Η υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης, αποτελεί ένα ιστορικό ορόσημο για την πορεία της χώρας. Επισφράγισε το τέλος της Μεγάλης Ιδέας και την παύση των αλυτρωτικών περιπετειών, δημιουργώντας παράλληλα το κράτος της Τουρκίας, σε μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει ενενήντα χρόνια πιο πριν, με την δημιουργία του αντίστοιχου Ελληνικού. Με την Λοζάνη, το απατηλό όνειρο της Ελλάδας «των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» αποτελούσε οριστικά παρελθόν.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκπροσώπησε την χώρα του στις ειρηνευτικές συνομιλίες όντας ο ίδιος σε δεινή διαπραγματευτική θέση. Η Ελλάδα εκείνη την στιγμή αντιμετώπιζε μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική καταστροφή με 800 χιλ. Έλληνες να έχουν ήδη εγκαταλείψει την Ανατολία και άλλους 250 χιλ. να έχουν φύγει από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβριο του 1922. Παράλληλα ο Ισμέτ πασάς που εκπροσωπούσε τον Κεμάλ στις συνομιλίες ήταν κατάφωρα αντίθετος σε πιθανή επιστροφή τους. Ήταν πλέον πρόδηλο πως οι Έλληνες έπρεπε να «στριμωχτούν» εντός των υπαρχόντων συνόρων, ξεκινώντας μια διαφορετική αυτή τη φορά ανορθωτική προσπάθεια βασιζόμενη σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγή ρυθμών ανάπτυξης.
Η συνακόλουθη ανταλλαγή πληθυσμών που είχε συντελεστεί στην ουσία ντε φάκτο υπό τις συνθήκες της σφαγής στην Μικρασιατική παραλία, δημιούργησαν τις συνθήκες εκείνης της εθνικής ομοιογένειας που επιζητούσε το κράτος προκειμένου να πετύχει όσα ήθελε αργότερα κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου. Πράγματι με την ανταλλαγή πληθυσμών οι πρόσφυγες ερχόμενοι εδώ πάλεψαν σκληρά για να ξαναχτίσουν όσα είχαν χάσει από την καταστροφή δημιουργώντας «θερμοκηπικές συνθήκες αναπτύξεως» όπως είχε αναφέρει ο Ξενοφώντας Ζολώτας κυρίως με τα φτηνά τους μεροκάματα.
Ο ερχομός τους όμως σε συνδυασμό με την αποχώρηση μισού και πλέον εκατομμυρίου μουσουλμάνων και Βουλγάρων (είναι ανάγκη να τονιστεί πως το συνημμένο ελληνοτουρκικό σύμφωνο ανταλλαγής πληθυσμών διαιρούσε τους πληθυσμούς με θρησκευτικό κριτήριο) προκαλούσε και εκλογικού τύπου αλλαγές καθώς μεγάλο κομμάτι των προσφύγων στάθηκε στο πλευρό των Βενιζελικών «χρεώνοντας» στους αντιβενιζελικούς την απώλεια των πατρογονικών εδαφών διατηρώντας τους πρώτους στην εξουσία για πάνω από δέκα χρόνια με ελάχιστες μικρές διακοπές. Θέτοντας τις βάσεις για την κατάργηση της μοναρχίας μερικούς μήνες μετά, τον Απρίλιο του 1924.
Πολλές αναφορές έχουν γίνει για ένα «διαπραγματευτικό θαύμα» κατά την υπογραφή της Συνθήκης, δείχνοντας τον Βενιζέλο και τους συνεργάτες του. Η αλήθεια είναι πως ο Κρητικός ηγέτης παρακολουθούσε τις ελληνικές υποθέσεις και μετά την ήττα του στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Είχε προσφερθεί να μεσολαβήσει ανάμεσα στα αδιέξοδα που είχαν δημιουργηθεί στην Μικρά Ασία, για τα οποία εν μέρει ευθυνόταν και ο ίδιος, αλλά δεν είχε εισακουστεί. Τώρα όμως η επανάσταση του 1922, του είχε παράσχει τις απαραίτητες εγγυήσεις προκειμένου να φτάσει σε μια συμφωνία με τους Τούρκους, καθώς κατάφερε να επιβάλλει την τάξη και να ανασυγκροτήσει στον στρατό. Έτσι ο Βενιζέλος διέθετε στα χέρια του τα απαραίτητα «όπλα» που θα συγκρατούσαν τις τουρκικές αξιώσεις.
Η συνθήκη από την άλλη, καθόρισε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε μεγάλο βαθμό, θέτοντας τους όρους «συμβίωσης» των δύο χωρών για τα επόμενα εκατό χρόνια. Ανέφελες ή μη οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία σε γενικές γραμμές έχουν ως βάση τα συμφωνηθέντα πριν εκατό χρόνια όσο και να ακούγονται αναθεωρητικές φωνές που θεωρούν ξεπερασμένα τα όσα έγιναν τότε. Με τη συνθήκη αυτή η Ελλάδα παραχώρησε Ίμβρο και Τένεδο επιλύοντας οριστικά το ζήτημα των Στενών που απασχολούσε ήδη από τον Α Παγκόσμιο πόλεμο αλλά και την Ανατολική Θράκη παρόλο που για την περίπτωση της συγκεκριμένης εκφράστηκαν απόψεις για μια πιο επιθετική στάση της Ελλάδας στο εν λόγω ζήτημα.
Φυσικά ο Βενιζέλος γνώριζε πως θα ήταν καθαρή τρέλα υπό το κράτος της ήττας στην Μικρά Ασία, η Ελλάδα να συνεχίσει τις επιχειρήσεις εναντίον της Τουρκίας μη έχοντας την συμπαράσταση ούτε καν της ίδιας της Αγγλίας. Αλλά ακόμα και αν αυτό γινόταν τα νώτα της χώρας θα έμεναν ακάλυπτα στις ακόρεστες Βουλγαρικές ορέξεις.
Έτσι η υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης στη Λοζάνη έγινε δεκτή με μια επιφυλακτική ικανοποίηση στο εσωτερικό. Η πάροδος του χρόνου, η απόσταση από τα γεγονότα αλλά και οι κατοπινές εξελίξεις, δείχνουν πως η συμφωνία που επετεύχθη δεδομένης και της εσωτερικής κατάστασης που σε στρατιωτικό και προσφυγικό επίπεδο ήταν οριακά, ήταν η καλύτερη δυνατή.
Ο Διονύσης Γ. Γράψας είναι ιστορικός και εργάζεται στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΑΣΕΠ: Σε 2 ημέρες ΕΥΚΟΛΟ Online Proficiency GOLEARN ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση (Μόνο 10 ημέρες έμειναν για την ΑΛΛΑΓΗ!)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/5
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
