Λεωνίδας Βουρλιώτης Το 2019, η έκθεση της ΑΔΙΠΠΔΕ (Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση) είχε προειδοποιήσει ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών κινδυνεύει να τελειώσει το σχολείο παραμένοντας λειτουργικά αναλφάβητο. Πέντε χρόνια μετά, παρά όλες τις μεταρρυθμίσεις, τα νέα στοιχεία για το 2024 δείχνουν πως το πρόβλημα παραμένει οξύ.
Τι δείχνουν τα πρόσφατα στοιχεία
Σύμφωνα με τη νέα έκθεση της ΑΔΙΠΠΔΕ, στηριγμένη σε διαγνωστικές εξετάσεις στη ΣΤ’ Δημοτικού και στη Γ’ Γυμνασίου:
- περίπου 1 στους 5 μαθητές έχει σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση και παραγωγή γραπτού λόγου
- το 20% δεν κατανοεί σωστά ούτε ερωτήσεις χαμηλής δυσκολίας
- τα κενά ξεκινούν ήδη από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και δεν αντιμετωπίζονται εγκαίρως
- η κειμενοκεντρική προσέγγιση στη γλώσσα, που θεωρητικά είναι σωστή, εφαρμόζεται επιφανειακά, με ελλιπή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Την ίδια στιγμή, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας προβάλλει ως λύση:
την ψηφιοποίηση της διδασκαλίας
τον ρόλο του διευθυντή, μάνατζερ
την ενίσχυση ενός μικρού αριθμού πρότυπων σχολείων
παρουσιάζοντας τα ως αντίδοτο στα χρόνια προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Τι σημαίνει λειτουργικός αναλφαβητισμός;
Ο λειτουργικά αναλφάβητος δεν είναι αυτός που δεν ξέρει καθόλου ανάγνωση και γραφή. Είναι εκείνος που τυπικά έχει μάθει να διαβάζει και να γράφει, έχει αποφοιτήσει από το σχολείο, πολλές φορές με καλούς βαθμούς, αλλά στην πράξη αδυνατεί:
Να διαχειριστεί ακόμη και απλές καθημερινές υποθέσεις
Όχι επειδή δεν προλαβαίνει, αλλά επειδή δυσκολεύεται να καταλάβει τι ακριβώς του ζητείται, να αναλύσει ένα πρόβλημα και να κάνει τα απαραίτητα βήματα ή πράξεις για να το λύσει. Χρειάζεται συνεχώς τη βοήθεια κάποιου άλλου.
Να εκφραστεί με συνεχή και ολοκληρωμένο λόγο
Δεν μπορεί να περιγράψει με σαφήνεια ένα θέμα, να οργανώσει τον λόγο του, να συμμετάσχει ουσιαστικά σε μια συζήτηση.
Να ελέγξει και να οργανώσει τη σκέψη του
Οι σκέψεις του είναι γεμάτες κενά και αντιφάσεις, δυσκολεύεται να τεκμηριώσει τη συλλογιστική του και να τη συνδέσει με την πραγματικότητα.
Αυτά τα χαρακτηριστικά εμφανίζονται σε διαφορετικό βαθμό σε όλους όσοι θεωρούνται λειτουργικά αναλφάβητοι.
Φταίει μόνο το σχολείο;
Ένα μέρος της ευθύνης ανήκει αναμφίβολα στον τρόπο που λειτουργεί το σχολείο:
- τα αναλυτικά προγράμματα είναι φορτωμένα, με ύλη που συχνά είναι ξεπερασμένη
- η προσθήκη νέων γνώσεων γίνεται χωρίς επαρκή χρόνο και με αποτέλεσμα η διδασκαλία να μένει αποσπασματική
- τα μαθήματα παραμένουν διαχωρισμένα, χωρίς ουσιαστική σύνδεση μεταξύ τους
- η γνώση μένει θεωρητική, δεν συνδέεται με την καθημερινή ζωή, την κοινωνική πραγματικότητα και την παραγωγή
Όλα αυτά δυσκολεύουν την ουσιαστική αφομοίωση της γνώσης και τη μετατροπή της σε εργαλείο σκέψης.
Όμως, το φαινόμενο του λειτουργικού αναλφαβητισμού δεν είναι μόνο σχολικό. Αντανακλά και μια ευρύτερη κοινωνική κρίση συνείδησης:
- σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις και αδιέξοδα, ο άνθρωπος δυσκολεύεται να χτίσει ένα συνεκτικό σύστημα ιδεών
- η προσωπική εμπειρία συγκρούεται με τα κυρίαρχα πρότυπα, στερεότυπα και απαγορεύσεις
- το σχολείο, ως θεσμός του συστήματος, μεταφέρει μόνο εκείνα τα στοιχεία γνώσης που κρίνονται χρήσιμα για τη λειτουργία του, όχι για την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας
Έτσι, αντί να βοηθά στην ελεύθερη καλλιέργεια του ανθρώπου, συχνά τον προσαρμόζει σε ένα περιορισμένο πλαίσιο.
Όταν ο λειτουργικός αναλφαβητισμός γίνεται τηλεοπτική σκηνή
Χαρακτηριστικό και ταυτόχρονα σοκαριστικό παράδειγμα της ιστορικής άγνοιας είναι το στιγμιότυπο από κυπριακό τηλεπαιχνίδι:
Στην ερώτηση "Ο Ρούντολφ Ες έμεινε στην Ιστορία γιατί ήταν ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες ποιου;", ο διαγωνιζόμενος απάντησε αυθόρμητα: "Του Άγιου Βασίλη".
Ο Ρούντολφ Ες, βέβαια, ήταν κορυφαίο στέλεχος του ναζιστικού καθεστώτος και στενός συνεργάτης του Χίτλερ, όχι "ελαφάκι του Άη Βασίλη".
Το συγκεκριμένο βίντεο έγινε viral και στην Ελλάδα, προκαλώντας γέλιο, αλλά και προβληματισμό:
Τι σημαίνει για μια κοινωνία να υπάρχει τέτοιο επίπεδο ιστορικής άγνοιας;
Πώς νιώθουν οι οικογένειες των ανθρώπων που βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν από τους ναζί όταν βλέπουν τέτοια περιστατικά;
Γιατί είναι επικίνδυνος ο λειτουργικός αναλφαβητισμός
Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, η ιστορική άγνοια και η ημιμάθεια δεν είναι απλώς "αστεία" περιστατικά ή αδυναμίες του σχολείου. Αποτελούν έδαφος επανεμφάνισης του φασισμού, της μισαλλοδοξίας και της ακροδεξιάς ρητορικής.
Στη χώρα μας, η άνοδος και η δράση της Χρυσής Αυγής αποτελούν τρανταχτό παράδειγμα του πώς:
- η έλλειψη ιστορικής μνήμης
- η απουσία κριτικής σκέψης
- και η διάχυτη ημιμάθεια
μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο σε ιδέες που βασίζονται στον μίσος, στον ρατσισμό και στη διαστρέβλωση της Ιστορίας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
