Alfavita Newsroom Δεν είναι τυχαίο ότι διαχρονικά, στις περιόδους των μαθητικών κυρίως κινητοποιήσεων, προκειμένου να προβληθεί και να δικαιολογηθεί ο ταξικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης και οι διάφορες κοινωνικές ανισότητες, προβάλλεται και στοχοποιείται ο ρόλος των φροντιστηρίων. Όπως επίσης δεν είναι (μάλλον) τυχαίο, ότι δεν αναφέρεται πουθενά, ούτε από μαθητές, ούτε από γονείς, ούτε κυρίως από συνδικαλιστικούς φορείς (ΟΛΜΕ, ΕΛΜΕ, κτλ) ο ρόλος των ιδιωτικών σχολείων. Φυσικά δεν θα αμφισβητήσω ότι η ύπαρξη των φροντιστηρίων και της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών ανισοτήτων και οικονομικών αντιθέσεων. Όμως είναι μόνο αυτά; Ή καλύτερα αυτά μόνο αρκούν για να ερμηνεύσουν το φαινόμενο; Ή το όλο θέμα πρέπει να εξεταστεί έξω από τα στενά περιθώρια του ρόλου και της ύπαρξης των φροντιστηρίων;
Για την διερεύνηση όλων των παραπάνω προβληματισμών θεωρώ αναγκαία μια μικρή έστω ιστορική αναδρομή.
Μικρή ιστορική αναδρομή για τα φροντιστήρια
Το φροντιστήριο ως κοινωνικό φαινόμενο πρωτοεμφανίστηκε το 1922 ταυτόχρονα με τη θέσπιση των εισαγωγικών εξετάσεων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατόπιν το 1933 η κυβέρνηση του Λαϊκού κόμματος αδυνατώντας να ικανοποιήσει τα μισθολογικά αιτήματα των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης, επέτρεψε σε αυτούς να διδάσκουν ιδιαίτερα μέχρι 3 ώρες εβδομαδιαίως προκειμένου να συμπληρώσουν τον μισθό τους.[1]. Να σημειώσω εδώ ότι μετά τον εμφύλιο η απαγόρευση διορισμού στη δημόσια εκπαίδευση των κομμουνιστών-αριστερών καθηγητών επέτεινε το φαινόμενο.
Από το 1950 έως το 1980 η ένταση του φαινομένου οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως ο μικρός αριθμός εισακτέων σε περιόδους δηλαδή έντονης ανάπτυξης και διόγκωσης των κρατικών υπηρεσιών, ή η σύνδεση του πτυχίου με την προσωπική και κοινωνική καταξίωση.
Βέβαια στα επόμενα χρόνια μετά το 1980 υπάρχει το παράδοξο φαινόμενο, ενώ τετραπλασιάστηκε ο αριθμός των εισακτέων ή σχεδόν εξισώθηκε με τον αριθμό των υποψηφίων την δεκαετία 1995-2005, να έχουμε αύξηση των μαθητών στα φροντιστήρια. Και μπορεί κάποιες κυβερνητικές πολιτικές όπως η «μεταρρύθμιση Αρσένη» να ενίσχυσαν το φαινόμενο αυτό, αλλά δεν το εξήγησαν Όπως παρόλη την προσπάθεια(Κυβερνήσεων, κομμάτων, ΜΜΕ κ.α) να απαξιωθεί το δημόσιο σχολείο, προς όφελος των φροντιστηρίων και των ιδιωτικών σχολείων, τίποτα δεν μπορούσε να εξηγήσει την πραγματικότητα που έλεγε: «πως γίνεται να κάνουν φροντιστήριο και μάλιστα περισσότερο από τους άλλους, οι μαθητές των «καλύτερων» και «ακριβότερων» ιδιωτικών σχολείων της χώρας;» [1]
Συμπεράσματα
Αν αναγνώσουμε στενά «δημοσιογραφικά» την παραπάνω βιβλιογραφία τότε:
1. Η βιβλιογραφία και οι έρευνες σχετικά με τα φροντιστήρια, αν και περιορισμένες, δεν καταδεικνύουν απαραίτητα κάποια συσχέτιση μεταξύ των τάξεων που συμμετέχουν σε αυτά, μιας και είναι δεδομένο ότι πέρα από τα εύπορα στρώματα, συμμετέχουν σε αυτά και λαϊκά στρώματα. Βέβαια είναι επίσης δεδομένο, ότι τα οικονομικά ανώτερα στρώματα έχουν την «πολυτέλεια» να επιλέγουν ακριβότερα φροντιστήρια και ιδιαίτερα.
