Οι προγραφές της Κεραμέως

• Ερώτημα πρώτο: γιατί, ενώ είναι πανθομολογούμενη η έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού, επιχειρείται ξανά – με τη συνήθη, από το πρόσφατο παρελθόν, μεθόδευση (αφαίρεση μαθημάτων, συρρίκνωση ωρών διδασκαλίας, υπονόμευση γνωστικών αντικειμένων) – να εμφανιστούν ξαφνικά χιλιάδες εκπαιδευτικοί ανά την επικράτεια ως πλεονάζοντες; Αντί δηλαδή να αξιοποιείται εποικοδομητικά το μορφωτικό δυναμικό του εκπαιδευτικού προσωπικού της χώρας, χιλιάδες μάχιμοι και καταρτισμένοι άνθρωποι οδηγούνται βίαια στην επιστημονική τους απαξίωση και την εργασιακή ανασφάλεια!

• Ερώτημα δεύτερο: γιατί επιχειρείται η εκδίωξη των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών ειδικοτήτων από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όταν μάλιστα εδώ και πολλές δεκαετίες τα μαθήματα (Κοινωνιολογία, Αρχές οικονομίας, Δίκαιο, Πολιτική θεωρία και επιστήμη, εν γένει οι κοινωνικές επιστήμες) που διδάσκουν είναι συστατικό μέρος των αναλυτικών προγραμμάτων, και αποτελούν βεβαίως αναπόσπαστο τμήμα στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όλων των ευρωπαϊκών χωρών δίχως να αμφισβητείται η θέση και η αξία τους. Επικαλούνται οι ιθύνοντες του Υπουργείου Παιδείας σε τακτική βάση, παρότι προσχηματικά και επιλεκτικά, τα δεδομένα από άλλες χώρες κάθε φορά που θέλουν να εμφανίσουν τις επιλογές τους ως αναγκαίες και επιτακτικές. Για τις κοινωνικές επιστήμες, αναρωτιόμαστε, δεν ισχύει το υπόδειγμα των άλλων προηγμένων εκπαιδευτικών συστημάτων! Σε κάθε περίπτωση, για την εκπαίδευση και την παιδεία εν γένει, υπάρχει και το “δέον” – το οποίο έχει ως βασικό προαπαιτούμενο το ορθώς σκέπτεσθαι!

• Ερώτημα τρίτο: γιατί επιχειρείται να τεθεί στο περιθώριο της εκπαιδευτικής διαδικασίας μια δέσμη θεμελιωδών ζητημάτων που απασχολούν τις σημερινές κοινωνίες (ανεργία, φτώχεια, εγκληματικότητα, μετανάστευση, πολιτική αλλοτρίωση, δικαιώματα, ζητήματα ισότητας και ελευθερίας, προκαταλήψεις, ρατσισμός) και η εξέταση μιας σειράς σημαντικών θεμάτων (εμφάνιση ιδεολογικών ρευμάτων, δίκαιο και ηθική, κοινωνική διάρθρωση, συνταγματισμός, πολιτικά συστήματα και δημοκρατία, εργασιακές σχέσεις, εξέλιξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, παγκοσμιοποίηση, διεθνείς σχέσεις, κοινωνικές και οικονομικές διεργασίες/μεταβολές); Οι κοινωνικοί επιστήμονες, λόγω της συνάφειας των σπουδών, έχουν την δυνατότητα προσέγγισης των εν λόγω θεματικών με τη δέουσα προσοχή, σοβαρότητα, νηφαλιότητα και επιστημονική πληρότητα.

• Ερώτημα τέταρτο: γιατί δεν πρέπει οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να γνωρίσουν ή να έρθουν σε επαφή με τον φιλοσοφικό στοχασμό, την πολιτική και οικονομική σκέψη μεγάλων διανοητών της ευρωπαϊκής ηπείρου; Διανοητές που καθόρισαν, εν πολλοίς, με τις ιδέες τους την ιστορική πορεία και την κοινωνικοπολιτική διαμόρφωση του ευρωπαϊκού χώρου (Machiavelli, T. Hobbes, Rousseau, J. Locke, Montesquieu, A. Smith, D. Ricardo, J.S. Mill, J.M. Keynes, Kant, Hegel, Marx, A. Comte, E. Durkheim, M. Weber και άλλοι πολλοί); Ο ορθός Λόγος, η πολιτική και ηθική συγκρότηση του σύγχρονου ανθρώπου θεμελιώνεται (και) σ΄ αυτή τη γενιά σπουδαίων στοχαστών. Οι μαθητές μας τους γνωρίζουν μέσα από τη μελέτη αυτών των μαθημάτων που θέλει το Υπουργείο Παιδείας να καταργήσει!

