Τα a priori – προλεγόμενα – του νοήματος αξιολόγησης στην παιδεία/εκπαίδευση

Επειδή το θέμα άπτεται της παιδείας ως διαχρονικής αξίας του πολιτισμού λόγω της επικαιρότητας του εορτασμού των 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 στην Ελλάδα, αξιοποιούνται κάποια στοιχεία που δίνουν νόημα στον αγώνα για την ελευθερία. Η παιδεία, διακριτή της εκπαίδευσης, συνέβαλε στη δημιουργία του Ελληνικού πολιτισμού και στην εθνεγερσία του 1821. Η σύνδεση του ηρωισμού με την Ελληνική επανάσταση αποτελεί αναγνώριση της ταύτισης της ατομικής με την κοινωνική και ιστορική συνείδηση. Σήμερα σε καιρούς σύγχυσης οι ιστορικές πράξεις και τα αξιακά πρότυπα συνιστούν αυθεντικά apriori μαθήματα για τον πολιτισμό του συλλογικού υποκειμένου. Ένα γνώρισμα το οποίο σπουδαίοι Έλληνες στοχαστές, με διαφορετικές αφετηρίες εκκίνησης, αναγνωρίζουν ως συστατικό στοιχείο του νεοελληνικού πολιτισμού, τη σύζευξη και σύνθεση ενός νεανικού ενστίκτου με τη βιωματική σοφία και ωριμότητα μιας τρισχιλιετούς πολιτισμικής παράδοσης[1].

Η ανεύρεση του νοήματος της παιδείας περνά από την ιχνηλάτηση των προσωπογραφιών που αποτέλεσαν μνημεία πολιτισμού και κόσμησαν το διδακτικό υλικό της παιδείας.Δυστυχώς η νεωτερική και μετανεωτερική αρνητική αντίληψη για τη ζωή δημιούργησε την αποδόμηση της ιστορικής μνήμης που μας παραπέμπει σε διαχρονικές αξίες και αναγωγές τους. Η «αξία» σε συνάρτηση με την παιδεία και το αγαθό στη μετανεωτερική κοινωνία είναι μια λέξη κακοποιημένη και ρευστή αφού συνδέεται με τον αφηρωισμό.Είναι εκτεθειμένη η παιδεία όταν δεν υπάρχει η διείσδυση για την αξία του ανθρώπου και η λειτουργία με αξίες της που συνδέονται με διαχρονικά πρότυπα. Είναι απαραίτητος ένας αυτοέλεγχος και τακτικός έλεγχος με έσοπτρα για τους κοινωνικούς σκοπούς της παιδείας και τη μετα-μόρφωση του ανθρώπου.

Ο Κολοκοτρώνης στην ομιλία του προς τους μαθητές στην Πνύκα, το 1838, τους απηύθυνε μια φράση που απηχούσε τη συνέχεια του αγώνα για ελευθερία και πρόοδο και ηχεί σαν σφυριά στ’ αυτιά τους: να «σκλαβωθούν στα γράμματα». Τα “Γράμματα” είναι μια αξία με την οποία ακονίζεται η ελευθερία εκείνη που δεν είναι εκφόρτιση, θυμωμένη και αναίτια αντίδρασηστην άσκηση κοινοτικής κουλτούρας. Είναι σπουδή στις αιτιώδεις σχέσεις, σπουδή στις αιτίες από τις οποίες προκύπτουν αποτελέσματα, είτε ευάρεστα είτε δυσάρεστα[2].Σύμφωνα με τον Καντ μια Μεταφυσική των Ηθών είναι αναγκαία προκειμένου να βρεθεί η πηγή των πρακτικών αξιωμάτων που υπάρχουν a priori μέσα στη λογική μας, αλλά επειδή τα ήθη είναι εκτεθειμένα, όσο απουσιάζει ο οδηγός και ανώτατος κανόνας για το σωστό τους έλεγχο[3].

Η καθολικότητα της ανθρώπινης φύσης και η ολοκλήρωση του ανθρώπινου προσώπου συνιστά προσέγγιση της πρωταξίας στη ζωήπου κοσμείται (ο κόσμος) με αξίες τις οποίες υιοθετεί. Στα πλαίσια της καθολικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης και της σχέσης με τον κόσμο διαλαμβάνονται το φιλοσοφικό, το γνωστικό, το ηθικό και το ποιητικό επίπεδο. Με την ανθρωπολογία που εξετάζει το υποκείμενο “άνθρωπο” αναπτύχθηκαν όλες οι επιστήμες και οι κλάδοι που αφορούν στη συνολική, ψυχοσωματική του ύπαρξη. Η ασθένεια που διαγνώστηκε στο δυτικό Λόγο της Διαλεκτικής του Διαφωτισμού στις αρχές του ’40, αναλύθηκε από τον Marcuseπου αναφέρθηκε στο Μονοδιάστατο Άνθρωπο της Βιομηχανικής κοινωνίας της μεταπολεμικής εποχής[4]. Η προσπάθεια των θετικών επιστημών να προσδιορίσουν τι είναι «φύση», πνεύμα, λόγος, ολοκληρωμένη αλήθεια καταλήγει σε πλάνη και δεισιδαιμονία.Για τον Ουίλλιαμ Τζαίημς αυτή η λέξη(φύση) κατονομάζει την αρχή του σύμπαντος, και το να την κατέχει κανείς ισοδυναμεί με έναν τρόπο με το να κατέχει το ίδιο το σύμπαν. «Θεός», «Ύλη», «Λόγος», «το Απόλυτο», «Ενέργεια» είναι ορισμένα από τα πολλά ονόματα που επιλύουν το αίνιγμα. «Μπορείς να είσαι ήσυχος όταν τα κατέχεις. Βρίσκεσαι στο τέλος της μεταφυσικής σου αναζήτησης»[5].

Η νέα Ανθρωπολογία της μετανεωτερικότητας καταδυναστεύει με το μονοδιάστατο και ανταγωνιστικό χαρακτήρα της την ελευθερία της υπαρκτικής και πνευματικής υπόστασης του ανθρώπου. Η πνευματική διάσταση του ανθρώπου είναι ο άπειρος χώρος για να υποδεχθεί την άυλη σύσταση των αξιών και να ενδύσει με κάλλος την υλική του υπόσταση. Ο Αχιλλέας δεν ικανοποιείται με το θάνατο του αντιπάλου του Έκτορα. Γνωρίζοντας την προέλευση και το νόημα του ηρωισμού, της λεβεντιάς, της ανδρείας, της εγρήγορσης και τι συνιστά το κάλλος του άφθιτου (άσβεστου) τεμαχίζει το σώμα του Έκτορα θεωρώντας ότι διαλύει ταυτόχρονα και τις αξίες για τις οποίες πολεμούσε ο αντίπαλός του.