2. Η ερώτηση-διαπίστωση, πως γίνεται να κάνουν φροντιστήριο και μάλιστα περισσότερο από τους άλλους, οι μαθητές των «καλύτερων» και «ακριβότερων» ιδιωτικών σχολείων της χώρας;» απλά επιβεβαιώνει ότι το φροντιστήριο και η ιδιωτική εκπαίδευση, δεν αυξάνουν περισσότερο τις πιθανότητες για είσοδο στο πανεπιστήμιο όλων των μαθητών, αλλά αυξάνουν τις πιθανότητες αυτών που ήδη έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να περάσουν!
Μύθοι και πραγματικότητα
Όμως κάποιοι προσπαθούν να ταυτίσουν την ύπαρξη των φροντιστηρίων, σαν φαινόμενο που ευδοκιμεί μόνο στην χώρα μας. Είναι όμως έτσι;
«…Η ανάγκη για το φροντιστήριο, όπως υποστηρίζουν μαθητές και γονείς, ότι πηγάζει από τις ελλείψεις του δημόσιου σχολείου και είναι γέννημα της αποτυχίας των εκπαιδευτικών συστημάτων της χώρας. Πολλοί πιστεύουν ότι το φροντιστήριο είναι «ελληνικό φαινόμενο», αλλά αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Τέλος Οκτωβρίου, έγινε στη Βιέννη ένα συνέδριο όπου συμμετείχαν φροντιστές από όλο τον κόσμο. Ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία για τα φροντιστήρια σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, στην Τουρκία λειτουργούν 4.000 φροντιστήρια όπου φοιτούν τρία εκατομμύρια μαθητές και ο μέσος αριθμός μαθητών ανά φροντιστήριο είναι 1.000 παιδιά.
Ακόμη και οι ενορίες διαθέτουν φροντιστήρια στις ΗΠΑ, λέει ο Γ. Βαφειαδάκης, που προσθέτει ότι εκεί τα παιδιά ξεκινούν απ' το δημοτικό. Στις ΗΠΑ όμως, λόγω των φυλετικών προβλημάτων, γίνονται και πολλά ιδιαίτερα φροντιστήρια που κοστίζουν από 50 - 80 δολάρια την ώρα.
Στη Γερμανία, «ευδοκιμούν» τα ιδιαίτερα μαθήματα. Μάλιστα υπάρχει κουπόνι εκπαίδευσης που παρέχει το κράτος από τις αρχές του 2011. Το 47% των μαθητών παρακολουθεί μαθηματικά, το 28% ξένες γλώσσες, το 18% φιλολογικά. Οι ώρες παρακολούθησης, όμως, δεν ξεπερνούν τις 4 εβδομαδιαίως.
Στην Κύπρο υπάρχει ο θεσμός του «πολυφροντιστηρίου», που γίνεται ακόμη και για επαγγελματική κατάρτιση. Υπάρχουν και κρατικά φροντιστήρια παράλληλα με τα ιδιωτικά.
Όπως επισημαίνει ο Γ. Βαφειαδάκης, στη Γαλλία, όπου είναι διαδεδομένος ο θεσμός των φροντιστηρίων, το 50% της δαπάνης εκπίπτει από το φόρο που πληρώνουν οι οικογένειες, ενώ ανεπτυγμένα μοντέλα φροντιστηρίων έχουν και οι ανατολικές χώρες.
Την «πρωτιά» στα φροντιστήρια παγκοσμίως κατέχει η Ιαπωνία, ενώ ακολουθούν οι ΗΠΑ, η Κορέα και η Τουρκία.» [2]
Συμπεράσματα
1. Η επιλογή «κάποιων» να θεωρούν τα φροντιστήρια Ελληνικό φαινόμενο, εκτός του ότι δεν προκύπτει από τις υπάρχουσες έρευνες, μάλλον θα πρέπει να είναι το «πλυντήριο», που ξεπλένουν ανέξοδα τις ιδεολογικές τους ανεπάρκειες ή συνδικαλιστικές του πρακτικές.
2. Όπως βλέπουμε από τις έρευνες σε άλλες χώρες, τα φροντιστήρια και γενικότερα η ιδιωτική εκπαίδευση έχει μάλλον να κάνει με τις επιδιώξεις του καπιταλιστικού συστήματος, όπου δεν είναι άλλες από την κερδοφορία και το δόγμα: «όλα στους ιδιώτες».
