Alfavita Newsroom Κάθε Μάιο, καθώς τα σχολεία μυρίζουν αποχωρισμό και οι τάξεις σιωπούν μπροστά στο βάρος των επερχόμενων εξετάσεων, ένα αθέατο, αλλά βαθιά αισθητό βάρος γέρνει στους ώμους χιλιάδων μαθητών: το βάρος των προσδοκιών. Όχι μόνο των δικών τους, αλλά και – κυρίως – εκείνων που έχουν «κληρονομήσει» από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις, παρά τις όποιες μεταρρυθμίσεις, παραμένουν για πολλούς η «μοιραία στιγμή» της εκπαιδευτικής τους διαδρομής. Σε πολλές περιπτώσεις, το πραγματικό δράμα δεν παίζεται στην αίθουσα των εξετάσεων, αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού.
Η σιωπηρή πίεση των ονείρων των άλλων
Πόσα παιδιά δεν έχουν ακούσει από μικρά τη φράση «θα γίνεις γιατρός σαν τον πατέρα σου», «θα συνεχίσεις το γραφείο που έχτισα με τόσο κόπο» ή το ακόμη πιο έμμεσο «είσαι το καμάρι μας, περιμένουμε πολλά από εσένα»; Αυτές οι λέξεις, όσο καλοπροαίρετες κι αν ακούγονται, συχνά κρύβουν μέσα τους την απώλεια της αυθεντικής επιθυμίας του ίδιου του παιδιού.
Η οικογένεια, συνήθως με τις καλύτερες προθέσεις, επιβάλλει – άμεσα ή έμμεσα – τις δικές της αξίες, επιλογές, ακόμη και αποτυχημένα όνειρα, στους νέους. Έτσι, ένα παιδί που αγαπά τη λογοτεχνία, μπορεί να πιεστεί να σπουδάσει νομική «γιατί έχει επαγγελματική αποκατάσταση». Κάποιος που ονειρεύεται να γίνει δάσκαλος, ωθείται προς την Ιατρική επειδή «είναι κρίμα να χαθεί το μυαλό σου». Η φωνή του εφήβου σβήνει, πνίγεται κάτω από το βάρος μιας κατασκευασμένης «επιτυχίας».
«Έγραψα 18.500 μόρια και όλοι χάρηκαν… Εκτός από μένα. Πέρασα εκεί που ήθελε ο πατέρας μου, στη Στρατιωτική Ιατρική. Εγώ ήθελα να πάω στη Σχολή Καλών Τεχνών. Δεν το είπα ποτέ δυνατά», μας λέει η Νικολέτα, 18 ετών, υποψήφια των περσινών εξετάσεων.
Η περίπτωση της Νικολέτας δεν είναι εξαίρεση. Σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής του ΑΠΘ (2022), το 61% των εφήβων δήλωσε ότι η τελική επιλογή σπουδών επηρεάστηκε «πολύ ή πάρα πολύ» από τις απόψεις των γονέων τους. Το 34% μάλιστα παραδέχεται ότι θα επέλεγε διαφορετική σχολή αν δεν υπήρχε οικογενειακή πίεση.
Η οικογένεια, ακόμη και αθέλητα, αναπαράγει μια στερεοτυπική αντίληψη περί «καλών» και «κακών» επαγγελμάτων. Ένα παιδί που αγαπά τη φιλοσοφία μπορεί να αντιμετωπιστεί ως «ασόβαρο» ή «ανέφικτο», ενώ αυτός που στοχεύει στη Νομική ή στην Ιατρική αποθεώνεται. Έτσι, χτίζεται ένα φαντασιακό που οδηγεί το παιδί να νιώθει ότι η δική του επιθυμία είναι μειονεκτική.
Το άγχος δεν είναι μόνο των εξετάσεων
«Έφτανα στο φροντιστήριο με ταχυπαλμία. Όχι γιατί φοβόμουν την ύλη, αλλά γιατί κάθε φορά που έγραφα λιγότερο από 17, έβλεπα τη μητέρα μου να στενοχωριέται. Ένιωθα ότι την απογοητεύω προσωπικά», λέει ο Δημήτρης, μαθητής της Γ’ Λυκείου.
Η κλινική ψυχολόγος Άννα Παπαδοπούλου επιβεβαιώνει: «Το άγχος των Πανελλαδικών δεν είναι αμιγώς γνωστικό. Έχει έντονα συναισθηματικό φορτίο που συνδέεται με την ανάγκη του παιδιού να ανταποκριθεί σε οικογενειακές προσδοκίες. Αυτό το είδος πίεσης είναι βαθύτερο και πιο διαβρωτικό από το φόβο μιας αποτυχίας».