Ο πολιτισμός του προσώπου αφορά το πλαίσιο των αξιών και των αρετών με το οποίο αντιστέκεται σ’ αυτούς που τις πολεμούν. Η πληρότητα της πνευματικής υπόστασης του ανθρώπου με αξίες είναι ο φόβος και το δέος που δημιουργεί στον αντίπαλο. Ο Αχιλλέας φοβάται το σθένος της ψυχής του αντιπάλου και θεωρεί ότι διαμελίζοντας και καταστρέφοντας και διαλύοντας το σώμα του θα εξαφανίσει και τις πνευματικές του δυνάμεις. Γι’ αυτό και το Ευαγγέλιο προστάζει στον άνθρωπο να φοβάται περισσότερο εκείνους που θέλουν να καταστρέψουν την ψυχή του απ’ εκείνους που επιχειρούν να θανατώσουν το σώμα του. Ο EmiledeLansac εμπνέεται από την Επανάσταση των Ελλήνων και ζωγραφίζει πίνακα με θέμα «Επεισόδιο από την έξοδο του Μεσολογγίου ή Μεσολογγίτισσα» όπου παρουσιάζει μια Μεσολογγίτισσα που με πίστη και γενναιότητα αφού σκοτώνει το παιδί της κατευθύνει το σπαθί προς στο στήθος της για να πεθάνει και να μην υποταχθεί στα χέρια του κατακτητή. Η ελευθερία αποκτά νόημα όταν ο ηρωισμός δοξάζει τα πιστεύματα και τις αιώνιες αξίες των αρετών από τη βεβήλωση και ατίμωσή τους. Η ύπαρξη ή ανυπαρξία διαχρονικών αξιών, όπως έχει δειγματίσει η ιστορία και που δημιούργησαν τη συλλογική μνήμη, προκαλεί και τις αντίστοιχες επιδράσεις και βιωματικές αναπαραστάσεις. Η βιωματική προσέγγιση των ηθικών προτύπων φωτίζει το νόημα της παιδείας και την απαλλάσσει από τους ποικίλους ιδεοληπτικούς και απροϋπόθετους στόχους της.

Η προτεραιότητα στην αξιολόγηση ανθρωποέργου χωρίς αξίες που δίνουν νόημα στην ύπαρξή τηςκαθίσταται προβληματική. Ο προσδιορισμός της έννοιας «αξία» και «αξίες» είναι προϋπόθεση για να καθοριστεί και ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο της αξιολόγησης χωρίς να εμπλέκεται η κομματική ιδεολογικοπολιτική αντίληψη. Η επαρκής μόρφωση και η επιμόρφωση των παιδαγωγών/εκπαιδευτικών εντάσσονται στο αξιακό σύστημα που οφείλει να υπηρετεί μια αξιό-λογη πολιτική της παιδείας. Οι μεταρρυθμίσεις στην παιδεία για να τύχουν ευρείας συναίνεσης πρέπει να διαλαμβάνονται στα πλαίσια μιας εθνικής στρατηγικής που υπερβαίνει μια σκόπιμη ή εμπαθή κομματική και ιδεολογικοπολιτική περιχαράκωση. Η αληθινή δημοκρατία στην παιδεία καλλιεργεί και επιτρέπει την αμερόληπτη κριτική στα εκπαιδευτικά θέματα. Οι αλλαγές με προοπτική προϋποθέτουν τη διαλεκτική της σύνθεσης, χωρίς εμμονή σε μακροχρόνιες συμβατικές αντιπαλότητες και μικροκομματικές σκοπιμότητες.

Η διαγενεαλογική ηθική και διαγενεαλογική συλλογική μνήμη που συνήθως προσβάλλεται από τη μετανεωτερικότητα έχει πρόταση πολιτισμική και παιδευτική. Οι δύο αυτές συγγενικές πηγές για την ιστορία συγκοινωνούν υπαρξιακά με δύο λειτουργίες τη συλλογική συνείδηση και το συλλογικό ασυνείδητο. Η συλλογική συνείδηση και το συλλογικό ασυνείδητο συνιστούν άξονες της παιδείας μέσα από την ιστορία και τα αρχέτυπα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατέχει υψηλή θέση στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων, αλλά συμβάλλει ιστορικά μαζί με άλλους ήρωες της Επανάστασης του ’21 στη διαμόρφωση συλλογικής συνείδησης με βάση το αξιακό σύστημα που δίδαξαν με τον αγώνα τους για την ελευθερία της πατρίδας. Διδάσκουν ως πρότυπα που ενσαρκώνουν διαχρονικές αξίες και δεν τις αποσαρκώνουν με στείρα  ιδεολογία και προγονολογία ή επιφανειακή προγονολατρεία. Η ολοκλήρωση του ανθρώπινου προσώπου συγκεφαλαιώνει τη σύγκραση συνείδησης και ασυνείδητου, φύσης και λόγου, τη ζωτική αλληλοπεριχώρηση πνευματικού και υλικού, ρητού και άρρητου.Η σολωμική κοσμοαντίληψη, η αρμονία μεταξύ κάλλους και αγαθού αντανακλά την ενότητα του σύμπαντος, όπου δεν νοείται αντίθεση μεταξύ αισθητού και νοητού, φυσικού και μεταφυσικού.

Μεταξύ «φαίνεσθαι» και «είναι»

Γράφει ο Υβ Μπονφουά (YvesBonnefoy) έναν υπαρξιακό στίχο: «Πέτρες πάνω στις πέτρεςέχτισαν τη χώρα που ομολογείται στην ανάμνηση».

Ο άνθρωπος είναι «ερριμμένος» στον κόσμο και αντικρύζει ένα κόσμο φαινομένων. Η είσοδός του στον κόσμο είναι μια προ-συνειδησιακή επίγνωση που αναφέρεται στη σχέση ως αιτούμενο για ανακάλυψη τού «Είναι» του. Γι’ αυτούς που εξετάζουν το βάθοςτης πραγματικότητας που βιώνουν, υπήρχε στη ζωή τους μια άλλη ζωή στο βάθος ή πάνω από τη ζωή τους, που έδινε νόημα στη δέσμευση[6]. Δηλαδή δεν αρκούνται στην παρ-ουσία των όντων που συλλαμβάνονται ως φαινόμενα, αλλά και στην απ-ουσία φαινομένων που αφορά τη σύλληψη της αλήθειας μέσα από το λόγο και τη νόηση. Στην υπαρξιακή διαδικασία κριτηρίων παιδείας αναπτύσσεται και η φιλοσοφία του «φαίνεσθαι» και του «είναι». Τη γνήσια εκπαίδευση δεν πρέπει να την αναζητήσουμε, απόλυτα, στο χωρόχρονο και σε πολιτικές εφήμερες ή τυποποιημένες λέξεις, χωρίς κατάδυση στο νόημά τους. Τα βιβλία με τις φράσεις, τις λέξεις, τις εικόνες και άλλα υλικά που αξιοποιούνται για να λειτουργήσει η παιδεία συνιστούν τον οπτικό πολιτισμό της εκπαίδευσης, είναι τα σημαίνοντα για να εσωτερικευθεί το νόημά τους και οι αξίες που απορρέουν.