Η κατάσταση στα ιδιωτικά σχολεία
Είναι όμως απορίας άξιο, σε ότι αφορά την λειτουργία των ιδιωτικών σχολείων ότι κανένας από τους εμπλεκόμενους φορείς (ΟΛΜΕ, μαθητές, γονείς,) δεν αναφέρει ποτέ κανείς τίποτα ή στην καλύτερη περίπτωση κρατούν μια στάση ουδετερότητας και απάθειας!
Και εδώ ίσως είναι χρήσιμη η προσωπική μου εμπειρία από την 5ετή θητεία σε δυο ιδιωτικά σχολεία. Και βέβαια τα παρακάτω αφορούν όχι μόνο τα ιδιωτικά σχολεία στα οποία εργάσθηκα, αλλά όλα τα ιδιωτικά σχολεία της χώρας!
Αναφέρω ενδεικτικά:
1. Είναι γνωστό σε όλους (γονείς ,μαθητές, Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, κ.α) ότι τα ιδιωτικά σχολεία καταστρατηγούν το ωρολόγιο πρόγραμμα, το οποίο είναι κοινό για λόγους ισότητας για όλα σχολεία της χώρας. Δημόσια και ιδιωτικά. Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Ότι στο λύκειο και ειδικότερα στην Γ΄Λυκείου γίνονται μόνο μαθήματα κατεύθυνσης, δηλαδή αυτά που εξετάζονται πανελλαδικά, προκειμένου να εισαχθούν οι μαθητές στα πανεπιστήμια. Δηλαδή οι μαθητές των ιδιωτικών σχολείων συμμετέχουν σε ένα μεγάλο φροντιστήριο.
2. Τα μαθήματα στο Λύκειο ξεκινούν με την λήξη της σχολικής χρονιάς, συνεχίζονται το καλοκαίρι ή για την ακρίβεια συνεχίζονται μέχρι την λήξη της επόμενης σχολικής χρονιάς.
3. Παράλληλα με το είδη καταστρατηγημένο ωρολόγιο πρόγραμμα, διεξάγονται φροντιστήρια εντός του σχολείου, τα οποία και αυτά παρανόμως συνεχίζονται και σε όλες τις διακοπές (Χριστουγέννων, Πάσχα, κτλ).
4. Οι ενδοσχολικές εξετάσεις όπως είναι επίσης γνωστό γίνονται από το ίδιο το ιδιωτικό σχολείο ( έχει σημασία να αναφέρω εδώ ότι μέχρι κάποια χρόνια πριν την διεξαγωγή και τον έλεγχο των ενδοσχολικών εξετάσεων είχαν για προφανείς λόγους δημόσιοι εκπαιδευτικοί!). Είναι μάλλον περιττό να αναφέρω τι σημαίνει αυτό!
5. Κανένας από τους γονείς ή τους μαθητές δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να ενημερωθεί πόσο μάλλον να συμπαρασταθεί, για το εργασιακό «Νταχάου» στο οποίο εργάζονται οι εκπαιδευτικοί των ιδιωτικών σχολείων (και των φροντιστηρίων), παρόλο που σε πάμπολλες περιπτώσεις μέρος των εκπαιδευτικών φρόντιζαν να ενημερωθεί η τοπική κοινωνία.
6. Είναι γνωστές οι κομπίνες (πολλές από αυτές πήραν τον δρόμο της δικαιοσύνης, καταδικάστηκαν αλλά δεν «πλήρωσαν» ποτέ!) στις οποίες καταφεύγουν πολλά ιδιωτικά σχολεία, όπως πλαστά πτυχία, διαρροή θεμάτων των πανελλαδικών εξετάσεων, «ληστεία» της τράπεζας θεμάτων πρόσφατα με αποτέλεσμα όλοι οι μαθητές της Α΄λυκείου να γράψουν 20 σε όλα τα μαθήματα…μακρύς ο κατάλογος!!!
7. Αν κοιτάξει κανείς τους αναλυτικούς πίνακες του υπουργείου παιδείας σχετικά με τον αριθμό των μαθητών που φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία, όπως και τον αριθμό των ιδιωτικών σχολικών μονάδων, θα διαπιστώσει χοντρικά τα εξής:
α. Μετά την «μεταρρύθμιση Αρσένη» και ενώ τα περισσότερα ιδιωτικά σχολεία αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο του κλεισίματος, αυτά άρχισαν να «αναπνέουν»!