• Ερώτημα πέμπτο: Στη βάση ποιας παιδαγωγικής, επιστημονικής και λογικής αρχής δίδεται κατ’ αποκλειστικότητα η διδασκαλία μιας ολόκληρης ομάδας προσανατολισμού (ομάδα ανθρωπιστικών σπουδών) στη δεύτερη και τρίτη τάξη του λυκείου σε έναν μόνον εκπαιδευτικό κλάδο; Άραγε, οι μαθητές αυτής της ομάδας χρειάζονται μόνον τη φιλολογική εξειδίκευση ή μήπως, και την ευρυμάθεια; Πέρα από τα μορφωτικά δικαιώματα, οι μαθητές αυτής της ομάδας δεν πρέπει να αποκτήσουν γνώσεις, αναλυτικά εργαλεία και βασικές μεθοδολογικές παραδοχές από άλλους επιστημονικούς κλάδους, που θα τους επιτρέψουν την επαφή και την καλύτερη προσαρμογή τους στα δεδομένα και τις απαιτήσεις των σχολών και τμημάτων κοινωνικών επιστημών (η πλειοψηφία των σχολών του 1ου επιστημονικού πεδίου). Ας δουν λίγο πάλι στο υπουργείο τις έννοιες “πολυεπιστημονικότητα” και “διεπιστημονικότητα”!

Μολονότι, η ακολουθία των ερωτημάτων που διατυπώνονται θα μπορούσε να συνεχιστεί επί μακρόν, οφείλει, ωστόσο, χάριν συντομίας να σταματήσει εδώ. Χρειάζεται, άλλωστε, και μια αναφορά στον τρόπο λειτουργίας και την θεσμική συμπεριφορά των ιθυνόντων του Υπουργείου Παιδείας. Να καταδειχθεί, δηλαδή, με βάση όσα δεδομένα μάς έχουν γίνει γνωστά, πώς αντιλαμβάνονται την ανάρρηση (ή για να ακριβολογούμε, τον διορισμό τους) στους υπουργικούς θώκους ορισμένα πολιτικά πρόσωπα. Και κυρίως το πώς αντιλαμβάνονται τη δημοκρατική ιδέα! Ίσως, έτσι, εξηγηθεί επαρκώς, τρόπον τινά, γιατί τα πράγματα πήραν αυτή την τροπή σε ό,τι αφορά τον εξοβελισμό μαθημάτων και ειδικοτήτων από το γυμνάσιο και το λύκειο.

Οι δυο κυρίες του Υπουργείου Παιδείας, δεν αρκούνται μόνο σε εκείνα τα περισπούδαστα και “χαριτωμένα” διαμάντια που συνηθίσαμε να ακούμε σε περιστάσεις εορτών, εθνικών και άλλων επετείων (αλήθεια, δεν άξιζε εφέτος μια νύξη από το Υπουργείο Παιδείας στην επέτειο της νίκης ενάντια στον φασισμό, που τιμάται στις περισσότερες χώρες την 8η ή 9η Μαΐου – ή μήπως διέλαθε την προσοχή των υπευθύνων αυτή η λεπτομέρεια;). Σαν άλλες σειρήνες, προσπαθούν διαρκώς να γοητεύσουν την ελληνική κοινωνία διαλαλώντας τα διάφορα καλούδια από τον φανταχτερό κόσμο του αύριο! Με το ίδιο επαναλαμβανόμενο μοτίβο: ωδή στις ήπιες δεξιότητες (soft skills), ωδή στον εθελοντισμό, ωδή στην νεανική επιχειρηματικότητα, ωδή στην ξενογλωσσία των νηπίων, ωδή και θεοποίηση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (digital skills), κατ΄ ευφημισμόν ενδιαφέρον και αναβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών (λες και οι κοινωνικές επιστήμες είναι αντί – ανθρωπιστικές!). Ωστόσο, αγαπητές και σεβαστές κυρίες, η γνώση και η στέρεη ηθική και πολιτική συγκρότηση του νέου ανθρώπου ΔΕΝ είναι περιττή! Ούτε μπορούν να αντικατασταθούν από εφήμερες και αναλώσιμες “δεξιότητες”, και ένα διαρκές κυνήγι επανακατάρτισης (reskilling)! Δεν αρνείται κανείς την τεχνολογική εξέλιξη της εποχής μας και τις δυνατότητες που προσφέρονται, αλλά και λίγη σύνεση, εγκράτεια και κυρίως καθαρή σκέψη δεν βλάπτει. Φτάνουν πια οι φενακισμοί!