Η παιδεία ερευνά και τον άξονα της οντολογίας, δηλαδή το ερώτημα για την αιτία της ύπαρξής μας, της αξίας μας σε κάθε σχέση προσωπική και διαπροσωπική. Η παιδεία (πρωσοποκεντρική) είναι και οντολογική εφόσον περιέχει και τα ερωτήματα για την αιτία της ανθρώπινης ύπαρξης, της ομοείδειας, της ταυτότητας και τον τρόπο ύπαρξης μέσα από την ετερότητα.  Ωστόσο, το έμμονο της ουσίας καθοδηγεί κάθε πράγμα προς ένα σκοπό[7]. Η εμμονή στο επιφανειακό, στη μιζέρια ή στον εθισμό του ατομικού και λίγου, υπαρξιακά και πρακτικά, δεν αφήνει χώρο άλλης στάσης ζωής (=έκ-σταση) και αναζήτηση της ουσίας.Συνιστά σπουδαίο επίτευγμα της παιδείας, ως καθολικού γεγονότος της ύπαρξης, η απόκτηση από το μαθητή της αφηρημένης σκέψης. Το «καθόλου» της ανθρώπινης φύσης για τον τρόπο ζωής, τη σχέση με τα όντα και τη φύση και τον προσανατολισμό ανευρίσκεται με την αυθυπέρβαση. Η επίγνωση της προσωπικής ετερότητας με την έκσταση, ως αυθυπέρβαση, περιέχει και την καθολικότητα. «Είναι» ως πρόσωπο σημαίνει εμβάθυνση της σύνθεσης παρ-ουσία και απ-ουσία, αλλά και έκ-σταση από την «αντι-κειμενικότητα», από την απόσταση της καθολικότητας ως υπαρκτικής σχέσης[8].

Η ουσία δεν αναζητείται σε ό,τι φαίνεται αλλά και σε ό,τι είναι απόν ως άρρητο ή ως νοητό, όπως οι εικόνες, οι έννοιες, η μνήμη, η ανάμνηση που η ιστορία ανέδειξε μέσα από τη γλώσσα, τη γνώση, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την τέχνη, τις επιστήμες κ.ά. Πρέπει να αναχθούμε πάνω από τα φαινόμενα, τα σύμβολα που είναι διαμεσολαβητικά σημεία για να βρούμε την αλήθεια. Επομένως με την παιδεία αναζητείται η αλήθεια του «είναι» που συγκαλύπτεται από το «φαίνεσθαι» και τον αδιερεύνητο ρεαλισμό που κρύβει ενίοτε και το ψέμα. Η αναζήτηση της ουσίας από καλλιτέχνες  οδήγησε και στη δημιουργία της αφηρημένης τέχνης. Ο Ρουμάνος γλύπτης Μπρανκούζι, που άσκησε επιρροή και σε μεταγενέστερους καλλιτέχνες, μετέφερε στο υλικό του την κοσμική ουσία της ύλης. Σκοπός του ήταν να ανακαλύψει την ουσία των πραγμάτων και όχι την εξωτερική φόρμα. Έτσι έδινε στις γραμμές των γλυπτών του φόρμα ελεύθερη από κάθε βαρύτητα. Τα έργα του είναι φτιαγμένα από ξύλο, πέτρα, μάρμαρο και χαλκό.

Θετικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, ως καθολική έκφανση της ζωής, του καθολικού Λόγου, διαμορφώνουν την ανθρώπινη συνείδηση. Στην πνευματική υπόσταση του παιδιού συνυπάρχει ο αχαρτογράφητος χώρος, ο άγραφος πίνακας (tabula rasa) ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή το ασυνείδητο το οποίο ως ενδοχώρα της ψυχής περιέχει και τα αρχέτυπα. Η μεγαλύτερη ανακάλυψη στο χώρο της ψυχολογίας-ψυχανάλυσης είναι το ασυνείδητο. Πρόκειται για το χώρο όπου κείτεται η ανοιχτότητα για την παιδεία και ανακάλυψη της οντολογίας. Γίνεται χώρος για τη μεταφυσική που έχει σχέση με την αποκάλυψη του εαυτού και του λόγου της ύπαρξης. Η μεταφυσική και η θρησκευτικότητα διαθέτουν και παραθέτουν συγκληρονομικά στοιχεία της αλήθειας από την ιστορική εμπειρία και μαρτυρία χαρακτήρων και τρόπου ζωής στην πορεία των πνευματικών αναζητήσεων του ανθρώπου.

Επομένως,

Α) Η παιδεία προβάλλει στον άνθρωπο τόσο την έλλειψη όσο και την υπέρβαση και τον μαθαίνει να μην αρκείται σ’ αυτό που βλέπει. Β) Η παιδεία μαθαίνει τον άνθρωπο ότι η απουσία πραγμάτων στη ζωή δεν αφορά μόνο την περιοχή των αισθήσεων αλλά και την έλλειψη ουσιωδών αξιών της ζωής, όπως της αλήθειας που βρίσκεται στην πνευματική υπόσταση του ανθρώπου. Εκτός από την εξωτερική πραγματικότητα που ενδιαφέρει τον άνθρωπο η εσωτερική έλλειψη αποτελεί αίτημα της προοπτικής της παιδείας στο μονοδιάστατο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον της αγοράς. Η παιδεία έχει αποστολή ανθρωπολογική και υπαρξιακή. Μέσα από το τώρα της ύπαρξης, διορατικά και ανακαλυπτικά προσεγγίζει το τώρα μαζί με την ουσία της ζωής. Ωστόσο η χρονικότητα που ταυτίζεται με τη φθορά δεν μπορεί να αποτελεί ή να ταυτίζεται με την ουσία και την αλήθεια της ζωής. Ο Heideggerυιοθετώντας τον όροDaseinγια να υποδηλώσει το εκάστοτε παρόν του ανθρώπου, ταυτίζει την ύπαρξη του ανθρώπου με την ουσία του[9]. Δηλαδή μόνο με την κυριαρχία των αισθήσεων στο χρόνο που επιφέρει τη φθορά δεν μπορεί να ταυτιστεί η ουσία. Η υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου με τα «γιατί» της ζωής, των δοκιμασιών και του θανάτου (μεταφυσική) δεν αναλύονται στην περιοχή του «τώρα.

