Τι μπουνταλιές είναι αυτές, κύριε;

Τι μπουνταλιές είναι αυτές, κύριε;

Φέτος, μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που συναντώ στην Ε’ τάξη είναι η διδασκαλία της ιστορίας. Ένα μικρό περιστατικό πριν από μερικές μέρες με προβλημάτισε ιδιαίτερα. Μιλούσαμε για τον Ιουστινιανό και τις μεταρρυθμίσεις που επέβαλλε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Εξηγήσαμε πως έβαλε περισσότερους φόρους στους Δήμους για να περιορίσει την εξουσία τους, βοήθησε τους φτωχούς αγρότες, αφού τους προστάτεψε από τους μεγαλοϊδιοκτήτες και όλα τα υπόλοιπα περί νόμων, στρατού και μεταξιού. Το λεξιλόγιο του κειμένου, όπως και σε όλα τα υπόλοιπα κεφάλαια, είναι πολύ δύσκολο. Έτσι, έσπασα το μάθημα σε 2 κομμάτια, επιμένοντας στις άγνωστες λέξεις – έννοιες (π.χ. λογοθέτες, κώδικας) και κάνοντας συγκρίσεις με το σήμερα. Αφιέρωσα μία 3η ώρα για να διαβάσουμε ένα παραμύθι που αποτυπώνει τις μεταρρυθμίσεις. Το παραμύθι δραματοποίησε τις βασικές πληροφορίες του μαθήματος με την ιστορία ενός φτωχού αγρότη που δικάζεται για χρέη μπροστά στον νέο, δίκαιο Βασιλιά. Το παραμύθι αποδείχτηκε βοηθητικό για να συγκρατήσουν τα παιδιά τις πληροφορίες του μαθήματος.

Μερικές μέρες αργότερα κάναμε το επόμενο κεφάλαιο για την Στάση του Νίκα. Προσπάθησα να εξηγήσω πως οι Δήμοι διαμαρτύρονται για τα μέτρα του Ιουστινιανού και ο λαός εξεγείρεται κάνοντας μεγάλες καταστροφές στην πόλη. Αφού έχουμε ολοκληρώσει την αφήγηση, σηκώνει ένας μαθητής το χέρι του για να ρωτήσει μία απορία.

Η αντίφαση είναι πολύ λογική και την είχα εντοπίσει και εγώ κατά την προετοιμασία. Ο τρόπος που παρουσιάζεται η στάση του λαού στα δύο κεφάλαια μοιάζει τελείως παράλογη. Όσο όμως και  αν είχα εντοπίσει την αντίφαση δεν μπορούσα να την λύσω. Με μία πρόχειρη αναζήτηση στο διαδύκτιο συνειδητοποιεί ο καθένας πως η Στάση του Νίκα (όπως και κάθε εξέγερση) είναι ένα πολύπλοκο γεγονός με πολλαπλές ερμηνείες: πολιτικές διαμάχες μεταξύ αριστοκρατίας και παλατιού, θρησκευτικές διαμάχες, κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους. Ζητήματα που δύσκολα θα μπορούσαν να ενταχθούν στην διδασκαλία και να ζητήσω από τα παιδιά να μάθουν. Ως εκ τούτου, προτίμησα να επιμείνω στην αφήγηση του βιβλίου χωρίς να «ανοίξω» άλλα ζητήματα.

Τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; Αυτό είναι το ερώτημα που γυρνάει στο μυαλό μου. Θεωρώ πως η απορία του μαθητή δείχνει πως επεξεργαστήκαμε επαρκώς το υλικό που είχαμε στα χέρια μας, με αποτέλεσμα να μπορούμε να δούμε ακόμα και τις αντιφάσεις του. Φτάσαμε πράγματι σε μία απορία (σε ένα αδιέξοδο). Και αυτό θα ήταν το καλύτερο σημείο για να πιάσουμε ξανά το θέμα, αν είχαμε χρόνο.

Αλλά πως μπορείς να δουλέψεις ένα τόσο πολύπλοκο ζήτημα, όπως μία εξέγερση, με παιδία 11 χρονών; Πως μπορείς να ξεπεράσεις την απλή απομνημόνευση των γεγονότων της Στάσης του Νίκα και να πας σε μία ουσιαστική κατανόηση; Μήπως το αδιέξοδο μας δεν οφείλεται σε μία ανεπάρκεια της διδασκαλίας ή των μαθητών, αλλά της διάρθρωσης της ύλης; Γιατί είναι αναγκαίο να διδάξουμε την Στάση του Νίκα στην Ε’ τάξη του Δημοτικού; Γιατί θεωρούμε δεδομένο πως το αναπτυξιακό τους στάδιο αντιστοιχεί με την κατανόηση τέτοιων  γεγονότων; Μήπως πρέπει να αφήσουμε όλα αυτά τα πολύπλοκα γεγονότα στην άκρη και να ασχοληθούμε με κάτι που τα παιδιά μπορούν να εντοπίσουν στην καθημερινή τους ζωή και να δουν μέσα από αυτό τις μεταπλάσεις του αντικειμένου μέσα στον χρόνο; Στην παιδαγωγική είναι πλέον κοινός τόπος πως ξεκινάμε από τις εμπειρίες των παιδιών και πάνω σε αυτές οικοδομούμε την νέα γνώση. Γιατί στην ιστορία αγνοούμε συστηματικά αυτήν την αρχή;