Λεωνίδας Βουρλιώτης Η εμπειρία χωρών που έχουν εδώ και χρόνια υιοθετήσει το μοντέλο των διδάκτρων στην ανώτατη εκπαίδευση δείχνει ότι η πρόσβαση στη γνώση συνοδεύεται από ένα βαρύ και μακροχρόνιο οικονομικό φορτίο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχεδόν 45 εκατομμύρια πολίτες κουβαλούν σήμερα σπουδαστικά χρέη που ξεπερνούν συνολικά τα 1,56 τρισεκατομμύριο δολάρια(!) – δάνεια που έλαβαν για να καλύψουν το κόστος σπουδών, στέγασης και βασικής φοιτητικής μέριμνας, ακόμη και σε δημόσια πανεπιστήμια.
Το αμερικανικό πανεπιστημιακό σύστημα λειτουργεί εξ ολοκλήρου με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Δίδακτρα, ενοίκια φοιτητικών εστιών, σίτιση, βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό συνθέτουν έναν λογαριασμό που για πολλές οικογένειες είναι αδύνατον να καλυφθεί χωρίς τραπεζικό δανεισμό. Περισσότεροι από 12 εκατομμύριο φοιτητές κάθε χρόνο αναγκάζονται να προσφύγουν σε δάνεια, προκειμένου να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: περίπου το 65% των πτυχιούχων αποφοιτά με χρέος άνω των 39.000 δολαρίων, ενώ το μέσο φοιτητικό χρέος ξεπερνά τις 30.000 δολάρια ήδη από την αποφοίτηση. Στην ηλικιακή ομάδα 35-39 ετών, το μέσο χρέος αγγίζει τα 42.600 δολάρια, συχνά πολλαπλάσιο του αρχικού ποσού, λόγω τόκων και αναχρηματοδοτήσεων. Πρόκειται για ένα χρέος που συνοδεύει τους αποφοίτους επί δεκαετίες και επηρεάζει καθοριστικά την επαγγελματική και προσωπική τους πορεία.
Το ευρωπαϊκό παράδειγμα
Ανάλογες εικόνες καταγράφονται και σε ευρωπαϊκές χώρες όπου τα δίδακτρα αποτελούν πάγια πρακτική. Στην Ολλανδία, όπου όλα τα πανεπιστήμια –κρατικά και μη– επιβάλλουν δίδακτρα, 1,6 εκατομμύρια απόφοιτοι χρωστούσαν στις αρχές του 2023 περισσότερα από 28 δισ. ευρώ. Το μέσο χρέος για τους νέους ηλικίας 25-29 ετών ανέρχεται σε περίπου 22.900 ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται τα υψηλά κόστη στέγασης.
Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο το φοιτητικό χρέος έχει μετατραπεί σε μόνιμο βάρος για εκατομμύρια νέους, προσφέροντας –σύμφωνα με επικριτές του μοντέλου– μια προειδοποιητική εικόνα για τις συνέπειες της ιδιωτικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης.
Η ελληνική συζήτηση
Στην Ελλάδα, λίγο πριν την έναρξη λειτουργίας των μη κρατικών Πανεπιστημίων, οι τράπεζες έχουν ήδη ξεκινήσει να προωθούν εξειδικευμένα «εκπαιδευτικά» καταναλωτικά δάνεια. Τραπεζικά προϊόντα με ονομασίες όπως «Δάνεια για Γνώσεις και Δεξιότητες» ή «Δάνεια Εκπαιδευτικών Αναγκών» διαφημίζονται ως λύση για την κάλυψη διδάκτρων, μεταπτυχιακών προγραμμάτων, σεμιναρίων και άλλων μορφών κατάρτισης.
Την ίδια στιγμή, προτάσεις όπως αυτές που περιλαμβάνονται στην Έκθεση Πισσαρίδη κάνουν λόγο για «εξορθολογισμό» της φοιτητικής μέριμνας μέσω της εισαγωγής δανειακών μηχανισμών, ακόμη και για την κάλυψη του κόστους διαβίωσης. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και εισηγήσεις για τέλη επανεγγραφής σε φοιτητές που υπερβαίνουν τον προβλεπόμενο χρόνο σπουδών, ανοίγοντας τον δρόμο για γενικευμένη επιβολή διδάκτρων.
Οι επικριτές του μοντέλου προειδοποιούν ότι η μετακύλιση του κόστους σπουδών στους ίδιους τους φοιτητές και τις οικογένειές τους οδηγεί στη δημιουργία μιας γενιάς αποφοίτων με «ισόβια» χρέη. Σε αυτό το περιβάλλον, η ανώτατη εκπαίδευση παύει να λειτουργεί ως κοινωνικό δικαίωμα και μετατρέπεται σταδιακά σε επένδυση υψηλού ρίσκου, με τις τράπεζες να αναλαμβάνουν ρόλο κεντρικού διαμεσολαβητή.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