Ο Πίνδαρος προτρέπει: «Γίνε αυτό που είσαι». Γεννιόμαστε άνθρωποι, αλλά αυτό δεν φθάνει. Πρέπει να γίνουμε. Η ανθρώπινη υπόσταση δεν είναι κάτι απλώς βιολογικό, δηλαδή δεν είναι ένας γενετικά και αποκλειστικά προγραμματισμένος κώδικας. Όμως, τα υπόλοιπα όντα οριστικά και αμετάκλητα είναι αυτό που είναι. Ενώ ο άνθρωπος γεννιέται δυνάμει άνθρωπος και καλείται με την παιδεία να γίνει άνθρωπος. Η βιολογική ανθρώπινη φύση έχει ανάγκη, σύμφωνα με την πνευματική της υπόσταση, από μια συγ-κατάθεση κοινωνικής παιδείας. Η παιδεία θα συμβάλλει σε μια δεύτερη γέννηση του ανθρώπου μέσω της προσπάθειας και της ασκητικής που θα αξιοποιήσει τα αρχικά δεδομένα της ύπαρξής του και θα την μεταμορφώσει. Η υπαρκτική πληρότητα του καλού και αγαθού ανθρώπου συνιστά, σύμφωνα με τον Savater, μια τέχνη[10], αφού περιλαμβάνει και την αντιμετώπιση ή υπέρβαση του θανάτου. Αυτή την τέχνη υπηρετεί η παιδεία με τους παιδαγωγούς της. Πόσοι άνθρωποι δεν απέκτησαν παιδεία ώστε να μπορούν να ξεπεράσουν το πένθος, να υπομείνουν τον πόνο;

Σημαντικές προϋποθέσεις σ’ αυτή την τέχνη είναι: Α) η διαλεκτική μεταξύ παιδαγωγού και παιδαγωγούμενου με μια αυτογνωσία όπου ο μαθητής δεν γνωρίζει αυτό που πρέπει να μάθει, ενώ ο δάσκαλος δίνει  ασκήσεις  (διδάσκαλος, δίδει+άσκηση), αλλά και εκείνος βρίσκεται σε διαδικασία έρευνας και ολοκλήρωσης διά βίου του εαυτού του. Β) Πρωταρχική «αξία» της παιδείας του σχολείου και συστατικό συνύπαρξης της ανθρώπινης κοινωνίας είναι η αγάπη. Εάν δεν υπάρχει η ιδανική διαλεκτική μαθητή και σχολείου με βάση την αγάπη, τότε το παιδί δεν αγαπά το σχολείο και το θεωρεί αγγαρεία. Εάν αυτό που προσθέτει άνθρωπος σε άνθρωπο, ως παιδεία και πολιτισμό, δεν έχει μέσα του την αγάπη τότε αποβαίνει τυραννία και δημιουργεί αντιπάθεια και συγκρούσεις. Με τις αξίες ως τροφοδοσία στην ποιότητα σχέσεων στο σχολείο χτίζεται στους μαθητές η διϋποκειμενική σύνδεσή τους με άλλες συνειδήσεις που είναι προαπαιτούμενο της κοινωνικοποίησης.

Αξία και αρετή

Η παιδεία είναι πρωταρχικός παράγοντας και αξία που συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση και τον εξανθρωπισμό. Είμαστε ευρωπαϊκή χώρα που δεν διαθέτει εθνική επιτροπή παιδείας που να συμφωνήσει στα πρωταρχικά και ουσιώδη. Αρνούμαστε μια ουσιώδη αξία μεταξύ μας που συνιστά πυρηνικό στοιχείο της κοινής ανθρωπολογίας, τη συγγένεια μας και την ομοιότητά μας στην ύπαρξη του «λογικού». Είμαστε υποκείμενα μεταξύ υποκειμένων σε μια κοινωνία που διαθέτει κανόνες συνύπαρξης τις οποίες συνδιαμορφώνουμε ιστορικά μέσα από διάλογο και ανταλλαγή εννοιών σαν χορωδιακή πολυφωνία. Μέσα σ’ ένα περιβάλλον πολυφωνίας και πολυπολιτισμικό θα ήταν σκόπιμο να παρουσιάσουμε μια εκδοχή του πολιτισμού. Σύμφωνα με τον Savater «ο προορισμός κάθε ανθρώπου δεν είναι ο πολιτισμός, ούτε καν αυστηρώς η κοινωνία ως θεσμός, αλλά οι όμοιοι»[11]. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα εμπεδώνεται κάθε θεσμός και αξιολόγηση.

Η κοντή μνήμη μας απομάκρυνε και αποδυνάμωσε τη διαχρονική αξία εννοιών και σημασιών λέξεων και συμβολισμών. Η παιδεία στην τουρκοκρατία, όπως και στο Βυζάντιο, είναι θεμελιωδώς ανθρωποκεντρική. Αποβλέπει τόσο στις αξιακές πολιτισμικές ανάγκες, (όπως τη λειτουργία του ιερού) και την εθνική ανασύνταξη,όσο και στην εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας, την οικονομία, το εμπόριο και τη μεταποίηση[12].

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, όπως ως ουσία-μορφή - δηλαδή εσωτερική οργανωτική αρχή ενός τελικού σκοπού - ορίζεται η ψυχή ως εντελέχεια[13], έτσι και η παιδεία είναι η ψυχή της εκπαίδευσης. Αξιολογείται με βάση τα αθλήματα του βίου για ολοκλήρωση του ανθρώπινου προσώπου. Η επαγγελματική αποκατάσταση ως αυτοσκοπός ή απώτερος σκοπός της παιδείας ή εκπαίδευσης αποδομεί την κυρίαρχη σκοποθεσία τους. Η τελολογία της παιδείας κατευθύνει αταλάντευτα την εξέλιξη των εκπαιδευτικών μέσων και αξιόλογων προγραμματισμών (Αναλυτικά Προγράμματα, βιβλία, τεχνικά μέσα κ.ά.). Οι κρατικοί θεσμοί και νόμοι, το κρατικό Δίκαιο, ενδιαφέρουν περισσότερο για την αναχαίτιση του κακού και λιγότερο ως πεδίο πραγμάτωσης των ουσιωδών, υπαρξιακών αναζητήσεων και αναγκών της ανθρώπινης ύπαρξης ή των κοινωνικών σχέσεων[14]. Η αλληγορία του Μπέρτολντ Μπρεχτ στο έργο του «Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι» είναι τόσο επίκαιρη που θα μπορούσε να έχει γραφτεί και σήμερα. Πρόκειται για ένα κείμενο, το οποίο υπονομεύει τους θεσμούς που κινδυνεύουν από τον ιμπεριαλισμό της υλιστικής αντίληψης (εκπαίδευση, τέχνη, περίθαλψη, εκκλησία, στρατός, κοινωνική πρόνοια κ.α.) και τις απαξίες που αυτοί προάγουν (ιδιοτέλεια, ανισότητα, ανταγωνισμό, κοινωνική αναρρίχηση, κ.ά.).

