Λεωνίδας Βουρλιώτης Η πρόσφατη διαδικασία αδειοδότησης ιδιωτικών πανεπιστημίων προκαλεί έντονες αντιδράσεις στον χώρο της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ο Σύλλογος Διδασκόντων Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ επισημαίνει ότι η «εξπρές» αδειοδότηση των ιδιωτικών κολεγίων όχι μόνο θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα της ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά δημιουργεί και αθέμιτες συνθήκες στον εκπαιδευτικό χάρτη της χώρας.
Σύμφωνα με τους διδάσκοντες, η διαδικασία των τελευταίων μηνών χαρακτηρίστηκε από τυπικά κριτήρια και σύντομες προθεσμίες, ενώ η εφαρμογή θερινών τροπολογιών χαλάρωσε ακόμη περισσότερο τις ελάχιστες προϋποθέσεις. Επιπλέον, διατυπώνονται σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο τηρήθηκαν ακόμη και αυτά τα ισχνά κριτήρια, καθώς ορισμένα από τα αδειοδοτηθέντα ιδρύματα είχαν κτιριακές εγκαταστάσεις υπό κατασκευή κατά τη λήξη της διαδικασίας.
Οι διδάσκοντες τονίζουν ότι η ακαδημαϊκή αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών των νέων ιδιωτικών ΑΕΙ άρχισε μετά την ολοκλήρωση της αδειοδότησης, γεγονός που θέτει ερωτήματα για την ουσιαστική ποιότητα και αξιοπιστία της διαδικασίας. Η πρακτική αυτή, σε συνδυασμό με τη γρήγορη έγκριση του ΣτΕ σχετικά με το άρθρο 16 του Συντάγματος, δημιουργεί την εικόνα μιας «πολιτικής επιτάχυνσης» που αφήνει σε δεύτερη μοίρα τα ακαδημαϊκά κριτήρια.
Το ζήτημα όμως δεν περιορίζεται στα νέα ιδρύματα. Οι διδάσκοντες επισημαίνουν ότι η υποβάθμιση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης έχει συστημικές συνέπειες για όλα τα ΑΕΙ. Η μείωση του φοιτητικού πληθυσμού, οι καθυστερήσεις στην αποφοίτηση και η μαζική διαγραφή φοιτητών μετά τα έξι χρόνια φοίτησης είναι προβλήματα που οδηγούν σε περαιτέρω υποβάθμιση και περιορισμό της ακαδημαϊκής εμπειρίας. Παράλληλα, τα ιδιωτικά ΑΕΙ αποκτούν άνευ αμφιβολίας πλεονεκτήματα, καθώς η εγγραφή τους εξασφαλίζει πρόσβαση σε σπουδές με πληρωμή δίδακτρων, με μειωμένες απαιτήσεις ποιότητας.
Η ανακοίνωση του Συλλόγου Διδασκόντων καλεί σε ενεργοποίηση και συντονισμό των διοικήσεων των δημοσίων πανεπιστημίων, ώστε να προστατευτεί η ανώτατη εκπαίδευση και να αντισταθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα στις πρακτικές που, όπως υποστηρίζουν, οδηγούν σε ποιοτική υποβάθμιση. Τονίζεται ότι η υποχώρηση σε αυτή τη διαδικασία όχι μόνο πλήττει την αξιοπιστία των δημόσιων ΑΕΙ, αλλά ενισχύει και την άνιση μεταχείριση μεταξύ φοιτητών δημοσίων και ιδιωτικών ιδρυμάτων.
Η κοινή θέση των διδασκόντων είναι σαφής: η κατάργηση του νόμου και η ανάκληση των ταχυδακτυλουργικών αδειοδοτήσεων είναι απαραίτητη για την προστασία της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης, της ποιότητας σπουδών και της ισονομίας μεταξύ φοιτητών.
Αναλυτικά η ανακοίνωση των Διδασκόντων του ΕΚΠΑ
«Στην ανακοίνωση μας στις 28/12/2023 για το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια γράφαμε πως οι «ευέλικτες» ερμηνείες του Συντάγματος ή αυτή που επιχειρείται για το άρθρο 16 οδηγούν σε κατήφορο δίχως τέλος. Η διαδικασία αδειοδότησης που εκτυλίχθηκε τους τελευταίους μήνες μας επιβεβαιώνει.
