχουν ως πρώτο ουσιώδες στοιχείο τους την ευρεία λαϊκή επιδοκιμασία και στήριξη. Θεωρούνται ως αυθεντικοί εκφραστές της λαϊκής βούλησης μετά τις όποιες εκλογικές διαδικασίες ανάδειξης κυβερνήσεων και εθνικών κοινοβουλίων. Και επειδή δεν συνδέονται με κανένα σύστημα εξουσίας, δεν προκαλούν απογοητεύσεις, όπως συχνά πυκνά παρουσιάζουν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα όταν αναλαμβάνουν κυβερνητικές ευθύνες. Είναι μόνιμα και σταθερά μαζί με τους εργαζόμενους και με τους πολίτες που αγωνίζονται.
Στηρίζονται και συλλειτουργούν με το συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά δεν (πρέπει να) ταυτίζονται μαζί του για λόγους σημαντικούς. Τα κοινωνικά κινήματα γενικεύουν και υπερβαίνουν τους συνδικαλιστικούς αγώνες. Για παράδειγμα, το εκπαιδευτικό κίνημα είναι ευρύτερο των συνδικαλιστικών εκφράσεων των επαγγελματικών οργανώσεων του χώρου. Μπορεί να έχουν κοινούς στρατηγικούς στόχους για το ρόλο της Δημόσιας εκπαίδευσης, αλλά δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με τα ιδιαίτερα κλαδικά αιτήματα των εκπαιδευτικών. Στην αντίθετη εκδοχή μετασχηματίζουν τον ευρύ ιδεολογικό περιεχόμενό τους στα ασφυκτικά πλαίσια μιας ενδεχόμενης συντεχνιακής δράσης και στη συνέχεια κατά το μάλλον ή ήττον κινδυνεύουν να εκφυλιστούν.
Τα κοινωνικά κινήματα έχουν σαφή προοδευτικό ιδεολογικό προσανατολισμό και δρουν για μια κοινωνία δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Το αξιακό τους στερέωμα φωτίζεται από τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας. Αναδεικνύουν ως βασικό τους μέλημα την ανατροπή της αλλοτριωμένης εργασίας και τη χειραφέτηση των εργαζόμενων, την προαγωγή μιας ελεύθερης και ανοιχτής κοινωνίας και την αυτοπραγμάτωση των ανθρώπων. Παίρνουν σαφή θέση επί των μεγάλων πολιτικών προβλημάτων και η συνολική δράση τους οφείλει να αναδεικνύει μια προοδευτική πολιτική πρόταση, χωρίς όμως να εντάσσεται στις επιδιώξεις των όποιων κομμάτων για να αναρριχηθούν στην εξουσία.
Στηρίζεται η ανάλυσή τους και η δράση τους σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική όψη των προβλημάτων, αλλά δεν οριοθετούνται μόνο στην αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων και στην οικονομική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Εστιάζουν στις γενικότερες μορφωτικές αναζητήσεις και στις πολυσύνθετες πνευματικές ανησυχίες των ανθρώπων. Αναδεικνύουν μια άλλη «άποψη για τη ζωή», άλλως εύκολα απορροφώνται από το κυρίαρχο ρεύμα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, από τον καταναλωτισμό και ενσωματώνονται στην παρακμιακή υποκουλτούρα ενός οικονομίστικου και στενά ωφελιμιστικού μοντέλου ανάπτυξης.
Εστιάζουν στα μεγάλα προβλήματα του λαού και έχουν ως βασική γραμμή πλεύσης την επίλυσή τους, γιατί εδώ κρίνεται και δοκιμάζεται η αξιοπιστία τους και όχι στην εκφορά γενικών θεωρητικών επιδιώξεων και στην απόλυτη προσήλωση μιας ιδανικής ουτοπίας. Η προαγωγή του Κράτους δικαίου και του Κράτους πρόνοιας είναι σταθερή επιδίωξή τους και πεδίο κρίσιμης νομιμοποίησής τους από τα λαϊκά στρώματα. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο τα κοινωνικά κινήματα ή θα είναι μαζικά ή απλώς θα λειτουργούν ως καθοδηγητικές ομάδες που θα αντιπροσωπεύουν δήθεν τους εργαζόμενους.
Δεν έχουν την οργανωτική δομή των κομμάτων. Δεν έχουν πυραμιδικό σχήμα οργάνωσης και στοιχεία συγκεντρωτισμού. Αντίθετα καλλιεργούν τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης, τον πλουραλισμό και την πολυφωνία στο εσωτερικό τους, άλλως εύκολα μπορούν να αφυδατωθούν από μια αντίληψη μονομέρειας και κεντρικού ελέγχου από μια δομή οιονεί εξουσίας. Το ζήτημα της περίφημης καθοδήγησης δεν μπορεί να έχει ως αφετηρία κάποια κομματικά επιτελεία ούτε και να αποβλέπει στην επιβολή μιας πλειοψηφικής τάσης. Η γνωστή αντίληψη του περάσματος της «κομματικής γραμμής» στο μαζικό κίνημα είχε πολύ αρνητικά αποτελέσματα και δεν έχει καμιά σχέση με την αναγκαία πολιτικοποίηση των κοινωνικών κινημάτων.
Οι μορφές των αγώνων τους και η συνολική δράση τους χαρακτηρίζονται από ποικιλομορφία και υιοθετούνται εκείνες οι επιλογές που ανταποκρίνονται με καλύτερο τρόπο σε κάθε δεδομένη ιστορική συγκυρία και στους συγκεκριμένους συσχετισμούς δυνάμεων. Δεν έχουν ως πρακτική τη «δράση για τη δράση» και τον ακτιβισμό της δημοσιότητας, αλλά αντίθετα έχουν ως αγωνία να μαζικοποιούν τον αγώνα τους μέσα από την καλλιέργεια μιας βαθιάς συνειδητοποίησης ευρέων κοινωνικών στρωμάτων που θα μετασχηματίζει την όλη κινητικότητά τους σε προοπτική προοδευτικού πολιτικού μετασχηματισμού της ίδιας της κοινωνίας.
Τα κοινωνικά κινήματα, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να έχουν ως βασικό τους μέλημα την ταυτόχρονη έκφραση ενός ευρέος Μορφωτικού κινήματος, που θα προάγει τον πολιτισμό, που δεν θα επαγγέλλεται έναν γενικό και αόριστο «άλλο τρόπο ζωής» στην άλλη κοινωνία που οραματιζόμαστε, αλλά θα δημιουργεί τα σημάδια του μέλλοντος σε απτά στοιχεία του παρόντος.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Η πρώτη αργία του Σεπτεμβρίου για όλες τις τάξεις τη νέα σχολική χρονιά
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 27/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