Η σημασία του ασυνείδητου κατέχει σημαντικό λειτουργικό αγαθό για την εξέλιξη του ανθρώπου. Το φυσικό, άγραφο δίκαιο που εμπνεύστηκαν Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης που εξελίσσεται και στη σκέψη σύγχρονων φιλοσόφων αποτελεί θεμέλιο που ενυπάρχει στον άνθρωπο και συμπεριλαμβάνει το έμφυτο αγαθό, τη γνώση, την πορεία αναζήτησης της αλήθειας, τα υπαρξιακά θέματα, το ζήτημα της  μετα-φυσικής με τις αιώνιες ιδέες και άλλα προτάγματα του «ευ ζην» και «αεί ζην» της κοινωνίας των πολιτών. Αυτά παρέχουν και στηρίζουν τους εξωτερικούς μηχανισμούς αξιολόγησης της δράσης του.

Είναι επιτακτικό σε καιρούς εμμονής στο πραγματισμό, στο φαινομενικό, ωφελιμιστικό ή τυπολογικό να τονίσουμε διάκριση μεταξύ της εκπαίδευσης και της παιδείας, μεταξύ του εκπαιδευτικού και του παιδαγωγού. Η αυθαιρεσία ταύτισης σημαίνοντος (τα φωνήματα της λέξης) και του σημαινομένου (το νόημα της λέξης) οδηγεί στην απώλεια του ουσιώδους που έχει ο σκοπός της παιδείας για τον άνθρωπο, πρόσωπο και όχι άτομο αδιάκριτων στοιχείων μάζας. Με τον όρο μαζικά σύμβολα χαρακτηρίζονται συλλογικές ενότητες που δεν αποτελούνται από ανθρώπους. Όπως το σιτάρι, το δάσος, η άμμος κ.ά., σε αντίθεση με τον άνθρωπος ο οποίος με την πνευματική του ιδιοσυστασία μορφώνεται, διαμορφώνει προσωπικότητα, εξελίσσεται και μεταμορφώνεται. Η παιδαγωγία ή η κοινωνία είναι προσωποκεντρική όταν σαν κεντρικό τους στόχο έχουν τη  μέριμνα για τη διάσωση της μοναδικότητας, της ενότητας και της ελευθερίας του ανθρώπινου προσώπου, ανταποκρινόμενοι στο χρέος τους[15]. Ο Σωσύρ κωδικοποίησε την αυθαιρεσία σύνδεσης σημαίνοντος και σημαινομένου. Η ανακάλυψη του νοήματος της παιδείας είναι πρόκριμα και apriori στοιχείο για την εξεύρεση του καλύτερου τρόπου αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου (το πώς και από ποιους).

Από την ιστορία μαθαίνουμε ότι τα σύμβολα κάθε λαού εκφράζουν συμπεπυκνωμένες αποτυπώσεις της κυρίαρχης κοσμοαντίληψης των λαών. Ο Υψηλάντης επιλέγει το σύμβολο Σταυρό με τη φράση «Εν τούτω Νίκα» και τον αναγεννώμενο Φοίνικα που δίνουν τη «συμβολική ταυτότητα» στην έκρηξη της Επανάστασης. Πρόκειται για αποκαλυπτικά στοιχεία της ταυτότητας και των αξιακών στοχεύσεων των πρωτεργατών της που δεν επιτρέπουν αλλότριες ερμηνείες και χρήσεις. Επίσης το οικόσημο των Καποδίστρια συμβολίζει την αναγέννηση του έθνους που στηρίζεται στο δίπτυχο «Πίστις, Πατρίς». Όπως σημειώνει ο Γιώργος Σκλαβούνος, «η φόρτιση των εθνικών συμβόλων είναι πέραν των εννοιών που εκφράζουν. Είναι συναισθηματική ψυχοπνευματική φόρτιση, είναι φόρτιση νοήματος και σκοπού ζωής. Είναι φόρτιση που περιλαμβάνει τον τρόπο που αξίζει να ζει και να πεθαίνει ο άνθρωπος,…μπορούν να κινητοποιούν ατομικά και συλλογικά, το νου και την καρδιά των μελών μιας κοινωνίας»[16]. Συμβάλλουν στην ιχνηλάτιση της ιστορικής μνήμης και στη διαμόρφωση τόσο συλλογικής πολιτισμικής συνείδησης όσο και διαπολιτισμικής με τις πανανθρώπινες αξίες που υιοθετούν.

Η αξία ή οι αξίες είναι μια λέξη κακοποιημένη και ρευστή. Κινείται με άνεση ή ισότιμα ανάμεσα στο οικονομικό και πνευματικό πεδίο. Ακόμη και στον τομέα των πεποιθήσεων, μπορεί να είναι συνώνυμη της προόδου ή του κομφορμισμού, της μηδενιστικής ηθικής ή της υποταγής. Η σύγχυση αυτή για την αυθεντική ερμηνεία της έννοιας «αξία» επιφέρει απορρύθμιση του κόσμου, όμως απαιτεί την υιοθέτηση μιας κλίμακας αξιών που να βασίζεται στην προτεραιότητα της κουλτούρας/παιδείας ή ακόμη και της σωτηρίας της[17].

