Χρήστος Κάτσικας Οι τελευταίοι μήνες έχουν αποκαλύψει μια επαναλαμβανόμενη, σχεδόν τελετουργική στοχοποίηση των εκπαιδευτικών από μερίδα δημοσιογράφων και σχολιαστών. Στα τηλεοπτικά πάνελ, στα ραδιοφωνικά μικρόφωνα και σε ψηφιακές στήλες γνώμης, ο εκπαιδευτικός εμφανίζεται άλλοτε ως «τεμπέλης», άλλοτε ως «αδιάφορος», άλλοτε ως «προνομιούχος» – πάντα όμως ως πρόβλημα. Η ρητορική αυτή δεν είναι τυχαία· μοιάζει με έτοιμο δόγμα που ανασύρεται κάθε φορά που το δημόσιο σχολείο ζητά στήριξη, πόρους ή αξιοπρέπεια.
Το άρθρο αυτό επιχειρεί να φωτίσει τη λογική και τους μηχανισμούς πίσω από αυτό το φαινόμενο, όχι για να απαντήσει με την ίδια ένταση, αλλά για να επαναφέρει τη συζήτηση στην πραγματικότητα: την καθημερινότητα των σχολείων, τις συνθήκες εργασίας και το ποιον εξυπηρετεί τελικά αυτή η διαρκής συκοφαντική επίθεση. Η προσέγγιση εδώ δεν είναι αμυντική· είναι εξερευνητική, με διάθεση να βρούμε την «φωτεινή πλευρά» μέσα από τη γνώση, την ανάλυση και την κατανόηση της δημόσιας σφαίρας.
Η δημιουργία ενός «εχθρού»: Η τεχνική της αποπροσωποποίησης
Σε περιόδους κοινωνικής πίεσης –οικονομικής, υγειονομικής, θεσμικής– ο δημόσιος λόγος συχνά αναζητά πρόσωπα για να φορτώσει αόρατες ευθύνες.
Ο εκπαιδευτικός είναι μια εύκολη επιλογή:
Είναι δημόσιος λειτουργός.
Έρχεται σε επαφή με παιδιά, άρα κάθε αμφισβήτηση μοιάζει «ηθικά φορτισμένη».
Δύσκολα μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του χωρίς τον κίνδυνο πειθαρχικής δίωξης.
Από συνεντεύξεις εκπαιδευτικών διευθυντών προκύπτει πως η στοχοποίηση ενισχύεται όταν τα σχολεία προσπαθούν να αναδείξουν προβλήματα υποδομών ή ελλείψεων. Τότε εμφανίζονται οι «γνωστοί σχολιαστές» που αντιστρέφουν το κάδρο: το πρόβλημα δεν είναι το σύστημα, είναι οι άνθρωποι που το υπηρετούν.
Η εμπορευματοποίηση της αγανάκτησης
Στη σύγχρονη ψηφιακή ενημέρωση, ο θυμός είναι πολύτιμο εμπόρευμα.
Οι τίτλοι που δημιουργούν ένταση, σύγκρουση ή εικόνες «προνομίων» προσελκύουν περισσότερα κλικ από τις πολυεπίπεδες αναλύσεις.
Έτσι, ένα περιστατικό άσχημης συμπεριφοράς μεμονωμένου εκπαιδευτικού μπορεί να αναβαθμιστεί σε «σύμπτωμα παρακμής» του κλάδου.
Μαρτυρία δημοσιογράφου, από συνέντευξη σε ερευνητή ΜΜΕ, είναι χαρακτηριστική:
«Ξέρω ότι όταν γράψω “εκπαιδευτικοί και απεργίες” θα έχει τριπλάσια αναγνωσιμότητα. Δεν έχει σημασία η ακρίβεια· σημασία έχει ο θόρυβος».
Η παραδοχή αυτή ανοίγει ένα ανησυχητικό παράθυρο: οι επιθέσεις δεν είναι μόνο ιδεολογικές, αλλά και βαθιά εμπορικές.
Οι πολιτικές στοχεύσεις και η αφήγηση περί «αναγκαίας μεταρρύθμισης»
Το τελευταίο διάστημα, με την προώθηση αλλαγών στο Λύκειο, στην Τράπεζα Θεμάτων, στους μηχανισμούς αξιολόγησης και στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο δημόσιος διάλογος έχει ανάγκη ένα «ηθικό υπόβαθρο».
Και αυτό οικοδομείται συχνά πάνω στην απαξίωση του εκπαιδευτικού.
Η εξίσωση είναι απλή:
Αποδομούμε την εικόνα του εκπαιδευτικού →
Πείθουμε την κοινωνία ότι το σχολείο «πάσχει λόγω των ανθρώπων του» →
Άρα οι ανατρεπτικές μεταρρυθμίσεις μοιάζουν «σωτήριες», όχι αμφιλεγόμενες.
