Απαλλαγές από το μάθημα των θρησκευτικών

ΘΕΜΑ: ΑΠΑΛΛΑΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

Αξιότιμε κύριε υπουργέ,

Θεωρούμε υποχρέωσή μας να σας καταστήσουμε κοινωνό της έντονης ανησυχίας που διακατέχει τον κλάδο των θεολόγων εκπαιδευτικών όσον αφορά στις διαλυτικές επιπτώσεις που φοβόμαστε ότι θα έχει φέτος στο Λύκειο ο θεσμός της απαλλαγής από  το μάθημα των Θρησκευτικών· επιπτώσεις διαλυτικές τόσο για το ίδιο το μάθημα όσο και γενικότερα για το σχολικό πρόγραμμα. Θερμά σας παρακαλούμε να επιληφθείτε του θέματος το ταχύτερο δυνατόν, λαμβάνοντας υπ’ όψη τα επιχειρήματα αλλά και τις προτάσεις που σας υποβάλλουμε μέσω του παρόντος υπομνήματος.

Ποιο είναι το πρόβλημα: Το πλαίσιο της απαλλαγής από τα θρησκευτικά, όπως ορίζεται από την υπ’ αρ. 133099/Γ2/19.09.2013 εγκύκλιο του Υπ. Παιδείας είναι ασαφές και αντιφατικό. Το μάθημα αναγνωρίζεται τύποις ως υποχρεωτικό, αλλά κατ’ ουσίαν είναι δυνατή η απαλλαγή οποιουδήποτε με την επίκληση λόγου που αφορά άλλη θρησκευτική δέσμευση ή ακόμη πιο απλά «λόγων θρησκευτικής συνείδησης», χωρίς σαφή διαδικασία και χωρίς κριτήρια επιβεβαίωσης αυτών των λόγων από το σχολείο. Κατά δεύτερον δεν προβλέπεται ισότιμη και παιδαγωγικά ουσιαστική εναλλακτική εκπαιδευτική απασχόληση του απαλλασσόμενου μαθητή ή της απαλλασσόμενης μαθήτριας.

Το ασαφές και αντιφατικό αυτό πλαίσιο έχει  ως συνέπειες:

α) Αναίρεση της ισονομίας των μαθητών, επιτρέποντας την αβασάνιστη διάκριση στις εκπαιδευτικές τους υποχρεώσεις και την εκπαιδευτική ύλη που διδάσκονται. Ως προς αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη και η υπ’ αρ. 115/2012 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων.

β) Παιδαγωγικά προβλήματα. (α) Ενθαρρύνεται η φυγοπονία. (β) Καθίσταται δυνατή η ντε φάκτο περιθωριοποίηση του απαλλασσόμενου παιδιού έναντι της υπόλοιπης τάξης (άσχετα αν αυτό γίνεται χωρίς διοικητικές συνέπειες). (γ) Επίσης, προβληματική από παιδαγωγικής απόψεως είναι και η μετακίνηση σε άλλο τμήμα.

γ)  Διοικητική αταξία, η οποία οφείλεται αφενός στις μετακινήσεις μαθητών από τμήμα σε τμήμα, με το πρόβλημα να γίνεται ακόμα πιο σοβαρό όταν δεν πρόκειται για ένα ή δύο παιδιά, αλλά για περισσότερα, αφετέρου στην ολοένα συχνότερα παρατηρούμενη διαφορετική ερμηνευτική προσέγγιση της εγκυκλίου εκ μέρους διευθυντών σχολικών μονάδων, οι οποίοι είτε «αρνούνται» την έγκριση μεγάλου αριθμού αιτήσεων για απαλλαγή είτε είναι ιδιαίτερα «ενδοτικοί» σε ανάλογες περιπτώσεις.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα γενικώς, φέτος, ιδιαίτερα στο λύκειο όπου οι μαθητές προσέρχονται με έντονο το άγχος από τη λειτουργία του νέου θεσμού της ΤΘΔΔ, υπάρχει το ενδεχόμενο πολλοί μαθητές – μαζί και οι γονείς τους – να βρουν στο θεσμό της απαλλαγής μια κακώς νοούμενη ευκαιρία να εξεταστούν σε λιγότερα μαθήματα.

Ως εκ τούτου, θεωρούμε αναγκαία την έκδοση νέας εγκυκλίου, η οποία θα ορίσει με σαφήνεια τόσο τις προϋποθέσεις της απαλλαγής, όσο και την εναλλακτική απασχόληση του μαθητή, αποτρέποντας την προσχηματική χρήση του θεσμού.