Η παιδεία/εκπαίδευση αξιολογούνται στο βαθμό που έχουμε συνείδηση ότι οι βουλήσεις όλων μας αλληλοδιαμορφώνονται χωρίς ιδεοληψίες και εγκλωβισμούς που εμποδίζουν τον ανοιχτό διάλογο. Ο ποιητής Auden σημειώνει ότι «ο κόσμος μας μοιάζει πραγματικός» στο βαθμό που έχουμε συνείδηση ότι αλληλοδιαμορφωνόμαστε[18] . Όταν η διδασκαλία βασίζεται περισσότερο στην αλληλεπίδραση, την επιρροή που ασκεί ο δάσκαλος και το θέλγητρο τότε πόσο η αντικειμενοποίησή της με γραφειοκρατικά κριτήρια μπορεί να αληθεύει στην αξιολόγηση της παιδείας ή της εκπαίδευσης;

Στους φιλοσόφους υπάρχει ένας διάλογος για το αν η αρετή είναι γνώση. Η απόλυτη ταύτιση δημιουργεί ένα πρόβλημα για τον ανθρωπισμό και την ταύτισή του με την κατοχή παραστατικών αποφοίτησης. Στο Πρωταγόρα του Πλάτωνα παρατηρούμε τον Πρωταγόρα να υποστηρίζει ότι όλα είναι επιστήμη, δηλαδή γνώση. Οι Στωικοί υποστήριζαν ότι το «κατά φύσιν ζην» σημαίνει το «κατ’ αρετήν ζην». Η αρετή είναι το κατ’ εξοχήν αγαθό από το οποίο εξαρτάται η ευημερία. Αντίθετα ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι ο Σωκράτης δεν έπραξε σωστά που εξισώνει την επιστήμη με την αρετή. Επειδή για παράδειγμα αν γνωρίζει κάποιος την ιατρική επιστήμη δεν σημαίνει ότι γνωρίζει τι είναι δικαιοσύνη και αμέσως θα γίνει δίκαιος. Το ίδιο συμβαίνει και για τις άλλες αρετές[19]. Ωστόσο όταν ρώτησε τον Σωκράτη ο μαθητής του Αρισταίος το «πως συμφιλιώνει τα αισθήματά του για τη δημοκρατία με την αγάπη του για το ωραίο», ο Σωκράτης δεν απάντησε, αν και τη θεώρησε ως την πιο ωραία ερώτηση. Όμως ένας άλλος μαθητής του ο Αντισθένης χαρακτήριζε τον Σωκράτη ως έναν «αισθηματία σοφιστή» . Επομένως ένας απόλυτος ορθολογισμός στην παιδεία και στην εκπαίδευση καταργεί τα κριτήρια της σκοποθεσίας των.΄

Αξιολόγηση

Η έννοια του της σύνθετης λέξης «αξιολόγηση» έχει ως βασικό όρο την έννοια «αξία», που σημαίνει την σπουδαιότητα και χρησιμότητα ενός αγαθού.Αξιολογείται ένα γεγονός, μια πράξη όταν ο τρόπος εφαρμογής προϋποθέτει κοινούς όρους ευδαιμονίας και σύνδεσης του αγαθού με την αρετή. Με την έννοια της λέξης αρετή, εννοείται η ηθική αριστεία, που αναφέρεται στον ηρωισμό των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι και την εξέγερση για την ελευθερία το 1821. Ο Όμηρος διδάσκει όταν χρησιμοποιείτον ηρωισμό, είτε για έναν εθιμικό κώδικα, είτε για να αποδώσει την έννοια της ευημερίας, τις θεϊκές ιδιότητες ή την ποιότητα συγκεκριμένων πράξεων. Για τον Ηρόδοτο η έννοια συνδέεται με την ηρωική δράση. Ακόμη ενάρετος άνδρας ή γυναίκα στον ομηρικό κόσμο είναι εκείνος ή εκείνη που χρησιμοποιεί όλες τις ικανότητές του, προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του.

Όμως επέκεινα της δικανικής αιτιοκρατίας υπάρχει η κλασική εκδοχή του Δικαίου από τον Αριστοτέλη, που απηχεί στη σχέση του Δικαίου με την παιδεία και την αξιολόγηση: «Δίκαια λέγομεν τα ποιητικά και φυλακτικά ευδαιμονίας και των μορίων αυτής την πολιτική κοινωνία»[20]. Δηλαδή τα Δίκαια είναι όσα αφορούν τη δημιουργικότητα και προφυλάσσουν την ευδαιμονία στην πολιτική κοινωνία». Ο Αριστοτέλης ορίζει ως στόχο της ύπαρξης αντικειμενικού Δικαίου την ευδαιμονία των ανθρώπων που συγκροτούν την πόλη. Και ο τρόπος για την κατάκτηση της ευδαιμονίας είναι η αρετή: «ο ευδαίμων βίος κατ’ αρετήν είναι – η ευδαιμονία κατ’ αρετήν ενέργεια»[21]. Επομένως η παιδεία έχει σκοπό να δημιουργήσει ευδαίμονα ζωή με την αρετή και η ευδαιμονία να πραγματώνεται με ενέργεια που προέρχεται από την αρετή. Άρα κάθε έννοια Δικαίου και αξιολόγησης της εκπαιδευτικής παιδείας και όσων συμμετέχουν σ’ αυτή είτε στελέχη της εκπαίδευσης είτε παιδαγωγοί – εκπαιδευτικοί – φροντίζουν να πραγματώνεται η υπαρκτική πληρότητα του ανθρώπου, η τελείωσή του με την αρετή. Αυτό που αποκαλούμε σήμερα αξία.

Στο έργο της αξιολόγησης, υπό την ευρεία έννοια, της ανθρώπινης ύπαρξης συμμετέχουν όλοι οι παράγοντες του ανθρώπινου βίου. Προφανώς οι κοινωνικοί παράγοντες με το αξιακό σύστημα που υπηρετούν, καθορίζουν τα κριτήρια που αξιολογούν τις δραστηριότητες, τις συμπεριφορές, τις σχέσεις, τα δεδομένα της γνώσης και τις πράξεις, τα παραγόμενα αγαθά, υποκειμενικά και διυποκειμενικά. Δηλαδή η παιδεία δεν ταυτίζεται με τον άνθρωπο ως αντικείμενο προωθημένο και διαχειρίσιμο για την παραγωγή. Αυτή η χρησιμοθηρική άποψη που έχει προκύψει από την αντίληψη του δυτικού κόσμου διέστρεψε την έννοια και το νόημα της παιδείας δίνοντας πρόσημο ωφελιμισμού και αθέμιτου ανταγωνισμού.Σύμφωνα με τον Steiner «είναι μακάριος ο μαθητής που ο δάσκαλός του έδωσε στη θνητότητα το νόημά της»[22].