β. Η όποια ανοδική τάση αύξησης των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία, ανακόπηκε ανεπιστρεπτί, μετά την δεκαετία του 1990, την δεκαετία δηλαδή όπου το δημόσιο σχολείο υπερτερούσε πλέον και σε εξοπλισμό εργαστηρίων, και σε εκμάθηση ξένων γλωσσών και σε άλλα πολλά καταρρίπτοντας έτσι τον μύθο όπου «Ιδιαίτερα σε περιόδους αναταράξεων στη δημόσια εκπαίδευση παράγεται, διαχέεται και εγχαράσσεται ένας κυρίαρχος λόγος που συστηματικά προβάλλει από τη μια τα «υψηλά ποσοστά επιτυχίας των ιδιωτικών σε σχέση με τα δημόσια» και από την άλλη την «αύξηση των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων».
Άλλες φορές η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των μαθητών στην πορεία πρόσβασης για το Πανεπιστήμιο δίνει την ευκαιρία για την ανάδυση και την προβολή ενός αναγεννησιακού λόγου υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές της οποίας παρουσιάζονται με αυξημένα ποσοστά στους καταλόγους επιτυχίας και με μειωμένα ποσοστά στους καταλόγους αποτυχίας, σε σύγκριση πάντοτε με τους μαθητές των δημόσιων σχολείων
Πρόκειται για έναν λόγο που κηδεμονεύεται από τους τίτλους των ΜΜΕ και νομιμοποιείται στις κατασκευασμένες απαντήσεις της κοινής γνώμης, καθώς χρόνια τώρα έχει εγγραφεί στον σκληρό δίσκο των πεποιθήσεών της και αποτελεί τμήμα της ιδεολογικής της «γκαρνταρόμπας» »[4]..
Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά σχετικά παραδείγματα. Όμως το ζητούμενο δεν είναι αυτό, αλλά ότι για όλα τα παραπάνω είναι ενήμεροι, οι γονείς και οι μαθητές των δημόσιων σχολείων όπως και οι φορείς και συνδικαλιστές της δημόσιας εκπαίδευσης! Είδατε ποτέ καμιά αντίδραση από όλους αυτούς; Είδατε ποτέ κάποιο μικρό άρθρο ή ρεπορτάζ από τοπικά ή πανελλήνια ΜΜΕ;
Αλλά αν η γνώμη μαθητών και γονέων για όλα τα παραπάνω μας είναι «αδιάφορη», για να δούμε την στάση των συνδικαλιστών δημόσιων εκπαιδευτικών. Όλοι μέχρι πρόσφατα, απαξιούσαν να ασχοληθούν με την ιδιωτική εκπαίδευση και τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς αντιμετωπίζοντας τους περίπου σαν εξωγήινους και παρακατιανούς! Στο βωμό της συνδικαλιστικής τους καρέκλας και νιρβάνας, οι κοινωνικές ανισότητες πήγαιναν περίπατο. Για να μην πω ότι πολλοί εξ΄αυτών στήριζαν κρυφά ή φανερά την ιδιωτική εκπαίδευση, όπως για παράδειγμα στέλνοντας τα τέκνα τους σε ιδιωτικά σχολεία!
Μερικά ακόμα συμπεράσματα ή αλλιώς πίσω από τις λέξεις!
Η σιωπηρή αποδοχή όλων των παραπάνω,( και δεν μιλώ για τις παρανομίες, αλλά το κλίμα ανισότητας, κοινωνικής και οικονομικής) από γονείς, μαθητές και γενικότερα των τοπικών κοινωνιών, είναι και η απάντηση ότι τα φροντιστήρια και η ιδιωτική εκπαίδευση γενικότερα, δεν δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες, αλλά είναι το αποτέλεσμα αυτών. Και βέβαια για την κοινωνική απάθεια του μεγαλύτερου μέρους αυτού που ονομάζουμε «μέσος Έλληνας» έχει εξήγηση.
Είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας παθητικότητας σε καθετί που δεν αφορά άμεσα την τσέπης μας και το προσωπικό μας βόλεμα. Είναι αποϊδεολογικοποίηση της κάθε έκφανσης της προσωπικής και κοινωνικής μας ζωής. Και εν τέλει η άνευ όρων παράδοση μας στον κύριο στόχο του καπιταλιστικού προτάγματος που είναι εκτός από την οικονομική, κοινωνική και προσωπική εξαθλίωσή μας και ο ξεπεσμός μας σε αυτό που συχνά λέγεται «κυρίαρχος λαός». Και πως λειτουργεί αυτός; Ο Λιπμαν [πρύτανης της αμερικανικής δημοσιογραφίας και εκπρόσωπος της άρχουσας καπιταλιστικής τάξης] μας διαφωτίζει: «Στη δημοκρατία αυτοί οι αδαείς και αμύητοι [σημείωση δική μου: εννοεί τον λαό] παρείσακτοι έχουν μια λειτουργία. Η λειτουργία τους συνίσταται στο να είναι «παρατηρητές της δράσης», αλλά να μην συμμετέχουν σε αυτή. Θα πρέπει να τους επιτρέπεται να ρίχνουν περιοδικά το βάρος τους υπέρ κάποιου μέλους της ηγετικής τάξης, αυτό που ονομάζουμε εκλογές και στη συνέχεια θα πρέπει να στρέφουν πάλι την προσοχή τους στα ιδιωτικά τους συμφέροντα».[3]
Και βέβαια οι όποιες συγκυριακές και πρόσκαιρες αντιδράσεις δεν έχουν ως αφετηρία την ιδεολογική και ταξική μας συνείδηση, αλλά την προσωπική και οικονομική δυσχέρεια της στιγμής!
Όταν λοιπόν μια αντίδραση δεν έχει ιδεολογική βάση (όπως το κίνημα των αγανακτισμένων), καταλήγει σε μια πρόσκαιρη επαναστατική γυμναστική που εξαγνίζει πρόσκαιρα την μακροχρόνια απουσία μας από κάθε κοινωνική και οικονομική διεκδίκηση.
Ας δούμε ακόμα τις όποιες αντιδράσεις, κυρίως των γονιών τα τελευταία χρόνια, σε αυτά που αφορούσαν όχι μόνο την εκπαίδευση αλλά τη συνολικότερη κατάσταση, οι οποίες συνοψίζονται στο εξής:
Λατρευτοί μου γονείς. Λατρευτέ μου Ελληνικέ λαέ….• Όταν τα παιδιά σας λιποθυμούσαν από ασιτία στα σχολεία…δεν είπατε ΤΙΠΟΤΑ!
• Όταν τα παιδιά σας ξεπάγιαζαν στα σχολεία λόγω έλλειψης πετρελαίου… δεν είπατε ΤΙΠΟΤΑ!
• Όταν τα παιδιά σας δεν είχαν βιβλία να διαβάσουν γιατί το υπουργείο παραπαιδείας δεν τα έστειλε έγκαιρα… δεν είπατε ΤΙΠΟΤΑ!
• Όταν τα παιδιά σας δεν είχαν καθηγητές… δεν είπατε ΤΙΠΟΤΑ!
• Όταν οι καθηγητές απέργησαν για όλα τα παραπάνω … ΧΑΛΑΣΑΤΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ!
Έτσι λοιπόν
Τα φροντιστήρια σε μια κοινωνία ανισοτήτων και κυρίως σε μια βαθιά αποϊδεολογικοποιημένη κοινωνία, θα υπάρχουν και τώρα και στο μέλλον. Το ζήτημα είναι να δούμε πέρα από το δέντρο. Να συσχετίσουμε και να αναλύουμε καταστάσεις. Αν τα φροντιστήρια ήταν η αιτία και όχι το αποτέλεσμα, το πρόβλημα θα λυνόταν μα νόμους ή με μαγικό ραβδί!
Η μαζική ψυχολογία του όχλου και του καπιταλισμού είναι ισχυρή αν δεν υπάρχει εκπαιδευτική, ιδεολογική και κοινωνική επάρκεια. Αν η αναμάσηση της τσίχλας είναι συνήθεια, το φτύσιμό της θέλει κουράγιο και γνώση. Και κυρίως ΑΓΩΝΑ!
ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ
ΟΧΙ ΣΤΑ ΨΕΥΤΟΔΙΛΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟ
ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΝ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ. ΑΝΑΤΡΕΠΕΤΑΙ!
[1]. Παντελής Κυπριανός. Διδάσκει ιστορία της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Εφ. «Αυγή», 14/2/2010.
[2]. Άρθρο της Μαρίας Παπουτσάκη, στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ».
[3]. Νοαμ Τσομσκι, ¨Εκπαίδευση χωρίς ελευθερία και κρίση¨, Εκδ. Καστανιώτη 2002
[4]. Η εφημερίδα των συντακτών, 26/9/2013
Αντώνης Παπαδόπουλος, Ναύπλιο
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