Για τα δύο αυτά ζητήματα οι δικές μας προτάσεις είναι οι ακόλουθες:

α) ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ: Πρότασή μας είναι να παρέχεται η δυνατότητα απαλλαγής «για τους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους μαθητές ή όταν συντρέχουν σοβαροί λόγοι θρησκευτικής συνείδησης, διαπιστωμένοι από τον σύλλογο καθηγητών μετά από σχετική εισήγηση του διευθυντή και του αρμόδιου θεολόγου καθηγητή». Προτείνουμε δηλαδή στους λόγους θρησκευτικής συνείδησης να προστεθεί ο όρος «σοβαροί» και να γίνεται σαφής υπόμνηση ότι ο σύλλογος καθηγητών οφείλει να εξετάσει και να διαπιστώσει την ακρίβεια των επικαλούμενων λόγων μετά από κοινή εισήγηση του διευθυντή του σχολείου και του αρμόδιου θεολόγου ή μετά από χωριστές εισηγήσεις σε περίπτωση μεταξύ τους διαφωνίας. Η διαδικασία αυτή δεν απαιτεί τον έγγραφο προσδιορισμό των λόγων· αλλά έστω και προφορικά, είναι μια κάποια εγγύηση ότι δεν θα επιτρέψει σε μαθητές και γονείς να μπορούν να επικαλεστούν αβασάνιστα και προσχηματικά τη θρησκευτική συνείδηση γενικώς και αορίστως. Πολύ δε περισσότερο δεν θα επιτρέψει ενδεχόμενα και σε μαθητές που ανήκουν στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση να χρησιμοποιήσουν νομοτύπως μεν, ως κάλυψη δε, το «λόγοι θρησκευτικής συνείδησης», ώστε να τύχουν της απαλλαγής και κατ’ αυτόν τον τρόπο την παρακολούθηση ενός ελαφρύτερου προγράμματος σπουδών, μειωμένου κατά ένα εξεταζόμενο μάθημα.

β) ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Πρότασή μας είναι στο μεν Λύκειο, αντί του μαθήματος των θρησκευτικών ο απαλλασσόμενος μαθητής να παρακολουθεί κανονικά και με πλήρεις υποχρεώσεις ένα επιπλέον από τα επιλεγόμενα-εξεταζόμενα μαθήματα, ενώ  στο μεν Δημοτικό  οι απαλλασσόμενοι μαθητές να  έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε επιπλέον δραστηριότητα  από την ευέλικτη ζώνη, στο δε Γυμνάσιο κάποια από τις βιωματικές δράσεις. Δεδομένου ότι το ζήτημα αυτό δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής ούτε στην ισχύουσα ούτε και στις προηγούμενες σχετικές εγκυκλίους, θα πρέπει ίσως να υπογραμμίσουμε ότι η σωστή αντιμετώπισή του μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή των προσχηματικών αιτήσεων απαλλαγής περισσότερο κι από το ζήτημα των προϋποθέσεων.

Κύριε υπουργέ,

Κατανοούμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ριζική λύση αυτού του προβλήματος παρά μόνον όταν καθιερωθεί ένα μη-ομολογιακό και μη-κατηχητικό μάθημα θρησκευτικών που θα απευθύνεται σε όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές και τις μαθήτριες του ελληνικού σχολείου, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικής καταγωγής· οπότε δεν θα τίθεται πλέον ζήτημα απαλλαγής.

Παρά ταύτα, και μέχρι αυτό να καταστεί δυνατόν, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια και να εξαντληθούν όλα τα όρια ώστε και στην παρούσα κατάσταση να μην επιτραπεί η ντε φάκτο αναίρεση του υποχρεωτικού χαρακτήρα του μαθήματος. Κι ας ληφθεί υπ’ όψη ότι τις τελευταίες δεκαετίες το μάθημα των θρησκευτικών δεν έχει πλέον κατηχητικό χαρακτήρα· ότι αποτελεί μια ευκαιρία διαλόγου για ουσιώδη πνευματικά και προσωπικά ζητήματα, την οποία πιθανόν οι μαθητές να μη τη βρουν σε άλλο μάθημα· και ότι η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων εκπαιδευτικών θεολόγων καταβάλλει κάθε προσπάθεια ώστε το μάθημα να διεξάγεται χωρίς να θίγεται η ελευθερία και η προσωπικότητα κανενός μαθητή.

Είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω διευκρίνηση.

Εκ μέρους του Δ.Σ

Ο Πρόεδρος                                                                                                Ο. Γ. Γραμματέας

Ανδρέας Αργυρόπουλος                                                                                      Γεώργιος Παπαδόπουλος

Σχ. Σύμβουλος Θεολόγων                                                                   Θεολόγος-Φιλόλογος

Δυτ. Μακεδονίας                                                                                   Καθηγητής Δ.Ε