Εν συντομία είχαμε: δίμηνη ουσιαστικά διαδικασία μόνο με τυπικά κριτήρια που χαλάρωσαν κι άλλο καθ’ οδόν με θερινές τροπολογίες. Ακόμα κι αυτές οι ισχνές προϋποθέσεις όμως είναι αμφίβολο αν τηρήθηκαν, αφού τουλάχιστον δύο από τα αδειοδοτηθέντα «πανεπιστήμια» δήλωσαν κτιριακές εγκαταστάσεις οι οποίες τεκμηριωμένα ήταν υπό (ανα)κατασκευή όταν έληξε η διαδικασία. Το επίπεδο των αιτήσεων που κατατέθηκαν ήταν τόσο χαμηλό που μόλις τέσσερα ιδρύματα-κολέγια αδειοδοτήθηκαν. Η ΕΘΑΑΕ ισχυρίζεται ότι στη συντομότατη διαδικασία αδειοδότησης υπήρχαν και ακαδημαϊκά κριτήρια, αλλά ουδεμία σχετική τεκμηρίωση είναι προσβάσιμη δημόσια. Την ΕΘΑΑΕ διαψεύδει δε ο υφυπουργός κ. Παπαϊωάννου, σύμφωνα με τον οποίο τα προγράμματα σπουδών των αδειοδοτηθέντων ιδρυμάτων θα αξιολογηθούν από τις 5 Σεπτεμβρίου και μετά, διότι τότε λήγει η προθεσμία κατάθεσής τους στην Αρχή! Προφανώς η ακαδημαϊκή αξιολόγηση που άρχισε πριν λίγες μέρες θα τελειώσει και σε λίγες μέρες, ώστε να αρχίσουν να εισπράττονται τα δίδακτρα από τους πελάτες. Με όλα τα παραπάνω, διόλου δεν μας εκπλήσσει ότι στην ιδιοκτησία και τη διοίκηση των ανωτατοποιηθέντων κολεγίων φιγουράρουν διαπλεκόμενοι ημέτεροι.
Με διαδικασίες εξπρές έγινε η αδειοδότηση, αλλά με διαδικασίες εξπρές αποφάνθηκε και το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος, όπου ρητά αναγράφεται ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ΝΠΔΔ και ότι η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται, μπορεί να ερμηνευτεί αντίθετα με το γράμμα του. Η απόφαση ανακοινώθηκε με δελτίο τύπου, χωρίς να έχει ακόμα δημοσιευτεί εξ όσων γνωρίζουμε. Η ανακοίνωση έγινε ταχύτατα, όταν ο μέσος χρόνος λήψης απόφασης στο ανώτατο δικαστήριο ξεπερνά τα 2 χρόνια. Παραπέμπουμε στις σχετικές τοποθετήσεις του πρώην Πρύτανη του ΕΚΠΑ, Επίτιμου Καθηγητή κ. Μιχάλη Σταθοπούλου, και του Επίτιμου Αντιπροέδρου του ΣτΕ κ. Χρήστου Ράμμου. Ο κ. Σταθόπουλος καταλήγει: «Το ΣτΕ στην ουσία ακολούθησε στο ζήτημα αυτό, χωρίς ικανά επιχειρήματα, τη θέση της πολιτικής εξουσίας.» Ο κάθε πολίτης μπορεί να κρίνει, εκ του αποτελέσματος, τη σπουδή της εν λόγω εξουσίας να δημιουργήσει τετελεσμένα πριν επιχειρηθεί η αναθεώρηση του άρθρου 16.
Σε αυτό το τοπίο, είναι απολύτως απαραίτητο να μην συνεχιστεί άλλο η σχεδόν πλήρης αφωνία και αδράνεια των διοικήσεων των δημοσίων πανεπιστημίων, να συντονιστεί και κλιμακωθεί η αντίστασή τους. Δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν τους αφορά το θέμα. Ο ευτελισμός της ανώτατης εκπαίδευσης έχει συνέπειες για όλα τα ιδρύματα. Μένουν χιλιάδες κενές θέσεις κάθε χρόνο και το ν+2 θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση του φοιτητικού πληθυσμού. Υπενθυμίζουμε ότι σε πολλά τμήματα του ΕΚΠΑ ο μέσος χρόνος αποφοίτησης είναι στα 6 χρόνια. Με βάση το άρθρο 76 του Ν. 4957/22 οι διαγραφέντες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τις πιστωτικές μονάδες που έχουν συγκεντρώσει σε όποιο ίδρυμα προβλέπεται η εφαρμογή ECTS. Δηλαδή θα διαγράφουμε μαζικά τους μισούς ενεργούς φοιτητές μας, που όπως επανειλημμένα έχουμε πει δεν επιβαρύνουν το πανεπιστήμιο ούτε οικονομικά, ούτε ακαδημαϊκά, μόνο και μόνο επειδή μετά τα 6 έτη φοίτησης παύει να είσαι ενάρετος και γίνεσαι αμαρτωλός. Οι ίδιοι αυτοί φοιτητές θα μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα άριστα ιδιωτικά «πανεπιστήμια», η εγγραφή στα οποία παρέχει προφανώς άφεση αμαρτιών. Αναρωτιόμαστε εύλογα πόσοι από όσους πληρώνουν τα παχυλά δίδακτρα θα αποτυγχάνουν ή έστω θα καθυστερούν στις σπουδές τους. Η μέχρι τώρα εμπειρία από τα ιδιωτικά κολέγια αλλά και από κάποια επί πληρωμή μαζικά μεταπτυχιακά προγράμματα, δυστυχώς σε δημόσια ΑΕΙ, προδιαθέτει για τα χειρότερα.
Έχουμε να κάνουμε με ένα ποιοτικά καινούργιο στάδιο υποβάθμισης της ανώτατης εκπαίδευσης χωρίς ούτε καν τα προσχήματα της ψευδεπίγραφης «αριστείας». Άλλη μια κρίσιμη πτυχή της δημόσιας σφαίρας παραδίδεται σε επενδυτές, με ή χωρίς εισαγωγικά. Θέση μας είναι ότι ο νόμος αυτός πρέπει απλά να καταργηθεί και οι fast-track άδειες μετονομασίας κολεγίων σε ΑΕΙ να ανακληθούν.»
