Alfavita Newsroom Ήταν ένα τυχαίο εύρημα σε παλαιοπωλείο που άνοιξε τον δρόμο για μία συγκλονιστική έρευνα. Ο Ανδρέας Ασσαέλ, παθιασμένος με την ιστορία της Θεσσαλονίκης και ειδικά με τις σκοτεινές ημέρες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εντόπισε το 2002 μια φωτογραφία σε μέγεθος... σπιρτόκουτου. Στην εικόνα διακρινόταν η επιγραφή «Καρυά Σιδηροδρομικές Εργασίες» και ανάμεσα σε εργάτες, ένας άνδρας με το κίτρινο αστέρι του Δαυίδ.
Αυτό το μικρό στιγμιότυπο αποδείχθηκε πύλη σε μια άγνωστη και αποσιωπημένη ιστορία: το καταναγκαστικό εργοτάξιο της Καρυάς Φθιώτιδας.
Η αθέατη φρίκη των ναζιστικών έργων
Το 1943, σε μια απομονωμένη γωνιά της Ελλάδας, οι Ναζί έστησαν ένα κάτεργο θανάτου, στο οποίο μεταφέρθηκαν εκατοντάδες Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη. Υποχρεώθηκαν να εργάζονται 12 ώρες την ημέρα, σκάβοντας με τα χέρια μέσα σε βράχο — 24.000 κυβικά μέτρα πέτρας, σπασμένα με αξίνες, για ένα έργο σιδηροδρομικής υποδομής που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του κατακτητή.
Οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες: ελάχιστο φαγητό, μολυσμένο νερό, συνεχείς ξυλοδαρμοί και εκτελέσεις για κάθε απόκλιση από τον «κανόνα» της πειθαρχίας. Όσοι δεν άντεχαν από την εξάντληση, απλώς εξαφανίζονταν.
Η επιμονή της μνήμης: Μια έρευνα 20 ετών
Με όπλο το φωτογραφικό υλικό, ο Ασσαέλ ξεκίνησε μια εξονυχιστική και μοναχική έρευνα. Βρήκε επιζώντες, κατέγραψε μαρτυρίες, εντόπισε τον Γερμανό διοικητή του στρατοπέδου και τον φωτογράφο, ενώ παράλληλα αναζήτησε τεκμήρια σε ελληνικά και γερμανικά αρχεία.
Παρά τις δυσκολίες και την αδιαφορία στην Ελλάδα, η έρευνα βρήκε στήριξη σε οργανισμούς του Βερολίνου. Τελικά, το 2023, το Πανεπιστήμιο του Οσναμπρύκ, σε συνεργασία με το ΑΠΘ, πραγματοποίησε ανασκαφές στον χώρο της Καρυάς, αναζητώντας υλικά ίχνη της καταναγκαστικής εργασίας. «Ένιωθα πως κάποιοι νεκροί ήθελαν να μιλήσουν μέσα από μένα», ανέφερε συγκινημένος ο ερευνητής στα εγκαίνια της έκθεσης «Καρυά 1943», που φιλοξενείται στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μέχρι τον Ιούνιο του 2025.
Μαρτυρίες που ανατριχιάζουν
Ο ήρωας που δραπέτευσε και πολέμησε
Ο Σαμ Κοέν, ένας από τους λίγους που κατάφεραν να δραπετεύσουν, βρέθηκε σε χωριό της Φθιώτιδας, όπου αντάρτες του ΕΛΑΣ τον περιέθαλψαν. Πολέμησε στο πλευρό τους και αργότερα μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Η φρίκη της Καρυάς ήταν μια ανάμνηση που έθαψε βαθιά μέσα του.
Ο άνθρωπος που προσευχόταν να πεθάνει
Κατά τη διάρκεια της ομηρίας του, ένας Γερμανός εκτέλεσε εν ψυχρώ έναν νεαρό εργάτη. Το αίμα και τα θραύσματα από το κρανίο του θύματος έπεσαν πάνω στον Κοέν. «Εκείνη τη στιγμή δεν προσευχόμουν για να ζήσω – αλλά για να πεθάνω», είπε κάποτε στον γιο του.
Οι σιωπές που έσπασαν
Ο Σαμ Ναχμίας, άλλος ένας επιζών, σώθηκε όταν τραυματίστηκε στο εργοτάξιο και μεταφέρθηκε στη Λαμία. Εκεί, με τη βοήθεια γενναίων πολιτών, απέκτησε πλαστή ταυτότητα και εργάστηκε ως φούρναρης. Μετά τον πόλεμο παντρεύτηκε επιζήσασα του Άουσβιτς, αλλά ουδέποτε μίλησε για την Καρυά, ούτε στην οικογένειά του.
Ο εγγονός του, Αλμπέρτο Σασόν, θυμάται: «Δεν είχε τατουάζ όπως η γιαγιά μου. Δεν τον ρωτούσαμε. Και αφού δεν τον ρωτούσαμε, δεν μιλούσε».
Αργοπορημένη Δικαιοσύνη
Παρά τις αποδείξεις, για δεκαετίες η Γερμανία αρνούνταν την ύπαρξη στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Οι επιζώντες, όταν ζήτησαν αποζημίωση, βρήκαν την πόρτα κλειστή. Ο Σαμ Κοέν έλαβε συμβολική αποζημίωση μόλις λίγα χρόνια πριν πεθάνει: 350 δολάρια τον μήνα.
Αναγνώριση και αποκατάσταση
Σήμερα, η έκθεση «Καρυά 1943», μαζί με το βιβλίο του Ανδρέα Ασσαέλ «Στα κάτεργα του θανάτου», αποτελούν την πρώτη ολοκληρωμένη τεκμηρίωση του ναζιστικού εγκλήματος στην Καρυά. Το έργο περιλαμβάνει 350 πρωτότυπες φωτογραφίες, μαρτυρίες, διαδραστικά αρχεία και υλικό που ρίχνει φως σε μια ξεχασμένη σελίδα της Ιστορίας. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα: karya1943.eu
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 2/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