Οι δύο κυρίες του Υπουργείου Παιδείας, μπορεί να ομνύουν διαρκώς στις δημοκρατικές διαδικασίες, ωστόσο, οι αποφάσεις τους λαμβάνονται σ΄ έναν στενό κύκλο από κλειστές, μικρές, ιδεολογικά συμπαγείς ομάδες και πρόσωπα στην κορυφή της πυραμίδας. Και από τις γνωμοδοτικές επιτροπές του κυβερνητικά ελεγχόμενου ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής), ώστε να ενδυθούν με το απαραίτητο επιστημονικό και θεσμικό περιτύλιγμα οι ανορθόλογες και αντιπαιδαγωγικές επιλογές τους. Δίχως ουσιαστικό διάλογο με τους εκπαιδευτικούς, δίχως διάλογο με τις επιστημονικές ενώσεις, δίχως διάλογο με τα δημόσια πανεπιστήμια και τις αντίστοιχες σχολές – ας μην αναφερθούμε καλύτερα στη απατηλή υφή της περιώνυμης δημόσιας διαβούλευσης! Ο βολονταρισμός (και ο πολιτικός κυνισμός) έχει γίνει το credo και η θεμελιώδης αρχή τους. Μπορεί, ενδεχομένως, η ρητορική επίκληση στις δημοκρατικές αρχές να φτιασιδώνει ένα επικοινωνιακό καριερίστικο πολιτικό προφίλ, όμως αυτό πόρρω απέχει από αυτό που λέγεται “δημοκρατία”. Η ρητορική αυτή δεν μπορεί να οδηγεί στη διάβρωση της δημόσιας σφαίρας (που αποτελεί τον τόπο της κοινής μας ελευθερίας και της δημοκρατίας), όπως συστηματικά επιχειρούν. Ξεχνούν φαίνεται πως η δημοκρατία περιλαμβάνει στις καταστατικές αρχές της: λογοδοσία, ευθύνη διαφάνεια, διάλογο, συμμετοχή.

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα, ας τεθούν και κάποιες απορίες που θα έβαζε ο κοινός νους στη σχετική συζήτηση:

• Είναι άραγε απλή σύμπτωση οι σπουδές (Αγγλικής Φιλολογίας) της υφυπουργού κυρίας Ζαχαράκη με την λεγόμενη “ενίσχυση” των Αγγλικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης; Γνωστή σε όλους μας η ρήση για τη γυναίκα του Καίσαρος!
• Είναι άραγε τυχαία η σύμπτωση ενός υπομνήματος με προτάσεις, το οποίο παραδόθηκε στις κυρίες του Υπουργείου Παιδείας από το σωματείο “Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων”, με τις αλλαγές που έχουμε στα νέα αναλυτικά προγράμματα. Το εν λόγω σωματείο είχε ζητήσει με ιδιάζουσα θρασύτητα και ιταμότητα την καρατόμηση των κοινωνικών μαθημάτων από την βαθμίδα του λυκείου, επί λέξει: “Να διατηρηθεί η διδασκαλία ενός (1) μόνο γνωστικού αντικειμένου των Κοινωνικών Επιστημών Γενικής Παιδείας αντί των τριών (3) που διδάσκονται τώρα” (Αθήνα, 10 Οκτωβρίου 2019). Και αυτό έπραξαν τελικά στο υπουργείο! Για τις προτάσεις δε αυτές, κλήθηκε το σωματείο αυτό, ως άλλος “παραθεσμικός” σύμβουλος, στην αρμόδια Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Στην συγκεκριμένη επιτροπή παραβρέθηκαν ως “επίτιμοι” προσκεκλημένοι και οι περιώνυμοι επιχειρηματίες της ιδιωτικής εκπαίδευσης – προσφιλείς και προνομιακοί συνομιλητές της κυρίας Κεραμέως (ιδιωτικά schools, ιδιωτικά colleges, ιδιωτικά institutes κτλ). Και εδώ, ίσως, αξίζει να θυμηθούμε τον πολίτη της Γενεύης, Ζαν-Ζακ Ρουσσώ: “Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο από την επιρροή των ιδιωτικών συμφερόντων στις δημόσιες υποθέσεις. [...] η διαφθορά του νομοθέτη είναι το μοιραίο επακόλουθο όταν αποφασίζει με

γνώμονα το ιδιωτικό συμφέρον” (Κοινωνικό Συμβόλαιο, 1762).

Ας γνωρίζουν, συν τοις άλλοις, όλοι εκείνοι που αντιμάχονται και λοιδορούν τις κοινωνικές επιστήμες, πως οι επιστήμες αυτές έχουν κι έναν οικουμενικό και διαχρονικό μορφωτικό χαρακτήρα. Βοηθούν να απλωθεί το βλέμμα, η σκέψη και ο κριτικός αναστοχασμός μας, πέρα από τον μικρό και σημαντικό τούτο τόπο που λέγεται πατρίδα. Σε κάθε γωνιά του κόσμου, σε κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή. Στην ίδια την ιδέα του ανθρώπου – ως ανθρώπου, πρωτίστως!

• Τέλος, μια ευχή και προτροπή. Να σταματήσει επιτέλους αυτός ο κατήφορος, στον οποίο εισήλθαμε με απόλυτη ευθύνη της σημερινής πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου παιδείας. Για το καλό όλων: μαθητών, γονιών και εκπαιδευτικών!