Ο ραψωδός, ο παντογνώστης Ίων του Πλάτωνα, ο Ορφέας που τραγουδάει για τους Αργοναύτες μπορεί να ανταμειφθεί δίκαια για την επίδοσή του, για την τέχνη του που τα αρχαία χρόνια συνδεόταν με την τέχνη του νικηφόρου αθλητή. Ωστόσο πόσο μπορεί να αποτιμηθεί και να ξεπληρωθεί ο Παρμενίδης για το «Εν» που συνέλαβε, ο Σωκράτης για την αρετή και ο Καντ από τους σύγχρονους για το συνθετικό apriori;[23]

Άραγε μια γνήσια διδασκαλία ή προαγωγή μπορεί να κρίνεται, να εκτιμάται ή να αντιπαρατεθεί από τα κατακτηθέντα αποδεικτικά στοιχεία σπουδών ή από μια συνέντευξη, χωρίς βέβαια αυτά να παραβλέπονται; Πόσο εκτιμάται ότι η γνήσια διδασκαλία είναι κλίση και αποστολή; Ή όλα αποτιμώνται με τη σημαντικότητα της θέσης ή το οικονομικό τίμημα που προσφέρει; Για παράδειγμα υπήρξαν διανοητές του αναστήματος του Σαρτρ που βρήκαν την πανεπιστημιακή παιδαγωγική απαράδεκτη και κέρδιζαν τη ζωή τουςαπ’ «έξω». Ακόμα και ο Φρόυντ ένιωθε άβολα μπροστά στον κώδικα οικονομικού ανταλλάγματος για την παροχή θεραπευτικής συμβουλής. Ή ο ασκητισμός του Σπινόζα που δεν μειώνεται από την υποδειγματική ακτινοβολία του[24].

Ο Φάουστ του Γκαίτε αφού εξέτασε τις περισσότερες περιοχές της γνώσης του πανεπιστημιακού προγράμματος – φιλοσοφία, νομικά, ιατρική, θεολογία – τις θεωρεί άγονες για ανεύρεση της ευτυχίας. Έτσι θα την αναζητήσει σε άλλες περιοχές, θα ασχοληθεί μέχρι τη μαγγανεία και άλλα μεταφυσικά πεδία.Σ’ ένα επεισόδιο του Φάουστ με τον Χείρωνα, ο Χείρων εμφανίζεται μισός ζώο και μισός άνθρωπος που ενσαρκώνει τη σοφία η οποία γίνεται ενέργεια, και τη φυσική τάξη που μέσα στην επικίνδυνη ομορφιά της επεκτείνεται στο ανθρώπινο.[25]

Ηγεσία

Η ηγεσία προϋποθέτει αυτογνωσία, αυτοέλεγχο προ του ετερο-ελέγχου, αυτοδιοίκηση, διοίκηση του εαυτού πριν τη διοίκηση του άλλου. Κατά το Σόλωνα «άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει», δηλαδή αν μάθεις να διοικείσαι, θα μάθεις να διοικείς. Αν μάθει να ελέγχεις να εξουσιάζεις τον εαυτό σου τότε μπορεί να ελέγχεις τους άλλους. Αυτή η εξουσία έχει νόημα όταν είναι λειτούργημα. Ο όρος «λειτουργία» ετυμολογικά είναι σύνθετη από τις λέξεις λειτος+έργο, που σημαίνουν δημόσιο έργο. Δηλαδή είναι κοινωνούσα η εξουσία που πρωτοστατεί και παραδειγματίζει στην επικράτηση των αξιών. Η εξουσία όταν γίνεται αυτοσκοπός, τότε καταλήγει σε τυραννία και αυθαιρεσία. Ο ηγέτης ως προαπαιτούμενο της επιλογής του είναι να συνιστά προσωπικότητα, δηλαδή πρόσωπο που να συγκροτείται από ικανότητες που μπορούν να εμπνεύσουν, να συμβουλεύσουν, να παρέξουν ιδιότητες και αρετές προτύπου. Έχει κριθεί σύμφωνα με αυτές και τότε μπορεί να γίνει αποδεκτή η κρίση του από τους άλλους.

Οι εμβόλιμες κομματικές ή άλλες αλλότριες για τον όρο προσωπικότητα ωφελιμιστικές παρεμβολές καθιστούν τον ηγέτη ευάλωτο και αναξιόπιστο στο λειτούργημά του. Δεν μπορεί να απαιτεί θυσίες από τους άλλους όταν ο ίδιος δεν έχει θυσιάσει το εγώ του για τη θέση που αναλαμβάνει. Ως apriori αξία του ανθρώπου είναι η αυτογνωσία που του επιτρέπει να κρίνει πότε να διεκδικεί μια θέση με τα ουσιαστικά προσόντα τα οποία δεν υπολείπονται των τυπικών. Ωστόσο, οι τίτλοι δεν μπορεί να αποτελούν το ισχυρότερο κριτήριο αξιολόγησης όταν αυτό αποδεικνύεται ενίοτε αναποτελεσματικό στην εκπαιδευτική πράξη. Είναι κοινός τόπος πλέον ότι τα τυπικά προσόντα δεν είναι τεκμήριο αυθεντικότητας και αντιστοιχίας με την ουσία που προαπαιτείται. Στην ιδανική πολιτεία ο θεσμός της παιδείας πρέπει να αναδεικνύει ηγέτες προσωπικότητες, για να συμβάλλουν στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων.

Εφόσον ο ηγέτης συνιστά εκπρόσωπο του Δικαίου πρέπει να συμμορφώνεται στην κοινή απαίτηση και ανάγκη να αληθεύει ο βίος, δηλαδή να λειτουργεί με λόγους αρμονίας και κοσμιότητας χωρίς να επιφέρει μίση και συγκρούσεις. Χρέος του να κοινωνεί, να συμμετέχει στα προβλήματα, να διορθώνει χωρίς να προσβάλλει και να αντιδικεί εξαιτίας ατομικών προκαταλήψεων, εμπαθειών ή ιδεολογικών και κομματικών τοποθετήσεων. Η αποστολή ενός ηγέτη δεν είναι ο καταλογισμός ενοχών, αλλά η αξιολόγηση μετά από ικανή και ισχυρή μόρφωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που παρέχουν οι δομές της πολιτείας και η συνεργασία με συμμετοχή του αξιολογητή για την κάλυψη των ελλείψεων. Η υπηρέτηση ως σχέση κατώτερου προς ανώτερο δεν έχει το στοιχείο της εξάρτησης αλλά της συνυπηρέτησης στην εκπλήρωση του σκοπού της παιδείας. Η αγάπη του ηγέτη έξω βάλει τον φόβο του υφιστάμενου συναδέλφου στον αγώνα για το αγαθό της παιδείας και με αυτή την αντίληψη αποτινάσσεται κάθε ψυχαναγκασμός στη διαδικασία της εκπαίδευσης.