Σύμφωνα με εκπαιδευτικούς που μίλησαν σε πρόσφατη ποιοτική έρευνα, η ρητορική ορισμένων ΜΜΕ δεν είναι ουδέτερη: λειτουργεί ως εργαλείο κοινωνικής ευαισθητοποίησης υπέρ των πολιτικών που εντείνουν την πειθάρχηση, την αξιολόγηση χωρίς στήριξη και τη μετακύλιση ευθυνών στα σχολεία.
Η «μετα-αλήθεια» ως κανόνας
Στη δημόσια συζήτηση περί παιδείας, τα στοιχεία συχνά υποχωρούν απέναντι σε αφηγήσεις.
Και όταν τα ΜΜΕ αναμεταδίδουν επιπόλαιες κρίσεις χωρίς διασταύρωση, δημιουργείται ένα υβρίδιο «μετα-αλήθειας»:
μια πραγματικότητα στην οποία η συλλογική μνήμη κρατά μόνο τίτλους, όχι δεδομένα.
Παραδείγματα:
Το «οι εκπαιδευτικοί δουλεύουν λίγο» παραμένει στερεότυπο παρά το γεγονός ότι οι αναφορές του ΟΟΣΑ δείχνουν το αντίθετο.
Το «τα σχολεία κλείνουν για ψύλλου πήδημα» αναπαράγεται παρά το ότι τα συμβάντα διακοπής μαθημάτων αποτελούν λιγότερο από 1% του ημερήσιου προγράμματος.
Όταν η δημόσια συζήτηση λειτουργεί με συνθήματα, οι εκπαιδευτικοί δεν κρίνονται για το έργο τους αλλά για τις καρικατούρες που πλάθουν άλλοι.
Τι δείχνει το πεδίο: η πραγματικότητα των σχολείων
Παρά τα επικοινωνιακά στερεότυπα, η καθημερινότητα των εκπαιδευτικών είναι πολύ διαφορετική.
Μαρτυρίες που έχω συλλέξει από συνεντεύξεις σε σχολεία της Αττικής, της Θράκης και της Κρήτης περιγράφουν μια εντελώς άλλη εικόνα:
Ελλείψεις προσωπικού που καλύπτονται με εθελοντικές υπερωρίες.
Συνεχής διαχείριση περιστατικών ψυχικής υγείας μαθητών, συχνά χωρίς υποστήριξη ειδικών.
Διδασκαλία σε θρανία που τρίζουν και αίθουσες χωρίς θέρμανση.
Έντονη πίεση για αποτελέσματα στις εξετάσεις, ενώ η μορφωτική δουλειά απαξιώνεται.
Αυτές οι μαρτυρίες δεν χωρούν στους τηλεοπτικούς χρόνους. Δεν δημιουργούν «ένταση».
Όμως περιγράφουν το πραγματικό σχολείο – και είναι αυτό που οφείλει να απασχολεί τη δημόσια συζήτηση.
Ποιον εξυπηρετεί η στοχοποίηση
Η συκοφάντηση των εκπαιδευτικών εξυπηρετεί πολλαπλά συμφέροντα:
▪ Οικονομικά
Η απαξίωση του δημόσιου σχολείου ανοίγει χώρο για την ιδιωτική αγορά:
από φροντιστήρια μέχρι ιδιωτικά σχολεία.
▪ Πολιτικά
Ο δημόσιος υπάλληλος που παρουσιάζεται ως «ανεπαρκής» γίνεται το ιδανικό άλλοθι για περικοπές, επιτήρηση, αξιολόγηση χωρίς υποστήριξη.
▪ Εμπορικά
Η σύγκρουση πουλάει. Και ο εκπαιδευτικός, δυστυχώς, είναι «εύκολος στόχος» γιατί δεν έχει πρόσβαση στα ΜΜΕ για να απαντήσει.
Η αλήθεια έχει τη δύναμη να επιβιώνει
Οι συκοφαντικές επιθέσεις σε βάρος των εκπαιδευτικών δεν είναι τυχαίες ούτε ουδέτερες.
Εδράζονται σε οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές ανάγκες και δημοσιογραφικές πρακτικές που ευνοούν τον θόρυβο αντί της ουσίας.
Όμως οι εκπαιδευτικοί δεν είναι μόνο στόχος· είναι και φορείς μιας βαθιάς κοινωνικής αποστολής.
Η εργασία τους, όταν φωτίζεται χωρίς παραμορφωτικά φίλτρα, αναδεικνύει την πιο αισιόδοξη όψη της δημόσιας ζωής: την πίστη στη γνώση, στο παιδί, στην προοπτική μιας καλύτερης κοινωνίας.
Και όσο η κοινωνία στο σύνολό της –γονείς, πολίτες, δημοσιογράφοι με συνείδηση– επιλέγει να βλέπει αυτή τη φωτεινή πλευρά, τόσο οι συκοφαντίες χάνουν την ισχύ τους.
Στο τέλος, η πραγματικότητα έχει πάντα μεγαλύτερη αντοχή από τον μύθο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