Κι όταν "πετύχεις", τι συμβαίνει;
Το αποτέλεσμα είναι συχνά τραγικά ειρωνικό: το παιδί πετυχαίνει την πολυπόθητη είσοδο στο πανεπιστήμιο, μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσει ότι δεν ανήκει εκεί. Η ψυχολογική επιβάρυνση, ήδη μεγάλη κατά την προετοιμασία, διογκώνεται στη διάρκεια των σπουδών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις φοιτητών που, μη βρίσκοντας νόημα, εγκαταλείπουν τις σπουδές τους. Άλλοι πάλι «αντέχουν», ζώντας όμως μια ζωή γεμάτη εσωτερική παραίτηση.
Πίσω από τους αριθμούς των εγκαταλελειμμένων πτυχίων ή των φοιτητών που αλλάζουν κατεύθυνση, κρύβονται προσωπικές ιστορίες ματαίωσης. Ιστορίες παιδιών που δεν τους επιτράπηκε ποτέ να ονειρευτούν με τη δική τους φωνή.
Πολλοί φοιτητές, όπως δείχνουν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (2023), εγκαταλείπουν τις σπουδές τους ή αλλάζουν Τμήμα μετά το 1ο ή 2ο έτος σε ποσοστό που ξεπερνά το 28% – με κύριο λόγο τη «μη ταύτιση με το αντικείμενο».
«Ήταν σαν να ζω μια ζωή κάποιου άλλου. Πέρασα Πολιτικός Μηχανικός, αλλά το πάθος μου ήταν η ψυχολογία. Δεν άντεξα ούτε δύο εξάμηνα», αναφέρει ο Κωνσταντίνος, 20 ετών, που σήμερα εργάζεται σε βιβλιοπωλείο και ετοιμάζεται να δώσει ξανά εξετάσεις.
Το τίμημα της αθέατης συμμόρφωσης
Η ψυχολόγος-ερευνήτρια Δώρα Αντωνίου σημειώνει πως «όταν το άτομο δεν επιτρέπεται να επιλέξει τον δρόμο του, ενδέχεται να εσωτερικεύσει ένα αίσθημα ματαίωσης και να χάσει την πίστη στη δυνατότητα προσωπικής αυτοπραγμάτωσης». Η συμμόρφωση οδηγεί στην αποξένωση από τον εαυτό, με συνέπειες στην ψυχική υγεία και την ενήλικη ζωή.
Παράλληλα, έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (2021) καταδεικνύει ότι οι φοιτητές που ακολουθούν σπουδές επιλογής των ίδιων και όχι των γονέων, παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ακαδημαϊκής ικανοποίησης, αυτοεκτίμησης και συναισθηματικής σταθερότητας.
Η ανάγκη για ελευθερία και εμπιστοσύνη
Η αλήθεια είναι πως η αγάπη ενός γονιού δεν μετριέται με βαθμούς και τίτλους. Μετριέται με την ικανότητα να βλέπει και να σέβεται τον άλλο ως ξεχωριστό άνθρωπο. Το παιδί δεν είναι το «σχέδιο Β» των προσδοκιών μας, ούτε ο καθρέφτης των ανεκπλήρωτων φιλοδοξιών μας. Η πραγματική στήριξη είναι η εμπιστοσύνη στο άγνωστο που είναι το παιδί μας.
Η κοινωνία αλλάζει. Τα επαγγέλματα του μέλλοντος δεν είναι αναγκαστικά τα παραδοσιακά «σταθερά» επαγγέλματα. Η έννοια της επαγγελματικής επιτυχίας μετατοπίζεται προς την προσωπική πληρότητα, τη δημιουργικότητα, τη συναισθηματική νοημοσύνη. Μήπως, λοιπόν, είναι καιρός να επιτρέψουμε στους νέους να διαλέξουν οι ίδιοι το δρόμο τους;
Μια πιο φωτεινή προοπτική
Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι άνθρωποι που αγάπησαν αυτό που κάνουν – και όχι εκείνοι που απλώς το «έπρεπε» να κάνουν – είναι εκείνοι που άλλαξαν τον κόσμο. Ο δικός μας ρόλος, ως γονείς, εκπαιδευτικοί ή μέντορες, δεν είναι να χτίσουμε το μονοπάτι, αλλά να κρατήσουμε τη φλόγα τους ζωντανή.
Ας επιτρέψουμε, λοιπόν, στα παιδιά να αποτύχουν, να αναζητήσουν, να αναθεωρήσουν. Να ζήσουν τη δική τους πορεία – όχι τη δική μας επανάληψη. Γιατί μόνο έτσι θα γεννηθεί η νέα γενιά που θα σκέφτεται, θα δημιουργεί και θα ονειρεύεται με αυθεντικότητα.
«Ο πατέρας μου ήθελε να γίνω οικονομολόγος, αλλά επέμεινα στο θέατρο. Ήταν δύσκολο, με πολλές εντάσεις. Σήμερα ανεβάζω την πρώτη μου παράσταση στην Επίδαυρο και εκείνος θα είναι στην πρώτη σειρά», λέει συγκινημένη η Μαρίνα, 25 ετών. Γιατί όταν το παιδί επιλέγει τον δρόμο του, αργά ή γρήγορα, όλοι αναγνωρίζουν το φως του.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