Οριοθέτηση της αλήθειας; Μνήμη

Χωρίς τη διερεύνηση της έννοιας «αλήθεια», η έννοια «ζωή» και η προστασία της, η απονομή της δικαιοσύνης, η έννοια και πραγμάτωση του «ευ ζην» ο προσδιορισμός και η κατάκτηση του «ωραίου» και η ηθική της πολιτικής θα ήταν ανέφικτες. Άραγε υπάρχει οριοθέτηση της αλήθειας για την παιδεία; Η αλήθεια για την παιδεία δεν μπορεί να εξαχθεί οπωσδήποτε από ιδεαλιστικές, ατομικές ή κομματικές σκοπιμότητες και επιδιώξεις. Η προτεραιότητα της αλήθειας έναντι της χρησιμότητας μπορεί να προκύπτει ως κοινωνικό αιτούμενο με παραπομπή στην πρωτογενή σημασία των λέξεων[26]. Η λέξη αλήθεια και για την παιδεία παραπέμπει σε «λογικό τόπο», ως σημείο «κοινής αποδοχής», που αντιβαίνει στην αλλοίωση ή αλλοτρίωση του ανθρώπου, αλλά παραπέμπει σε μια υπαρκτική γνησιότητα αυτών που μορφώνονται.

Ο Αριστοτέλης με τη λέξη α-λήθεια εκφράζει την κοινή αρχαιοελληνική αντίληψη που σημαίνει εμφάνεια – φανέρωση του λόγου – του τρόπου με τον οποίο τα υπαρκτά μετέχουν στη φανέρωση του είδους ή της ουσίας. Φανερώνουν με τον τρόπο ύπαρξής τους τη λογικότητα των σχέσεών τους που συνιστούν κόσμο – κόσμημα τάξης και αρμονίας[27]. Η λειτουργία του Σχολείου γίνεται μικρόκοσμος που φανερώνει τον αγώνα όλων των μετεχόντων σ’ ένα κοινό τρόπο συνύπαρξης, σ’ ένα εργαστήρι κοσμήματος της κοινωνίας.

Σύμφωνα με τον Savater, η μεταμοντέρνα σχετικοποίηση της έννοιας της αλήθειας είναι καθαρό σημάδι αυτής της κρίσης. Δεν υπάρχει εκπαίδευση εάν δεν υπάρχει αλήθεια προς μετάδοση, αν τα πάντα είναι πάνω-κάτω αλήθεια, αν ο καθένας διαθέτει τη δική του, εξίσου σεβαστή κατά τα άλλα. Και δεν είναι δυνατόν να ληφθεί λογική απόφαση μέσα σε τέτοια ποικιλία[28]. Επίσης δεν γίνεται να διδαχθεί οτιδήποτε, αν ούτε καν ο δάσκαλος δεν πιστεύει στην αλήθεια που διδάσκει και σε αυτό που ενδιαφέρει πραγματικά να γίνει γνωστό και εμπειρικά βιώσιμο και αποδεκτό από την κοινότητα.

Η αλήθεια για την Επανάσταση του ’21 δεν βρίσκεται μόνο στα πορτραίτα των επαναστατών, στις αναφορές για τα ανδραγαθήματα, τους ηρωισμών και την αφήγηση ιστορικών γεγονότων που έχουν καταγραφεί. Οι αλήθειες για τις ιδέες και τις αξίες της Επανάστασης, η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η κοινότητα ζωής συνεχίζουν να είναι επίκαιρες. Αποτελούν τη διαγενεαλογική ηθική μνήμη και παιδεία των Ελλήνων. Και εάν λειτούργησαν τότε στην αποτίναξη του κατακτητή είναι ζητούμενο να αποτελέσουν νόημα ζωής και να συνειδητοποιηθούν ως κύρια συστατικά της παιδείας και της κοινωνικοποίησης σε μια παιδεία δημοκρατίας.

Η μελέτη των ηρώων του ’21 με τον ηρωισμό και την προσφορά τους στη συνέχεια του Ελληνισμού είναι ταξίδι, μάθημα ιστορίας της διαγενεαλογίας των αξιών που διαιωνίστηκαν από τον κλασικό πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας. Είναι άθλημα ατομικής και συλλογικής αυτογνωσίας, αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης, εσωτερικής και εξωτερικής. Η ζωή με τις αξίες που υπηρέτησαν έγινε το μόρφωμα της νεοελληνικής τέχνης του 19ου και του 20ου αιώνα από Έλληνες και ξένους ή φιλέλληνες καλλιτέχνες, όπως οι ζωγράφοι Διονύσιος Τσόκος, Ολιβιέ Βουτιέ, Άνταμ ντε Φρίντελ και γλύπτες όπως Ιωάννης Κόσσος, Λάζαρος Ν. Σώχος κ.ά.

Κάθε κοινωνία διατηρεί μια ταυτότητα μέσα από τις ρίζες της. Τον 9ο αιώνα π.Χ. στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί η γραφή. Έτσι, εφόσον τα γραπτά μνημεία και αρχεία είναι ανύπαρκτα και δεν εκδίδονται ληξιαρχικές πράξεις γάμου, γέννησης κ.ά. στοιχείων, η κοινωνική μνήμη διασφαλίζεται από ένα πρόσωπο, τον μνήμονα, που καταχωρεί στο κεφάλι του στοιχεία που επιτρέπουν τη γνώση των ταυτοτήτων και γενεαλογιών. Οι αοιδοί αναλαμβάνουν η ομάδα των ανθρώπων με κοινά χαρακτηριστικά να μοιράζεται κοινές γνώσεις, αξίες, αντιλήψεις για τον κόσμο και το άτομο. Η μνήμη θεοποιείται από τους Έλληνες, γίνεται θεότητα (Μνημοσύνη, Μνήμη) από την οποία εμπνέονται οι αοιδοί. Με το χαρακτήρα αυτό της μνήμης επιτυγχάνεται αυτό που οι ανθρωπολόγοι αποκαλούν «γνώση που μοιράζονται όλοι»[29].

Οι ρίζες συνιστούν ρίζες παιδείας και επαγγέλλονται προοπτικές. Οι Έλληνες από παιδιά αποστηθίζουν ως τον 5ον και 4ο αιώνα κειμένων, αφηγήσεων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Η Ιθάκη διδάσκεται διαγενεαλογικά μέχρι τις μέρες μας. Για την Οδύσσεια του Καζαντζάκη η Ιθάκη δεν είναι το τέλος, συνεχίζεται γιατί η πορεία της παιδείας μας με τέτοιες περγαμηνές μας διδάσκει τι σημαίνει ανάμνηση και όραμα ζωής και πατριδογνωσία.

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου

Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)

ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber